ΤΗΣ ΔΑΝΑΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ*
Παραθέτουμε σήμερα κάποια γλωσσικά σφάλματα από πρόσφατο άρθρο που σχετίζεται με τα εκπαιδευτικά πράγματα. Για ευνόητους λόγους παρεμβαίνουμε στις προτάσεις, ώστε να μην προδίδεται η ταυτότητα του άρθρου.
«Η αντιπροσωπεία δήλωσε το παρόν της στο συνέδριο.» Το ορθό είναι «παρών». Υπάρχει, δηλαδή, σύγχυση της λέξης παρών (αρσενικό της μετοχής παρών, παρούσα, παρόν) στην έκφραση έδωσε/ δήλωσε το «παρών» του, με τo ουδέτερο ουσιαστικό «το παρόν», που δηλώνει τη χρονική βαθμίδα του «τώρα» (βλ. το παρελθόν, το μέλλον). Και οι δύο λέξεις προέρχονται από τη μετοχή ενεστώτα του ρήματος εἰμί (ὤν, οὖσα, ὄν) της αρχαίας ελληνικής. Όμως, ας τα ξεχωρίσουμε: όταν κάποιος διαβάζει τα ονόματά μας σε μια σύναξη (π.χ. ο καθηγητής στην τάξη), δηλώνουμε παρών (με -ω-) ή παρούσα, ενώ, όταν αναφερόμαστε στο «τώρα», γράφουμε παρόν (με -ο-).
«Πραγματοποιήθηκε η σύσκεψη εν τη παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας.» Εν τη παρουσία σημαίνει: μέσα στην παρουσία, που είναι ασφαλώς λανθασμένο. Ο συντάκτης του άρθρου προφανώς εννοεί ότι η σύσκεψη έγινε στην παρουσία του Προέδρου, άρα είναι αρκετό να πει: (τη) παρουσία (=απλή δοτική τρόπου). Χρήση της παλαιότερης πρόθεσης ἐν (+δοτική) στο πλαίσιο εμπρόθετου προσδιορισμού γίνεται και στη νέα ελληνική σε κάποιες λόγιες φράσεις: ἐν πολλοῖς, ἐν πάσῃ περιπτώσει, ἐν τῇ ρύμῃ τοῦ λόγου, ἐν τῇ πόλει καὶ νήσῳ ταύτῃ κτλ. Ο προσδιορισμός αυτός δηλώνει τον τόπο (στάση). Εννοείται ότι, αν κάποιος δεν προτιμά τη λόγια έκφραση (τη) παρουσία, θα χρησιμοποιήσει τη νεοελληνική στην παρουσία.
«Έγιναν προσπάθειες για ανάπτυξη της ενεργούς μάθησης.» Το επίθετο ενεργός έχει θηλυκό σε -ός (η ενεργός) ή σε -ή (η ενεργή), κανένας όμως από τους τύπους αυτούς δεν έχει την πιο πάνω γενική, αλλά: της ενεργού, της ενεργής (αντίστοιχα). Ίσως ο συντάκτης, έχοντας στο μυαλό του το θηλυκό ενεργή, το μπερδεύει με τα επίθετα σε -ής (σιγμόληκτα τριτόκλιτα), που έχουν γενική σε -ούς, π.χ. ο/η διαρκής, του/της διαρκούς. (Το συγκεκριμένο σφάλμα συναντάται δύο φορές στο άρθρο αυτό.)
«Με βάσει αυτό θα προχωρήσουμε σε περισσότερες μεταρρυθμίσεις.» Ασφαλώς η ορθή γραφή είναι με βάση (-η) αυτό. Αν όμως προτιμούμε τη λόγια μορφή της έκφρασης, τότε θα πούμε βάσει αυτού, δηλαδή με τη δοτική του βάσις, βάσεως. Η χρήση που γίνεται εδώ συμφύρει τους δύο τύπους / τις δύο συντάξεις και ασφαλώς είναι εσφαλμένη. (Το συγκεκριμένο σφάλμα συναντάται τρεις φορές στο άρθρο αυτό.)
«Καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισε το Συμβούλιο τάδε και το Συμβούλιο δείνα ως συνδιοργανωτές του συνεδρίου.» Όταν τα υποκείμενα της πρότασης είναι δύο (Συμβούλιο τάδε και Συμβούλιο δείνα), και ενισχύονται από το ως συνδιοργανωτές (πληθυντικού αριθμού), δεν μπορεί το ρήμα να είναι ενικού αριθμού (διαδραμάτισε).
«Ήταν έτοιμος να σταθεί αντάξια στις προκλήσεις του επιστημονικού τομέα.» Η ορθή έκφραση είναι: να σταθεί επάξια. Το επίθετο αντάξιος δηλώνει αυτόν που έχει την αντίστοιχη ή την ανάλογη αξία με κάποιον άλλον (π.χ.: αποδείχθηκε αντάξιος του αδελφού του).
«Εξ’αιτίας των πολύπλοκων αναγκών, κρίθηκε απαραίτητος ο επανασχεδιασμός.» Η λέξη εξ είναι πρόθεση και επουδενί λόγω δεν χρειάζεται απόστροφο μετά, αφού δεν της λείπει κανένα γράμμα. Η απόστροφος τίθεται μετά από έκθλιψη, δηλαδή μετά από αφαίρεση του τελικού φωνήεντος λέξης, όταν η επόμενη αρχίζει από φωνήεν (θα αφήσω: θ’ αφήσω).
«Η δια βίου μάθηση βασίζεται σε τρεις προϋποθέσεις.» Η πρόθεση διά είναι δισύλλαβη και συνεπώς τονίζεται. Δεν σχετίζεται καθόλου με τα επιρρήματα πια, πιο, τα οποία είναι μονοσύλλαβα (άρα, άτονα).
«Τα όνειρα τους / η εξέλιξη του» Χρειάζεται διπλός τόνος (τα όνειρά τους, η εξέλιξή του), καθώς ο τόνος των ασθενών αντωνυμιών, όταν προηγείται λέξη προπαροξύτονη, μεταφέρεται στη λήγουσα της λέξης αυτής (ο δάσκαλός μας, κάλεσέ την, ψάχνοντάς τον). Αυτό σχετίζεται με τον νόμο της τρισυλλαβίας, που ίσχυε και στην αρχαία ελληνική (πάθημα-παθήματος, ἄνθρωπός τις, ἄμεσος-ἀμέσως κτλ).
*Φιλόλογος Β.Δ.Α΄, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων στο ΥΠΑΝ, Μ.Α. στην Κλασική Φιλολογία – Αντιπρόεδρος Ινστιτούτου Ελληνικού Πολιτισμού
