ΤΗΣ ΔΑΝΑΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ*
Με αφορμή την 9η Φεβρουαρίου, Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας, αντί άλλου πανηγυρικού, κάνουμε αναφορά στην «Ομάδα Πρωτοβουλίας για το Πανεπιστήμιο Κύπρου» (Ο.Π.). Είναι οι άνθρωποι οι οποίοι τις δεκαετίες του ’80 και ’90 αγωνίστηκαν για την καθιέρωση της ελληνικής ως επίσημης γλώσσας τού υπό ίδρυση Πανεπιστημίου μας και για διασφάλιση της ελληνικής του υπόστασης. Θυμίζουμε ότι οι πολιτικές και κοινωνικές ζυμώσεις της εποχής προωθούσαν τη δημιουργία δικοινοτικού πανεπιστημίου και την επιβολή της αγγλικής ως γλώσσας διδασκαλίας σε αυτό.
Τα μέλη της Ο.Π. έδωσαν μάχες μέσα από αρθρογραφία, παρεμβάσεις στα ΜΜΕ, διοργάνωση ημερίδων και δημοσίων συζητήσεων, συναντήσεις με την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία. Μαζί τους σταδιακά συντάχθηκαν και δεκάδες άλλες προσωπικότητες σε Κύπρο και Ελλάδα καθώς και οργανώσεις.
Διαβάζουμε σε διακήρυξη της Ο.Π.: «Ο ρόλος της ελληνικής παιδείας στη διατήρηση της πολιτιστικής μας ταυτότητας αλλά και γενικότερα στον κοινωνικό εκσυγχρονισμό, είναι κεφαλαιώδης… Γι’ αυτό επικροτούμε την απόφαση για αναβάθμιση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος και προέκτασή του στο πανεπιστημιακό επίπεδο. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια και δεδομένων των δοκιμασιών που ακόμη και σήμερα συναντά ο κυπριακός λαός, θεωρούμε σκόπιμο να ζητήσουμε από την πολιτεία να προχωρήσει αταλάντευτη στη δημιουργία ελληνόφωνου και ελληνοκεντρικού πανεπιστημίου. Καλούμε ταυτόχρονα όλα τα πολιτικά κόμματα, τις οργανώσεις και άλλους φορείς να συνεργαστούν για τη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού ιδρύματος που να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του κυπριακού ελληνισμού... Καλούμε επίσης την επίσημη ελληνική πολιτεία, την πανεπιστημιακή κοινότητα και όλο τον ελληνισμό να συνδράμουν...»
Τα επιχειρήματα της Ο.Π. ήταν πολλά και ακλόνητα: Το κυπριακό κράτος -που στη συντριπτική του πλειοψηφία είναι κράτος Ελλήνων- δεν νοείται να στήσει πανεπιστήμιο σε γλώσσα διαφορετική από τη δική του και να περιφρονεί τον πολιτισμό που για αιώνες δημιούργησε και για τον οποίο θυσιάστηκαν τόσοι ήρωες. Τυχόν επικράτηση της αγγλικής θα παρασύρει όλο το εκπαιδευτικό οικοδόμημα και θα συμβάλει προς την καλλιέργεια περισσότερο της αγγλικής αντί της ελληνικής στο σχολείο, με απρόβλεπτες συνέπειες. Επιπλέον, θα προκληθεί κοινωνικό χάσμα (ευκολότερη πρόσβαση των προνομιούχων στρωμάτων, αδυναμία επικοινωνίας με τη διοίκηση όσων δεν θα φοιτήσουν στο Πανεπιστήμιο).
Το θέμα της γλώσσας διδασκαλίας φαίνεται ότι ρυθμίστηκε τελικά νομοθετικά το 1989, οπότε καθιερώθηκαν οι επίσημες γλώσσες της Κυπριακής Δημοκρατίας (ελληνική και τουρκική). Το θέμα όμως του χαρακτήρα του Πανεπιστημίου -αν δηλαδή θα ήταν ελληνικό ή δικοινοτικό ή άλλο τι και ποια πορεία θα ακολουθούσε- δεν ρυθμίστηκε. Αντίθετα, ο Νόμος δημιούργησε κι άλλα προβλήματα, κυρίως με την πρόνοια: «Το Πανεπιστήμιο εξυπηρετεί τις ανάγκες όλων των πολιτών της Κυπριακής Δημοκρατίας…»
Η Ο.Π. συνεχίζει τον αγώνα της. Θεωρεί αντισυνταγματικό τον Νόμο, διότι η Βουλή δεν έχει δικαίωμα να νομοθετεί για θέματα παιδείας των Τουρκοκυπρίων. Από την άλλη, υποστηρίζει, το συνταγματικό δικαίωμα των Ελλήνων της Κύπρου να έχουν ελληνική παιδεία είναι αδιανόητο να το στερεί από αυτούς η ίδια η Βουλή, ιδρύοντας Πανεπιστήμιο για όλους τους κατοίκους και με γλώσσα διδασκαλίας όχι την ελληνική. Το Πανεπιστήμιο πρέπει να διδάσκει τον ελληνικό πολιτισμό και τη φιλοσοφική παιδεία ως βάση για όλες τις επιστήμες.
Τα επόμενα χρόνια το θέμα, που είναι ευρύτερα ιδεολογικό, εξακολουθεί να προκαλεί εντάσεις. Το Πανεπιστήμιο Κύπρου τελικά ανοίγει τις πύλες του τον Σεπτέμβριο του 1992, ενώ ακόμα και η επίσημη τελετή των εγκαινίων έγινε αντικείμενο συζητήσεων σε συνάρτηση με τον χαρακτήρα του («ελληνοκεντρικός» ή «κυπροκεντρικός»). Επιπλέον τροφή για συγκρούσεις δίνουν και οι προκλητικές «νεοκυπριακές» θέσεις συγκεκριμένων μελών του διδακτικού του προσωπικού, που καλλιεργούν το ανθελληνικό κλίμα. Η Ο.Π. συνεχίζει και πάλι ενέργειες προς πάσα κατεύθυνση.
Τριανταδύο χρόνια μετά την ίδρυσή του, το Πανεπιστήμιο Κύπρου έχει πάρει τον δρόμο του. Το αν πορεύεται ορθά δεν θα το αποτιμήσουμε εμείς. Εκείνο, όμως, που σίγουρα μπορούμε να ισχυριστούμε είναι το ότι, αν δεν είχαν ορθώσει το ανάστημά τους τα χρόνια εκείνα οι άνθρωποι της Ομάδας Πρωτοβουλίας, οι αποφάσεις που θα είχαν ληφθεί ενδεχομένως να είχαν οδηγήσει σε δύσκολες ατραπούς τον Ελληνισμό της Κύπρου.
*Φιλόλογος Β.Δ.Α΄, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων στο ΥΠΑΝ, Μ.Α. στην Κλασική Φιλολογία – Αντιπρόεδρος Ινστιτούτου Ελληνικού Πολιτισμού
