«Άσε με να κάνω λάθος»


Υπερπροστατευμένα Παιδιά - η Νέα Γενιά που κινδυνεύει να μην αντέχει τίποτα, ούτε τον εαυτό της

ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΧΑΤΖΗΓΕΡΟΥ*

Είχα πάντα την ανησυχία, να μην αδικήσω τους μαθητές μου.  Να βοηθηθεί το κάθε παιδί που στη ζωή του στερήθηκε με κάποιο τρόπο – οικογένεια, βιοπορισμό, υγεία, ευκαιρίες, φιλία, αγάπη, αναγνώριση, αγωγή, εκπαίδευση.  Για πράγματα δηλαδή που θεωρούμε αυτονόητα και θεμελιώδη για την ευημερία τους, που για κάποιους λόγους έξω από το δικό τους διάλεγμα και δυνατότητα δεν περιλήφθηκαν στα ‘περιουσιακά’ τους στοιχεία.  Τάχθηκα λοιπόν να το φροντίζω αυτό, να το προσπαθώ, να επιχειρηματολογώ, να μελετώ, να στέκομαι μπροστά στους Καθηγητικούς Συλλόγους και όχι μόνο, προσπαθώντας να πείσω για την αναγκαιότητα το σχολείο και ο εκπαιδευτικός να αποτελούν το αντίβαρο στην έλλειψη και στην αδικία.  Οφείλουμε, λέω, και πάντα θα το λέω, να άρουμε με όποιο τρόπο μπορούμε, τις γενετικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές ή οικογενειακές αδικίες και αντιξοότητες. Για αυτά τα παιδιά, τα λιγότερο προνομιούχα, αξίζουν οι υπερβάσεις.  Σήμερα όμως, με προβληματίζουν άλλα.  Με ανησυχούν τα παιδιά της υπερφροντίδας.  Αυτά που πριν ζητήσουν έχουν, που πριν πονέσουν γιατρεύονται, που πριν απωλέσουν παίρνουν παρηγοριά και αποκατάσταση, που μόλις κάνουν λάθος έχουν ήδη συγχωρεθεί.  Που από ανημποριά να τα διαχειριστούμε, τους φυσιολογικοποιήσαμε τα ανάποδα, αυτά που τις προηγούμενες δεκαετίες αναγνωρίζαμε ως προβληματικά.   Με ανησυχεί γιατί ξέρω, ήδη το βλέπω, ότι αυτή θα είναι μια γενιά χωρίς ανθεκτικότητα. Αυτή που θα δυσκολευτεί πολύ να σηκώσει το βάρος της ζωής, αλλά και το δικό της.

Έχουμε όλοι ευθύνη, γονείς, εκπαιδευτικοί, πολιτεία και κοινωνία. Τι μας οδήγησε άραγε στην αντίπερα όχθη; Ποιες ενοχές κουβαλούμε ως ενήλικοι, που κάθισαν στο σβέρκο μας και γίναμε κομπάρσοι στην αγωγή των παιδιών μας;  Κομπάρσοι ναι, γιατί ενώ βάζουμε κόπο και μόχθο για να σταθούμε δίπλα τους, τους κάναμε αρχηγούς της όποιας λογικής ή παράλογης απαίτησης.  Εμείς κομπάρσοι, εμείς και σκηνοθέτες μιας παραποιημένης αλήθειας για τη ζωή.  Γιατί η ζωή, εκτός από τα όμορφα, έχει πόνο, λάθη, αποτυχίες και απώλειες. Μια από τις σημαντικότερες συνθήκες στην ανάπτυξη της προσωπικότητας είναι ακριβώς η αντίληψη του λάθους και του πόνου ως αναπόδραστες πραγματικότητες της ατελούς μας φύσης. Όχι, το διορθώνω. Της τέλειας μας φύσης.  Γιατί για να υπάρχουμε, το οφείλουμε εξίσου στο σωστό και στο λάθος. 

Την τελευταία 20ετία θα έλεγα, οι μεταβολές στον τρόπο που προσεγγίζουμε τους ανήλικους είναι ραγδαίες. Ο στόχος μου εδώ δεν είναι να παραθέσω βιβλιογραφική τεκμηρίωση σε ένα ερευνητικό-επιστημονικό άρθρο, αυτή είναι άλλωστε δουλειά των ακαδημαϊκών.  Προτιμώ να δώσω εικόνα, με στόχο κυρίως τη συμμετοχή σε ένα αναγκαίο δημόσιο διάλογο για την ευθύνη μας στη δημιουργία του μη ανθεκτικού ‘νεάνθρωπου’. Η ενασχόληση μου με την παραβατικότητα για σχεδόν μια δεκαετία με κράτησε παραδίπλα στην καθημερινότητα της σχολικής ζωής. Με την επιστροφή, άρχισα να παρατηρώ πιο ευδιάκριτα τις αλλαγές.  Μαθητές που ζητούσαν με το ‘ψύλλου πήδημα’ να πάρουν άδεια εξόδου, που στο ερώτημα γιατί να φύγεις εν ώρα σχολείου, η απάντηση σε άφηνε άφωνο, έρχεται η μητέρα μου ήδη να με πάρει, έχω πρωινό μάθημα οδήγησης, έχω φροντιστήριο κοντεύουν εξετάσεις, δεν έχει απογευματινό ραντεβού η αισθητικός και άλλωστε το απόγευμα έχω μαθήματα πού να προλάβω, βαρέθηκα θέλω να πάω σπίτι, νυστάζω … ξενύχτησα μπροστά στην οθόνη σπάζοντας το ρεκόρ μου στο παιχνίδι. Και οι γονείς σου, συμφωνούν σε αυτό; Ναι, το ξέρουν και είναι εντάξει.

Όμως δεν είναι εντάξει. Ήδη τους έχουμε απαλλάξει από την ευθύνη και την υποχρέωση που αφορά στη συνέπεια, στη σοβαρότητα, στην επένδυση και τον σεβασμό στο σχολείο και στη μάθηση. Τους δώσαμε μια νέα πραγματικότητα και ένα υπερτροφικό Εγώ που άρχισε πολύ πριν το σχολείο. Τους δημιουργήσαμε την αίσθηση μικρών βασιλιάδων με αυλικούς και υπηκόους και το χειρότερο, τους κάναμε να το πιστεύουν τόσο πολύ που δεν μπορούν να διακρίνουν πότε σταματά το λογικό και πότε αρχίζει το παράλογο. Από τους προηγούμενους αιώνες της μεταχείρισης-κακομεταχείρισής τους όταν τα παιδιά δούλευαν από μικρά, δεν λάμβαναν μόρφωση και απολάμβαναν ελάχιστα δικαιώματα, κουβαλήσαμε τη συλλογική ενοχή σε ένα νέο αφιλτράριστο επίπεδο παροχών και ελευθεριών που προκαλούν ανεπανόρθωτη βλάβη στους ίδιους και στην κοινωνία. Η απαλλαγή σε βασικές ευθύνες, σταματούν τον νοητικό και συναισθηματικό μηχανισμό για διαρκή προσπάθεια στην επίτευξη, στην αυτεπίγνωση, στον εντοπισμό, την κατανόηση και την επανόρθωση λαθών.  Με το κενό σε αυτή την ουσιαστική αναπτυξιακή διεργασία, ο χάρτης πλοήγησης γίνεται λαβύρινθος. Δυσκολεύονται να κατανοήσουν και να αποδεχτούν το όριο, την καταπάτηση των δικαιωμάτων των άλλων, να αναπτύξουν αντοχές στον πόνο και να έχουν ισορροπημένη συναισθηματική επάρκεια. Δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν το μάθημα, να μην κοιμηθούν, να συγκεντρωθούν, να μην παραιτηθούν. Συμβαίνει σε όλους; Όχι βέβαια.  Συμβαίνει όμως σε ένα μεγάλο ανησυχητικό ποσοστό. Οι ειδικοί μιλούν για έκρηξη στις διαγνώσεις μαθησιακών δυσκολιών, με το περιβάλλον να αποτελεί ολοένα και σημαντικότερο παράγοντα επηρεασμού στην ύπαρξή τους.

Στην έλλειψη ενσυναίσθησης και ευθύνης σε όποια ηλικία, οφείλονται πολλά που αφορούν σε κακοποιητικά φαινόμενα που ενίοτε μας σοκάρουν ως κοινωνία. Καμιά γενιά δεν είναι άμοιρη ευθυνών, ότι δημιουργήσαμε διαχρονικά είναι εκεί μπροστά μας σε όλα τα επίπεδα. Παρόλα αυτά, η ζωή παραμένει όμορφη και έτσι θα συνεχίσει να είναι. Δεν μπορούμε όμως να κλείνουμε τα μάτια και να μην ψάχνουμε τους λόγους για τη σημαντική αύξηση των διαθεσικών και αγχωδών διαταραχών από μικρή ηλικία, των δυσκολιών στη μεταξύ μας επικοινωνία, την προβληματική στην επίλυση διαφορών, τους αυξημένους αριθμούς εκφοβισμού στα σχολεία, τη βία, την παραβατικότητα και τη σχολική αποεπένδυση. Δεν αγγίζω εδώ, και δεν μπορώ να σκεφτώ εύκολα πρακτικές λύσεις που να αναχαιτίσουν ότι παράγει η κοινωνία που αλληλένδετα εμφιλοχωρεί και παρακμάζει την μικροκοινωνία του σχολείου. Με απασχολεί ο ρόλος μας ως εκπαιδευτικοί και ως γονείς. Στη δική μας συνειδητοποιημένη προσπάθεια να αφήσουμε τα παιδιά να μεγαλώνουν με τους ρυθμούς που χρειάζονται, να μην τους απαλλάσσουμε από τις ευθύνες τους, να μην τους υποκαθιστούμε στις διεκδικήσεις τους, να μην τους «χρυσώνουμε» απλά το ναρκισσιστικό «χάπι». Η δική μας δουλειά είναι να δημιουργούμε περιβάλλοντα ασφαλή, οριοθετημένα, δημιουργικά, παραγωγικά, ευχάριστα. Να τους δίνουμε την αγάπη μας και ισορροπία μέσα από τη διαπαιδαγώγησή τους. Να συμμαχήσουμε και να συνεργαστούμε για καλύτερα σχολεία, καλύτερη κοινωνία, βελτιωμένες παροχές υπηρεσιών στην οικογένεια, πιο συναισθηματικά εγγράμματους ανθρώπους.

Γονείς, αφήστε τα παιδιά να κάνουν λάθος. Τους δίνετε έτσι το μεγαλύτερο δώρο στην αγωγή τους. Όταν χειριστούν οι ίδιοι την επανόρθωση, ωριμάζουν και γίνονται υπεύθυνοι.  Όταν αποτύχουν και δεν γίνουμε τα μόνιμα δεκανίκια τους, δεν μένουν παράλυτοι μια ζωή.  Θα σφίξουν τα δόντια, θα σκουπίσουν τα μάτια, θα σταματήσουν να σας τηλεφωνούν στο καθετί και δεν θα επαναπαύονται στις ψευτοδικαιολογίες ως άλλοθι στην κάθε ζαβολιά, πρόβλημα ή αποτυχία. Θα καρπωθούν δίκαια την κάθε τους επιτυχία ή αποτυχία και έτσι ενδυναμωμένοι θα συνεχίσουν να πορεύονται στη ζωή χωρίς να χάνονται στην κάθε αναποδιά, ή να τα «διπλώνουν», να φεύγουν από πανεπιστήμια, δουλειές, γάμους, ευθύνες και παιδιά. Αν δεν θέλετε να είστε μια ζωή με φουλ οικογενειακή εξάρτηση, δώστε τους την ανεξαρτησία της διαχείρισης των επιλογών και των λαθών τους.

Εκπαιδευτικοί, μην φοβάστε να πείτε στους γονείς αυτές τις αλήθειες.  Είναι άλλωστε ο παιδαγωγικός μας ρόλος να παλεύουμε για να δώσουμε ρεαλιστική εικόνα και διάσταση στη μαθησιακή πορεία του κάθε μαθητή και να παρέχουμε το πλαίσιο οριοθέτησης για να κινηθεί με ασφάλεια ενώ ωριμάζει. Κρινόμαστε διαρκώς και οι απαιτήσεις έχουν πάρει διαστάσεις.  Η αποκαθήλωση του εκπαιδευτικού δεν είναι άσχετη από τον υπερπροστατευτισμό της εποχής που ζούμε.  Αυτό δεν είναι άλλοθι για να κλείνουμε τα μάτια, ούτε για να κάνουμε εκπτώσεις στην ποιοτική δουλειά της μάθησης, της διαπαιδαγώγησης και της διαρκούς προσπάθειας να είμαστε οι καλύτεροι εκπαιδευτικοί που μπορούμε να γίνουμε - αυτοί που θα θέλαμε να είχαμε εμείς στην τάξη.  Αν χαθεί ο δυνατός ρόλος του σχολείου ως ο παιδαγωγικός χώρος αγάπης, μάθησης και οριοθέτησης, κινδυνεύουμε ως κοινωνία να χάσουμε τον σημαντικότερο ισορροπιστή κάθε εποχικής μεταβολής που εκτροχιάζει το παιδί από την ουσιαστική του ταυτότητα που δεν είναι άλλη, από την καλή ελπίδα για το αύριο. 

*Καθηγήτρια Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής

Διευθύντρια Σχολείου Μέσης Εκπαίδευσης

 




Comments (4)

  1. Άντρη Πίτα :
    Mar 20, 2023 at 06:44 AM

    Πολύ ωραίο άρθρο, ευχαριστούμε

  2. Αυγούστα κοκκοφίτου:
    Mar 21, 2023 at 10:15 PM

    Εξαιρετικό και τόσο αληθινό!!

  3. Γιωργος Κυπριανου:
    Mar 23, 2023 at 03:51 PM

    Τοσο μα τοσο αληθινο οσο και ανησυχητικο!

  4. Ευφημία Χειμωνίδου:
    Mar 23, 2023 at 09:37 PM

    Ένα άρθρο που λέει τα πράγματα με το " όνομά τους " !


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










7183