ΤΗΣ ΔΑΝΑΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ*
Τις τελευταίες εβδομάδες το Σουδάν είναι στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος, λόγω της κρίσης την οποία διέρχεται. Τα προβλήματα ανάγκασαν τις κυβερνήσεις όλων των χωρών να εκκενώσουν τη χώρα αυτή από τους υπηκόους τους, γιατί δεν υπήρχε καμία εγγύηση για την ασφάλειά τους.
Πολλά τα δημοσιεύματα για το θέμα, στα περισσότερα των οποίων διαπιστώσαμε τη διάπραξη του ίδιου γλωσσικού ολισθήματος. Παραθέτουμε μερικά αποσπάσματα: Προς κάθε κατεύθυνση έχει κινηθεί ο Υπουργός Εξωτερικών, προκειμένου να επιτευχθεί εκκένωση των 20 περίπου Κυπρίων που παραμένουν εγκλωβισμένοι… Η αποστολή εκκένωσης των Κυπρίων ολοκληρώθηκε με επιτυχία… Ένα άτομο που είχε συμπεριληφθεί στον κατάλογο Κυπρίων που επιθυμούσαν να εκκενωθούν από Σουδάν, επέλεξε να μείνει στη χώρα… Παρέχουμε ανθρωπιστική, προξενική και ιατρική βοήθεια στους εκκενωθέντες αμάχους από το Σουδάν που φτάνουν στην Κύπρο…
Είναι φανερό ότι αναφερόμαστε στη χρήση των λέξεων εκκενώνω-ομαι και εκκένωση. Η σημασία του ουσιαστικού, σύμφωνα με το λεξικό της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα, είναι: η ενέργεια ή το αποτέλεσμα του εκκενώνω. 1. αφαίρεση του περιεχομένου· (πρβ. άδειασμα): ~ βόθρου, η αφαίρεση των λυμάτων από αυτόν… 2. ομαδική αποχώρηση ή απομάκρυνση, από χώρο ή τόπο, των προσώπων που βρίσκονται σ΄ αυτόν: ~ μιας αίθουσας / μιας πόλης.[1]
Με βάση την πιο πάνω σημασία, αντιλαμβανόμαστε το κοινό σφάλμα των παραθεμάτων. Δεν εκκενώνονται οι άνθρωποι, γιατί αυτό αμέσως σημαίνει την αφαίρεση από αυτούς οτιδήποτε περιέχεται μέσα τους, είτε στα ρούχα τους είτε στο… πεπτικό τους σύστημα! Αντίθετα, εκείνο που εκκενώνεται είναι ένας χώρος από τους ανθρώπους ή από ό,τι άλλο υπάρχει εντός αυτού. Συνεπώς, μιλώντας για την περίπτωση του Σουδάν, το ορθό θα ήταν να λέγαμε ότι «εκκενώνεται /αδειάζει η χώρα από τους ξένους υπηκόους» ή ότι «οι ξένοι υπήκοοι απομακρύνονται από αυτήν (και όχι εκκενώνονται)».
Ασφαλώς, βέβαια, υπήρξαν και πολλές αναφορές στο πιο πάνω θέμα πολύ ορθά διατυπωμένες, όπως είναι τα ακόλουθα αποσπάσματα: Συνεχίζεται η βρετανική επιχείρηση εκκένωσης του Σουδάν προς Λάρνακα… Αριθμός πολιτών έχει απομακρυνθεί από το Σουδάν με βρετανικά μεταγωγικά αεροσκάφη… κ.ά..
***
Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει πολλή δουλειά παγκόσμια προς την κατεύθυνση της πολιτικής ορθότητας, δηλαδή της αποφυγής εκφράσεων ή ενεργειών που δυνατόν να προσβάλλουν ή να περιθωριοποιούν ή να εισάγουν διακρίσεις εις βάρος ομάδων ανθρώπων. Στο πλαίσιο αυτό, προσπαθούμε να αποφεύγουμε διακρίσεις που ενδέχεται να προκύπτουν εις βάρος των γυναικών, κάνοντας στον λόγο μας σαφή αναφορά σε άνδρες και γυναίκες ξεχωριστά. Μιλούμε, συνεπώς, για «υποχρεώσεις μαθητών /μαθητριών», για «τους /τις γιατρούς», «τους /τις εργάτες /εργάτριες» κ.ά..
Περισσότερη προσοχή χρειάζεται στις περιπτώσεις στις οποίες περιλαμβάνονται επίθετα ή μετοχές στις πιο πάνω εκφράσεις. Ακούσαμε ή διαβάσαμε τα εξής: Αγαπητοί τηλεθεατές /τηλεθεάτριες… Σεβαστοί καθηγητές /καθηγήτριες… Οι εναπομείναντες εργάτες /εργάτριες μετακινήθηκαν αργότερα… Η υποδοχή των νεοαφιχθέντων μαθητών/μαθητριών ήταν θερμή…
Στις πιο πάνω εκφράσεις – προτάσεις είμαστε υποχρεωμένοι να προσαρμόσουμε τα επίθετα και τις μετοχές, ώστε να συμφωνούν κατά γένος με τα διπλά ουσιαστικά (αρσενικά και θηλυκά). Συνεπώς, θα πούμε: Αγαπητοί τηλεθεατές και αγαπητές τηλεθεάτριες… Σεβαστοί καθηγητές και σεβαστές καθηγήτριες… Οι εναπομείναντες εργάτες και εναπομείνασες εργάτριες μετακινήθηκαν αργότερα… Η υποδοχή των νεοαφιχθέντων μαθητών και νεοαφιχθεισών μαθητριών ήταν θερμή…
Δεν μπορούμε χάριν συντομίας να παραλείπουμε το θηλυκό, γιατί έτσι αυθαιρετούμε γλωσσικά. Με την ίδια λογική με την οποία, λόγω πολιτικής ορθότητας, επιλέγουμε την αναφορά σε αρσενικό και θηλυκό ξεχωριστά, έτσι πρέπει και να εντάσσουμε τους τύπους αυτούς στο ορθό περιβάλλον.
*Φιλόλογος Β.Δ.Α΄, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων στο ΥΠΑΝ, Μ.Α. στην Κλασική Φιλολογία – Αντιπρόεδρος Ινστιτούτου Ελληνικού Πολιτισμού
[1] Παρατίθεται κι άλλη σημασία, που δεν μας ενδιαφέρει εδώ.
