ΤΗΣ ΔΑΝΑΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ*
Πριν από λίγες μέρες ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας επισκέφθηκε την Πάφο και παρέστη σε μία σειρά από εκδηλώσεις. Το ανακοινωθέν που τις αφορούσε είχε κάποιες γλωσσικές αδυναμίες -όλες σε σχέση με τη χρήση της λέξης «εγκαίνια»-, τις οποίες δεν είναι η πρώτη φορά που εντοπίζουμε. Συγκεκριμένα, γράφτηκαν -και αναμεταδόθηκαν από όλα σχεδόν τα ραδιοτηλεοπτικά κανάλια- τα εξής (σε κάθε περίπτωση, να εννοήσουμε στην αρχή τη φράση: Ο ΠτΔ τέλεσε τα εγκαίνια…):
«Ο ΠτΔ τέλεσε τα εγκαίνια του Βορείου Παρακαμπτηρίου Δρόμου Γεροσκήπου / της Ανακαίνισης και Επέκτασης του Αρχαιολογικού Μουσείου / της Αποκατάστασης και Εξωραϊσμού της Δημοτικής Αγοράς / της Βελτίωσης της οδού Φελλάχογλου και δύο παρακειμένων Χώρων Στάθμευσης / της Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων / της Ανάπλασης και Ανάδειξης του Ψαροχωρίου.»
Ξεκινώντας από τη γραπτή εκδοχή της είδησης, η χρήση πολλών από αυτά τα κεφαλαία γράμματα είναι περιττή. Πέραν τούτου, όμως, το μείζον πρόβλημα είναι η σαρωτική χρήση της λέξης «εγκαίνια» για όλα τα έργα που ολοκληρώθηκαν και παραδόθηκαν στην τοπική κοινωνία.
Βλέπουμε σε έγκυρα λεξικά για τη σημασία της λέξης «εγκαίνια»: 1.[1] ειδική τελετή κατά την έναρξη της λειτουργίας εγκαταστάσεως, ιδρύματος ή έργου / νέων γραφείων / θεάτρου / έκθεσης, 2.[2] επίσημη τελετή που γίνεται με την ευκαιρία της αποπεράτωσης και της παράδοσης για χρήση ενός τεχνικού έργου / επίσημη τελετή για την έναρξη λειτουργίας.
Με βάση τους πιο πάνω ορισμούς, αντιλαμβανόμαστε ότι μπορούμε να μιλούμε μόνο για εγκαίνια έργου με υλική υπόσταση, δηλαδή χώρου υπαρκτού: νοσοκομείου, βιβλιοθήκης, σχολείου, καταστήματος, θεάτρου κτλ. Δεν μπορούμε να μιλούμε για εγκαίνια εννοιών που δηλώνονται με αφηρημένα ουσιαστικά, π.χ. εγκαίνια «επέκτασης έργου», «βελτίωσης δρόμου» κτλ. Με αυτό το δεδομένο, πώς θα μπορούσε ο συντάκτης της ανακοίνωσης να αποδώσει καλύτερα το ζητούμενο;
Θα μπορούσε κάλλιστα να πει: Ο ΠτΔ παρέστη στην τελετή:
α) παράδοσης / με την ευκαιρία της παράδοσης του βορείου παρακαμπτηρίου: Κατασκευάστηκε, δηλαδή, ένας νέος δρόμος και τώρα παραδίδεται στην κυκλοφορία.
β) με την ευκαιρία της ολοκλήρωσης της ανακαίνισης και επέκτασης του Μουσείου: Εδώ πρόκειται για δύο διακριτές διαδικασίες, την ολοκλήρωση αφενός της ανακαίνισης (=κάτι αφηρημένο ως έννοια) και αφετέρου της επέκτασης (=και πάλι αφηρημένο μεν ως έννοια, με αποτέλεσμα δε απτό, την προσθήκη δηλαδή ενός νέου τμήματος στο Μουσείο). Για τη δεύτερη αυτή πράξη και μόνο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η λέξη εγκαίνια: τέλεσε τα εγκαίνια της νέας πτέρυγας ή του νέου τμήματος του Μουσείου.
γ) με την ευκαιρία της ολοκλήρωσης: i. της αποκατάστασης και του εξωραϊσμού της Δημοτικής Αγοράςii. της βελτίωσης της οδού Φελλάχογλου και δύο παρακειμένων χώρων στάθμευσης / iii. της ενοποίησης αρχαιολογικών χώρων / iv. της ανάπλασης και ανάδειξης του Ψαροχωρίου: Πρόκειται και πάλι για έννοιες αφηρημένες -για διαδικασίες- και όχι για συγκεκριμένους χώρους, συνεπώς επιλέγεται άλλος τρόπος απόδοσης.
Κάποιες επιπλέον περιπτώσεις σχετικές με τη χρήση της λέξης «εγκαίνια»: Κακώς η λέξη χρησιμοποιείται κάποτε για μία άλλη συναφή εκδήλωση, για την οποία ορθή είναι η λέξη «αποκαλυπτήρια» (προτομής, ανδριάντα, μνημείου). Π.χ.: «Πλήθος κόσμου συνέρρευσε στην πλατεία, για να παραστεί στα αποκαλυπτήρια της προτομής του Αθηναίου Περικλή.» Τέλος, ειδικά για χριστιανικούς ναούς / εκκλησίες, εκτός από την τέλεση εγκαινίων μπορούμε να μιλούμε επίσης για «θυρανοίξια». Π.χ.: «Τελέσθηκαν από τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου τα θυρανοίξια του Ιερού Ναού του Αποστόλου Ανδρέα.»
Μεριμνούμε πολύ ως κοινωνία για την εκμάθηση ξένων γλωσσών και δαπανούμε πολλά για να προσφέρουμε στα παιδιά μας το καλύτερο. Ας μεριμνήσουμε όμως πρωτίστως για την εις βάθος εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. Η ελλιπής γνώση της μητρικής γλώσσας, πέρα από τους γενικότερους κινδύνους που προκαλεί, αποτελεί τροχοπέδη στην ολόπλευρη γλωσσική καλλιέργεια και επιστημονική και κοινωνική πρόοδο του ατόμου.
*Φιλόλογος Β.Δ.Α’, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων στο ΥΠΑΝ, Μ.Α. στην Κλασική Φιλολογία – Αντιπρόεδρος Ινστιτούτου Ελληνικού Πολιτισμού
[1] Γ. Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα 1998.
