ΤΗΣ ΔΑΝΑΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ*
Παραθέτουμε κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα μη ορθής χρήσης της γλώσσας μας, αντλημένα από την πρόσφατη αρθρογραφία και ειδησεογραφία:
«Τετ α τετ θα έχει στη Νέα Υόρκη ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας με τον...» Στην πρόταση αυτή εμφανής είναι η παράλειψη της λέξης συνάντηση, που θα έκανε το νόημα πιο εύληπτο και ολοκληρωμένο (=τετ α τετ συνάντηση). Επιπλέον, ο συντάκτης του δελτίου ειδήσεων κακώς χρησιμοποιεί εδώ τη γαλλική έκφραση τετ α τετ και όχι την αντίστοιχη ελληνική κατ’ ιδίαν. Είναι βεβαίως θεμιτή και αναπόφευκτη η με μέτρο υιοθέτηση ξένων λέξεων από την ελληνική (πολλές είναι ενσωματωμένες οργανικά εδώ και χρόνια στη γλώσσα μας) και αυτό είναι κάτι που συμβαίνει σε πολλές γλώσσες. Καλό όμως είναι να αποφεύγεται η χρήση τέτοιων λέξεων σε λόγο επίσημο, όπως πρέπει να είναι αυτός του δελτίου ειδήσεων (ασφαλώς δεν αναφέρομαι σε διεθνώς καθιερωμένους όρους της πολιτικής ή της επιστήμης: status quo, casus belli κ.ά.).
«Έχει υποβληθεί εισήγηση για διαθεσιμότητα πέντε δεσμοφύλακες και ένας λοχία για την διερεύνηση πιθανόν πειθαρχικών αδικημάτων.» Είναι ηλίου φαεινότερον πως η ορθή έκφραση είναι «διαθεσιμότητα πέντε δεσμοφυλάκων και ενός λοχία». Το ότι, ενδεχομένως, το γλωσσικό λάθος του ομιλητή οφείλεται στο ότι αυτό έγινε στο πλαίσιο προφορικής απάντησης σε ερώτηση δημοσιογράφου, δεν μειώνει καθόλου την υποχρέωση που είχε ο συντάκτης της είδησης να επιμεληθεί γλωσσικά το κείμενο πριν το δημοσιεύσει.
«Παράλληλα θα διορίσω ερευνών λειτουργό για τα πειθαρχικά.» Συχνή είναι η κακοποίηση της τρίτης κλίσης των ονομάτων: ο ερευνών (λειτουργός) έχει γενική του ερευνώντος και αιτιατική (όπως εδώ) τον ερευνώντα.
«Με νέες επενδύσεις και επεκτάσεις βρέθηκε αντιμέτωπος ο τομέας της ιδιωτικής εκπαίδευσης.» Η φράση «βρίσκομαι αντιμέτωπος» έχει κανονικά απόχρωση δυσάρεστη /αρνητική /ανταγωνιστική (π.χ. βρέθηκε αντιμέτωπος με ένοπλο κακοποιό /με δυσάρεστες καταστάσεις). Η χρήση της στη συγκεκριμένη πρόταση, που αναφέρεται σε κάποιες θετικές εξελίξεις στην εκπαίδευση, είναι ατυχής. Ο συντάκτης μπορούσε να πει απλώς: Νέες επενδύσεις και επεκτάσεις έγιναν στον τομέα…
«Χρειάζεται οι παίκτες να αμείβονται ΕΠΑΡΚΗΣ και έγκαιρα. / Λάβαμε 335 ΠΛΗΡΕΣ απαντημένα ερωτηματολόγια.» Είναι προφανές πως ο συντάκτης δεν γνωρίζει ΕΠΑΡΚΩΣ και ΠΛΗΡΩΣ την κλίση των τριτόκλιτων σιγμολήκτων ονομάτων και των συναφών επιρρημάτων.
«Οι δύο πλευρές δράττονται κάθε ευκαιρία να εφαρμόσουν την πολιτική τους.» «Θα προσφέρουν βοήθεια ανάλογα των αναγκών.» Και οι δύο αυτές προτάσεις παρουσιάζουν το ίδιο φαινόμενο, σε διαφορετικά βέβαια συμφραζόμενα: συμφύρεται η νεοελληνική σύνταξη με την αρχαιοελληνική, με αποτέλεσμα να έχουμε συντακτικό πρόβλημα. Στην πρώτη περίπτωση, το ρήμα της αρχαίας ελληνικής δράττομαι, που κανονικά συντάσσεται με γενική (=δράττεται κάθε ευκαιρίας), χρησιμοποιείται με αιτιατική. Στη δεύτερη πρόταση, το νεοελληνικό επίρρημα ανάλογα (με), που κανονικά συντάσσεται με αιτιατική (=ανάλογα με τις ανάγκες), χρησιμοποιείται με γενική, όπως ακριβώς συντάσσεται το παλαιότερο αναλόγως (=αναλόγως των αναγκών). Δεν μπορούμε κατά το δοκούν να διαμορφώνουμε εκφράσεις αναμειγνύοντας στοιχεία της νεοελληνικής με στοιχεία παλαιοτέρων μορφών της γλώσσας μας. Όποιος δεν αρέσκεται σε παλαιότερες συντάξεις ή εκφράσεις, ή όποιος δεν τις γνωρίζει καλά, ας τις αποφεύγει εντελώς και ας μην επιχειρεί να «αμβλύνει» την αρχαιοπρεπή εντύπωση που αυτές προκαλούν με δικές του αλχημείες. Έτσι κι αλλιώς, η δημοτική παρέχει πλούτο επιλογών.
«Ανέπτυξε δραστηριοποίηση στον τομέα του.» «Αξιοποίησε τα επιτεύγματα που κατάφερε η προεδρία.» «Ασχολείται με την πραγματοποίηση συνεδρίων που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του.» Ανάμεσα στις αρετές που πρέπει να διακρίνουν τους ομιλητές της γλώσσας είναι και η αποφυγή άσκοπων επαναλήψεων και ταυτολογιών. Τα πιο πάνω παραδείγματα θα μπορούσαν να διαμορφωθούν ως εξής: Δραστηριοποιήθηκε (ή: Ανέπτυξε δράση) στον τομέα του. / Αξιοποίησε τα επιτεύγματα της προεδρίας (ή: όσα κατάφερε η προεδρία.) / Ασχολείται με την πραγματοποίηση συνεδρίων στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του.
*Φιλόλογος Β.Δ.Α΄, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων στο ΥΠΑΝ, Μ.Α. στην Κλασική Φιλολογία – Αντιπρόεδρος Ινστιτούτου Ελληνικού Πολιτισμού
