ΤΗΣ ΔΑΝΑΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ*
Σαν σήμερα πριν από δεκαοκτώ χρόνια, στις 21 Μαΐου 2005, η Έλενα Παπαρίζου κέρδισε το πρώτο βραβείο στον Διαγωνισμό Τραγουδιού της Γιουροβίζιον κι έφερε για πρώτη φορά το τρόπαιο στην Ελλάδα. Μεγάλη η χαρά και η περηφάνεια τη βραδιά εκείνη. Σκεφτείτε όμως πόσο εντονότερα θα ήταν τα συναισθήματα, αν το τραγούδι της Ελλάδας που ανέβαινε στο βάθρο δεν είχε αγγλικούς στίχους αλλά ελληνικούς. Αν η πρωτιά δινόταν από την Ευρώπη σε τραγούδι στην ελληνική γλώσσα και χάριζε την ευκαιρία στη γλώσσα μας να ακουστεί για κάποιους, έστω (λόγω της εφήμερης δόξας που προσφέρει ο Διαγωνισμός), μήνες από το στόμα όλων των Ευρωπαίων.
Δυστυχώς εδώ και αρκετά χρόνια οι περισσότερες διαγωνιζόμενες χώρες, και όχι μόνο η Ελλάδα και η Κύπρος, στο όνομα της εμπορικότητας και της απρόσκοπτης διάδοσης των τραγουδιών με τα οποία συμμετέχουν στον θεσμό, έχουν υιοθετήσει την πολιτική του αγγλικού στίχου. Η εθνική υπερηφάνεια, ιδιαίτερα των μικρών σε έκταση και πληθυσμό χωρών, υποχωρεί μπροστά στην προβολή και την ανάγκη για άγρα ψήφων. Η πολιτισμική ιδιοπροσωπία των λαών παύει να μετρά μπροστά στις επιταγές του ανταγωνισμού και του κακόγουστου συρμού, που επιβάλλει πλήρη υπακοή στην ισοπέδωση της παγκοσμιοποίησης.
Σαράντα σχεδόν χρόνια πριν από την Παπαρίζου, το 1976, εκπρόσωπος της Ελλάδας στον Διαγωνισμό ήταν η γνωστή ερμηνεύτρια Μαρίζα Κωχ. Οι συνθήκες της χρονιάς εκείνης ήταν ιδιαίτερες. Την προηγούμενη χρονιά (1975), λίγους μόνο μήνες μετά την τουρκική εισβολή του 1974 στην Κύπρο, η Ελλάδα δεν είχε συμμετάσχει στον Διαγωνισμό, ως ένδειξη διαμαρτυρίας για την πρώτη συμμετοχή της Τουρκίας τη χρονιά εκείνη. Το 1976 η Ελλάδα επανήλθε, στέλλοντας στην Ολλανδία το τραγούδι «Παναγιά Μου, Παναγιά Μου», που συνέθεσε η ίδια η Μαρίζα Κωχ για τον σκοπό αυτό. Με μόνη διαφορά ότι οι στίχοι του τραγουδιού -οι οποίοι, εννοείται, ήταν ελληνικοί- δεν ήταν «ελαφριού» περιεχομένου, προσαρμοσμένοι στα ειωθότα του Διαγωνισμού, αλλά αποτελούσαν ένα δριμύ κατηγορώ εναντίον της τουρκικής εισβολής. Η τουρκική βαρβαρότητα κατά του νησιού μας τραγουδήθηκε τη χρονιά εκείνη σε όλα τα σπίτια της Ευρώπης. Ο κόσμος ενημερώθηκε και ευαισθητοποιήθηκε, ενώ διεθνώς υπήρξε μεγάλη απήχηση και πυροδοτήθηκαν συζητήσεις για το πρόβλημα της Κύπρου. Αξίζει εδώ να αναφέρουμε ότι η τουρκική τηλεόραση, αν και το βράδυ του Διαγωνισμού έκανε απευθείας μετάδοση, την ώρα της ελληνικής συμμετοχής διέκοψε τη ροή του και στη θέση της μετέδωσε ένα τουρκικό εθνικιστικό τραγούδι. Άλλες εποχές, βέβαια, τότε που ο θεσμός της Γιουροβίζιον διατηρούσε ακόμη κάποιο καλλιτεχνικό επίπεδο και οι διαγωνιζόμενες χώρες κάποια αξιοπρέπεια. Και, ενδεχομένως, τότε που και ο Ελληνισμός είχε περισσότερες εθνικές ευαισθησίες.
Ίσως όλα αυτά να ανήκαν αποκλειστικά στη σφαίρα της ιστορίας και στη μνήμη των ονειροπόλων νοσταλγών ενός πιο ελληνοπρεπούς παρελθόντος, αν δεν τα επανέφερνε τις τελευταίες εβδομάδες στο προσκήνιο η όλη ατμόσφαιρα του Μαΐου, που επιμένει κάθε χρόνο να μας θυμίζει τον ξεθωριασμένο και άνευ οιασδήποτε υπόληψης πλέον ευρωπαϊκό Διαγωνισμό Τραγουδιού. Το συγκεκριμένο όμως γεγονός με τη Μαρίζα Κωχ, δόθηκε αφορμή να έρθει στη μνήμη μου και από ένα άλλο συμβάν:
Οκτώβριος 2022, Πελοπόννησος. Φίλοι, εκδρομείς στην Καρδαμύλη, συναντούν τυχαία τη Μαρίζα Κωχ. Η χαρά της κ. Κωχ ήταν μεγάλη, όταν αντιλήφθηκε ότι είχε απέναντί της Κυπρίους. Οι δικοί μας θυμήθηκαν την αγάπη της για το νησί μας, όπως είχε αποτυπωθεί τότε. Ξανά τώρα η ίδια αγάπη. Έπιασαν την κουβέντα, αγκαλιάστηκαν, συγκινήθηκαν. Της ζήτησαν να τους πει ένα τραγούδι, κι αυτή -ίσως όχι τυχαία- τους είπε τη Λαφίνα, ένα παραδοσιακό από τη Μακεδονία. Τέλος, έδωσαν όλοι την υπόσχεση να συναντηθούν ξανά κάποια στιγμή στη Λευκωσία.
Η συμμετοχή σε ευρωπαϊκές ή παγκόσμιες διοργανώσεις δεν προϋποθέτει αφομοίωση, αλλά σεβασμό και πίστη στον εαυτό μας, στη γλώσσα και στον πολιτισμό μας. Ας το έχουμε στον νου μας αυτό και ας μην χτυπάμε δουλικά κάθε χρόνο την πόρτα της Γιουροβίζιον.
*Φιλόλογος Β.Δ.Α΄, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων στο ΥΠΑΝ, Μ.Α. στην Κλασική Φιλολογία – Αντιπρόεδρος Ινστιτούτου Ελληνικού Πολιτισμού
