ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ Α ΜΙΤΛΕΤΤΟΝ*
γύρω απ’ το άλφα περιστρέφομαι
στο αιμοσφαίριο αυτό βυθίζομαι
όπως σε αιώνια μήτρα
πύλη του κόσμου και του άδη
έσχατο όριο της δικής μου επίγνωσης
η αρχή της μαθητείας μου
δεν έχει τέλος
Τόλης Νικηφόρου, «μαθητεία, 1»
Γυμνάσιο – Λύκειο Κάτω Πύργου, 2008
Είναι Παρασκευή κι έχω εξαντλήσει τις δυνάμεις μου στα Νέα Ελληνικά της Γ' Λυκείου, έχω την 7η περίοδο Ιστορία με τα παιδιά της Γ' Γυμνασίου. Μια φίλη-συνάδελφος μου «ρίχνει» σε ένα κοινό μας κενό μια ιδέα: να μπούμε στην τάξη και να κάνουμε το μάθημα μαζί. Μου αρέσει η ιδέα. Πρόκειται για το ξεκίνημα της ελληνικής επανάστασης. Θα είναι κι αυτό μια εμπειρία «επανάστασης». Έτσι θα το θυμάμαι. Προετοιμαζόμαστε για το μάθημα. Κάνουμε το «στήσιμο» σε εκείνο το κενό. Τι θα κάνει η μια, τι θα κάνει η άλλη. Να μην μπερδέψουμε τους μαθητές. Όμως οι μαθητές είναι πολύ δεκτικοί, το μάθημα κυλάει ευχάριστα, γρήγορα, να 'ταν κι άλλο... Μπορεί να ήταν που τα παιδιά ήταν καλοπροαίρετα και γι' αυτό επιεική. Μπορεί να ήταν η γραμμή της προετοιμασίας: λιτή, καθαρή, χωρίς φιοριτούρες και διάθεση για εντυπωσιασμό. Ή μπορεί να ήταν ότι δουλεύαμε με ειλικρινή συναδελφική αγάπη και για τους ίδιους στόχους. Μόνο που μου πήρε 15 ολόκληρα χρόνια για να αναλύσω, να αποτιμήσω και να επαναλάβω την εμπειρία. 15 ολόκληρα χρόνια για να μπορέσω να πω ότι στο ζύγιασμα των παιδαγωγικών εννοιών και εμπειριών, δώσαμε δυσανάλογα μεγαλύτερο βάρος στη συνεργατική μάθηση στέλνοντας τη συνεργατική διδασκαλία (ή «co-teaching» κατά τη βιβλιογραφία) στην εξορία της εκπαιδευτικής μας ιστορίας λες και, παρά τα ομολογουμένως περισσότερα εμπόδια στην εφαρμογή της, δεν είναι οι δύο αυτές έννοιες πάντα αλληλοτροφοδοτούμενες και αλληλοενισχυόμενες.
Λύκειο Αγίου Νεοφύτου, 2023
Η ιδέα της συνεργατικής διδασκαλίας για ένα μάθημα διαθεματικό, που θα συνδυάζει τα Νέα Ελληνικά με τα Οικονομικά, γεννιέται σαν μια φλόγα μικρή αλλά σταθερή. Πρόκειται για το κλείσιμο μιας θεματικής ενότητας στα Νέα Ελληνικά (της ενότητας Οικονομία-Διαφήμιση-Καταναλωτισμός) και την εισαγωγή σε ένα νέο κεφάλαιο στα Οικονομικά. Σχεδιάζουμε με τη συνάδελφο ένα κοινό μάθημα υπηρετώντας μεν διαφορετικούς δείκτες αλλά έχοντας τον ίδιο σκοπό. Το οργανώνουμε με σύντομη αφόρμηση από την οποία ξεκινούμε να ορίζουμε οικονομικές έννοιες, ενώ μετά από κάθε έννοια, παίρνουμε τα στοιχεία και το λεξιλόγιο που θα μας χρειαστεί για την ανάπτυξη θεματικής - παραγράφου στα Νέα Ελληνικά. Τα παιδιά προσηλώνονται στην ανάλυση των οικονομικών εννοιών. Στη συνέχεια με θαυμαστή ευελιξία σκέπτονται και λειτουργούν ως χειριστές της γλώσσας που σε επικοινωνιακά περιβάλλοντα καλούνται να αναπτύξουν κάποια θέση. Η μία εκπαιδευτικός δίνει πάσα στην άλλη. Βλέπουμε έτσι συνοπτικά τις παραμέτρους της θεματικής μας ενότητας, συγκεντρώνουμε χρήσιμο λεξιλόγιο και κάνουν επιτυχώς την εισαγωγή τους στο νέο τους κεφάλαιο με ένα κοινό φύλλο εργασίας. Ολοκληρώνουμε με επιλεγμένα αποφθέγματα, τα οποία, εκτός του ότι λειτουργούν ανακεφαλαιωτικά και προβληματίζουν, οι μαθητές θα μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν στα δικά τους κείμενα για να κάνουν επίκληση στην αυθεντία.
Το μάθημα γίνεται ουσιαστικά από τους μαθητές, καθώς εμείς έχουμε τον ρόλο συντονιστριών. Κυλά γρήγορα και εποικοδομητικά. Παίρνουμε κι εμείς η μία από την άλλη, μαθητεύουμε η μία στην άλλη και η μία με την άλλη.
Συνειδητοποιώ ότι τους μαθητές τους ωφελεί να μας βλέπουν αγαπημένες, να δουλεύουμε μαζί σε ένα πείραμα χωρίς ανταγωνισμό, με εκτίμηση και σεβασμό.
Ξέρω ότι καταλαβαίνουν κάτι επιπλέον: ότι αυτό που κάνουμε για εκείνους δεν είναι ότι συνδέουμε τα θραύσματα της μάθησης και τα ποικίλα θεματικά πεδία με αρμούς δυνατούς αλλά πιο πολύ ότι δουλεύουμε με σκοπό τη δική τους προετοιμασία για την ένωση των θραυσμάτων και των πεδίων του κόσμου. Και ο κόσμος μπορεί να οριστεί και ως ένα παζλ συναρμολόγησης διαθεματικών θραυσμάτων.
Λύκειο Αγίου Νεοφύτου, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2024
Μια ματιά στη βιβλιογραφία-συμπεράσματα
Στο μεγαλύτερο μέρος της η σχετική με το «co-teaching» ή «collaborative teaching» βιβλιογραφία επικεντρώνεται σε πειραματικές εφαρμογές σε σχέση με την ειδική εκπαίδευση και παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες ή αναπηρίες, τα οποία συνδιδάσκονται με άλλα παιδιά σε «γενικές» ή, όπως πιο ορθά θα λέγαμε, «συμπεριληπτικές» τάξεις. Επιπλέον ο τρόπος της συνεργατικής διδασκαλίας «μοντελοποιείται», κάτι που υποθέτω θα λειτουργούσε εναντίον μας, αν σε πρώτο στάδιο διαβάζαμε για έρευνες που αναφέρονται σε μοντέλα και κατόπιν εφαρμόζαμε κάποιο στην πράξη. Θεωρώ ότι η δική μας διδασκαλία ήταν πιο αυθόρμητη και δεν χρειάστηκε να επηρεαστεί, να υπακούσει σε κάποιο υποδεδειγμένο ή υποδειγματικό τρόπο-μοντέλο, επομένως κινηθήκαμε με βάση τους δικούς μας δείκτες και τους δικούς μας μαθητές. Όπου κι αν αναφέρονται όμως οι έρευνες και οι αναφορές σε αυτές και όπως και αν νοείται η συνεργατική διδασκαλία, ως μοντέλο «ένας διδάσκει, ένας παρατηρεί», «ένας διδάσκει, ένας βοηθά», ως «παράλληλη διδασκαλία», ως «σταδιακή διδασκαλία» (αποδίδω το «station teaching»), ως «διδασκαλία- σκυταλοδρομία» (αποδίδω το «alternative teaching», κατά το οποίο ο ένας εκπαιδευτικός δίνει τη σκυτάλη στον άλλο για να ασχοληθεί με μια μικρότερη ομάδα μαθητών) είτε ως «ομαδική διδασκαλία» (αποδίδω το «team teaching», που μοιάζει περισσότερο με αυτό που κάναμε εμείς), δύο συμπεράσματα μπορούν να συναχθούν από όσα γράφονται:
(α) Όποια μέθοδο κι αν επιλέξει κανείς, υπάρχουν πρακτικές δυσκολίες και προϋποθέσεις επιτυχίας, όπως είναι ο χρόνος προετοιμασίας, που επηρεάζει και τη συχνότητα εφαρμογής, η αναγκαιότητα λεπτομερούς οργάνωσης του μαθήματος, ώστε να υπάρχει σαφής στοχοθεσία και προσανατολισμός, η καλή σχέση μεταξύ των συν-διδασκόντων/ συν-διδασκουσών.
(β) Οι εκπαιδευτικοί που εφάρμοσαν τη συνεργατική διδασκαλία παραδέχονται στην πλειονότητά τους ότι με τη διαδικασία αυτή δημιούργησαν περισσότερες ευκαιρίες και ερεθίσματα για τους μαθητές και ένα πλαίσιο μάθησης που συνέβαλε και στη δική τους μάθηση, καθώς ωφελήθηκαν αμοιβαία μαζί με τους μαθητές τους.
Σε τούτο το τελευταίο, την αμοιβαιότητα, στέκομαι φέτος με ευγνωμοσύνη και συγκίνηση. Γιατί το να συμμετέχουμε οι συνάδελφοι μαζί με τους μαθητές μας σε εμπειρίες πειραματισμού, ανακάλυψης, παιχνιδιού και δημιουργίας συγκροτεί κοινότητες ενεργητικής μάθησης όπου η σύνδεσή μας ενεργοποιεί και μεγαλώνει και το «πόσο μακριά μπορούμε να φτάσουμε».
Επιπλέον, στο πλαίσιο αυτό, στο οποίο συν-εργούμε και συν-δεόμαστε, δίνουμε ρυθμό και «πνεύμα» στην ύλη υπηρετώντας παράλληλα ειδικούς δείκτες αλλά και ευρύτερους στόχους, τόσο παιδαγωγικούς όσο και ηθικούς: γιατί πόσο καλύτερα μπορούμε να διδάξουμε το μάθημα της συνεργασίας και του θεωρητικού πνεύματος αδελφοσύνης, του «μαζί», που γεφυρώνει και συμφιλιώνει τις διαφορές, της ομάδας ως δυναμικής για επίτευξη στόχου, παρά μέσα από το δικό μας παράδειγμα έτσι όπως εμείς συν-εργούμε και αλληλοσυμπληρωνόμαστε;
Επιπλέον υπηρετούμε και προσωπικούς-επαγγελματικούς στόχους, καθώς ελισσόμενοι εξελισσόμαστε, στοχαζόμαστε πάνω στις δικές μας τεχνικές, θεωρούμε και αναθεωρούμε, βελτιωνόμαστε με την παρατήρηση, την υιοθέτηση νέων στοιχείων, την αυτοκριτική.
Τελικά είναι σαφές ότι κινούμαστε γηράσκοντες και διδασκόμενοι στο απέραντο μικρό «αιμοσφαίριο του άλφα», είναι σαφές ότι η μαθητεία μας δεν μπορεί να έχει τέλος όσο το ευρύ φάσμα της μόρφωσης γίνεται φάσμα συνεχούς μεταμόρφωσης, όσο κινούμαστε σε νέους δρόμους, ενίοτε δύσκολους μα συναρπαστικούς, όσο γεννιόμαστε σε νέες μήτρες με νέους και παλιούς συν-αδέλφους. Αλλά για να συμβεί τούτο, πρέπει πρώτα να πιστεύουμε σε ό,τι υψηλό υπηρετούμε και να μπορούμε να το βλέπουμε σπουδαίο και υψηλό. Πρέπει να πιστεύουμε στην εξέλιξη που περνά από και προϋποθέτει την πίστη στην εξελιξιμότητά μας. Πρέπει να πιστεύουμε στο «εμείς» και στο «μαζί» και εν τέλει να θέλουμε να κατοικήσουμε στο ίδιο σπίτι, να κοιτάξουμε από το ίδιο παράθυρο προς την ίδια κορυφή, να θυσιάζουμε ταπεινά και ευλαβώς στην ίδια θεότητα, σε αυτήν την ίδια γονιμοποιό δύναμη της παιδείας.
(Φιλόλογος)
Λύκειο Αγίου Νεοφύτου
Στην αγαπημένη φίλη και συνάδελφο Νίκη Γεωργίου.
Στους συναδέλφους μου που τολμούν το μοίρασμα και μοιράζονται την τόλμη...
