Το… κόμμα και τα μάτια σας


ΤΗΣ ΔΑΝΑΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ*

Είναι πολλά τα παραδείγματα κακής χρήσης του κόμματος στον γραπτό λόγο, φαινόμενο που κάποτε δημιουργεί προβλήματα νοηματικά. Αντλούμε από πρόσφατες δημοσιεύσεις δύο περιπτώσεις:  

«Η εφαρμογή εκπαιδευτικού υλικού, με βιωματικά εργαστήρια, στα πλαίσια της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης,  κατέδειξε πως η προστασία των παιδιών επιτυγχάνεται και με συνεργασίες ειδικών, προσφέροντας, στο κάθε παιδί, την ευκαιρία, να συνειδητοποιήσει, τις συμπεριφορές που θα το καθορίσουν ως ένα υγιές άτομο στην κοινωνία.» Στην πρόταση αυτή παρουσιάζεται (ανάμεσα στα άλλα προβλήματα) ανεξήγητη υπερβολή στη χρήση του κόμματος, κάτι που όχι απλώς δεν έχει καμιά προσθετική αξία στο νόημα, αλλά, αντίθετα, δυσχεραίνει την κατανόησή του (χωρίζονται τα ρήματα από τα αντικείμενα κτλ).

«Θα χρησιμοποιηθούν ρωσικοί πόροι, που κατασχέθηκαν για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.» Έτσι όπως είναι γραμμένη, η πρόταση δηλώνει ότι έγινε κατάσχεση ρωσικών πόρων με σκοπό την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας. Η είδηση όμως στην πραγματικότητα μιλούσε για την εισήγηση να χρησιμοποιήσει η ΕΕ πόρους της κεντρικής ρωσικής τράπεζας, οι οποίοι έχουν ήδη δεσμευτεί στο πλαίσιο των τιμωρητικών μέτρων των Βρυξελλών, για ανοικοδόμηση της Ουκρανίας. Για να επιτευχθεί, συνεπώς, σαφήνεια στην πρόταση, πρέπει να απαλειφθεί το κόμμα που υπάρχει και να προστεθεί κόμμα μετά το ρήμα «κατασχέθηκαν».

Η πιο πάνω περίπτωση σχετίζεται με μια συχνή παρανόηση που συμβαίνει ως προς τη χρήση του κόμματος στις αναφορικές προτάσεις. Παραθέτουμε δύο προτάσεις για σύγκριση: «Οι φίλαθλοι που προκάλεσαν τα επεισόδια συνελήφθησαν από την αστυνομία.» και «Οι φίλαθλοι, που προκάλεσαν τα επεισόδια, συνελήφθησαν από την αστυνομία.» Οι προτάσεις είναι και οι δύο ορθές, αναλόγως του τι εννοεί ο συντάκτης. Συγκεκριμένα: Στην πρώτη δηλώνεται καθαρά ότι, όσοι από τους πολλούς φιλάθλους που παρακολουθούσαν τον αγώνα προκάλεσαν επεισόδια, συνελήφθησαν. Αντίθετα, στη δεύτερη (όπου η αναφορική πρόταση περικλείεται σε κόμματα) η αναφορά είναι γενική: όλοι οι φίλαθλοι του αγώνα προκάλεσαν επεισόδια και όλοι συνελήφθησαν. Δηλαδή, στην πρώτη περίπτωση η αναφορική πρόταση περιορίζει το υποκείμενο «οι φίλαθλοι» -μειώνει την αριθμητική δυναμική του (περιοριστική πρόταση), ενώ στη δεύτερη προσθέτει ένα χαρακτηριστικό στο υποκείμενο, χωρίς όμως να διατυπώνει κάποιο περιορισμό σε αυτό (μη περιοριστική /προσθετική). 

Βάσει των κανόνων της γραμματικής, πριν από τις τελικές προτάσεις που εισάγονται με το «για να» τίθεται κόμμα. Στην ακόλουθη πρόταση όμως, αν αυτό εφαρμοστεί αυστηρά, θα υπάρξει πρόβλημα: «Ήρθαν οι άνθρωποι, οι οποίοι στο παρελθόν είχαν σπεύσει να τον συναντήσουν για να τον προειδοποιήσουν, για να του προσφέρουν βοήθεια.» Εδώ έχουμε διαδοχικά δύο τελικές προτάσεις. Αν τοποθετήσουμε κόμμα πριν από την πρώτη, το νόημα είναι ότι οι άνθρωποι ήρθαν για να τον προειδοποιήσουν και για να του φέρουν βοήθεια, ενώ η πρόταση λέει μόνο πως ήρθαν για βοήθεια.

Οι κανόνες λένε επίσης πως δεν χρειάζεται κόμμα πριν από τις μετοχικές προτάσεις. Αν όμως μία τέτοια πρόταση είναι εκτενής, αν από αυτήν εξαρτώνται άλλες προτάσεις ή αν προκαλούνται ασάφειες, το κόμμα είναι απαραίτητο: «Έχοντας μπροστά τους όλα τα δεδομένα που συνέλεξαν και σταθμίζοντας τις ενέργειες που πρέπει να κάνουν μεθοδικά και οργανωμένα, τα δύο σωματεία υπογράφουν αύριο τη συμφωνία.»

Γενικά, το κόμμα διευκολύνει την ανάγνωση ή τη σωστή έκφραση: «Ζήτησε τη γνώμη του πατέρα του για την επιστολή που συνέταξε και τις εισηγήσεις που έκανε, και εκείνος του απάντησε πρόθυμα.»

Ο Μ. Τριανταφυλλίδης στη Νεοελληνική Γραμματική, που για πολλές δεκαετίες αποτελούσε τη βάση της σχολικής διδασκαλίας, λέει σχετικά: «Η χρήση του κόμματος είναι αδύνατο να κανονιστεί παντού. Όχι μόνο γιατί δεν είναι δυνατό να προβλεφθούν όλες οι περιπτώσεις, αλλά και επειδή τη χρήση τη ρυθμίζει η υποκειμενική κρίση και το είδος των γραφομένων…» Συνεπώς, πέρα από τους βασικούς κανόνες που πρέπει να έχουμε υπόψιν μας, οδηγός χρήσης του κόμματος πρέπει να είναι για τον καθένα μας η σαφέστερη και πιο ολοκληρωμένη απόδοση των σκέψεών μας.  

*Φιλόλογος Β.Δ.Α΄, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων στο ΥΠΑΝ, Μ.Α. στην Κλασική Φιλολογία – Αντιπρόεδρος Ινστιτούτου Ελληνικού Πολιτισμού




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










808