ΤΗΣ ΔΑΝΑΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ*
1η Απριλίου. Η σκέψη μας, όπως πάντα, στρέφεται με δέος και συγκίνηση στο 1955. Η επαναστατική προκήρυξη του Διγενή σήμανε τον ξεσηκωμό του αλύτρωτου κυπριακού Ελληνισμού, που πάλεψε για την εκπλήρωση των προαιώνιων πόθων για ελευθερία και ένωση με την Ελλάδα. Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ καθαγιάστηκε στη συλλογική συνείδηση και από τα πρώτα χρόνια καθιερώθηκαν τιμητικές εκδηλώσεις γι΄ αυτόν, τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα.
Μπροστάρης των εκδηλώσεων στην Ελλάδα υπήρξαν από το 1960 οι κυπριακές φοιτητικές οργανώσεις. Ιδιαίτερα μεγαλοπρεπείς ήταν οι εορτασμοί στη Θεσσαλονίκη, η οποία το 1958 είχε αποχαιρετίσει -με παλλαϊκές και τότε εκδηλώσεις και με συμμετοχή των πρυτανικών αρχών, των φοιτητών αλλά και πλήθους κόσμου- τον Κυριάκο Μάτση, αποφοίτο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που έπεσε ηρωικά στο Δίκωμο του Πενταδακτύλου.
Το 1963 στους εορτασμούς της Θεσσαλονίκης για την επέτειο της 1ης Απριλίου προστέθηκε και εκδήλωση στην Αίθουσα Τελετών της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Στον πανηγυρικό της ημέρας -από τον φοιτητή Γιώργο Α. Γεωργιάδη, Γραμματέα της ΕΦΕΚΘ, που συγκίνησε την κατάμεστη αίθουσα- αποτυπώνεται η ψυχή της κυπριακής νεολαίας, που είχε αναλώσει τα μαθητικά της χρόνια στον Αγώνα, είχε ελπίσει στην εθνική δικαίωση, αλλά αναγκάστηκε τελικά να αρκεστεί στην επιβληθείσα λύση, χωρίς να μπορεί να κατανοήσει τα πολιτικά παιγνίδια των μεγάλων. Διαβάζουμε αποσπάσματα:
«Αισθήματα εθνικής υπερηφάνειας και ψυχικής ανατάσεως αναβλύζουν σήμερα μέσα μας, καθώς ξαναφέρνουμε στη θύμησή μας τον ηρωικό αγώνα του Κυπριακού λαού για Ελευθερία και Ένωση με τη Μάνα Ελλάδα. Αλλά τι κρίμα! Τα αισθήματα αυτά δεν μπορούν να απλώσουν απ’ άκρη σ’ άκρη στην ψυχή μας. Ένα μέρος της το έχει καταλάβει η πικρία και η αγανάκτηση για το κίβδηλο έπαθλο που δόθηκε στον νικηφόρο αγώνα.[…]
Τα παλληκάρια της ΕΟΚΑ παίρνουν στα χέρια τους τα λιγοστά λιανοντούφεκα, όσα δεν πρόφτασε ν’ αρπάξει ο δυνάστης, και κυνηγούν τον εχθρό σε πόλεις και χωριά, πεδιάδες και βουνά. Ανατινάζουν εγκαταστάσεις, καίνε αποθήκες, αεροπλάνα. Κυκλοφορούν φυλλάδια και προκηρύξεις για να εμψυχώνουν τον λαό και να γνωστοποιούν τις διαταγές των αρχηγών. Πολεμούν με ξύλα, πέτρες, με ό,τι βρεθεί στα χέρια τους. Παιδιά δεκαοκτώ, είκοσι, εικοσιπέντε χρονών, δίνουν όρκο χρέους και τιμής στο σύθαμπο ενός ξωκκλησιού, μπρος στην εικόνα του Χριστού, κάτω από τη Γαλανόλευκη, και μαρτυρούν για την ελευθερία. Καραολής, Παλληκαρίδης, Δημητρίου και τόσοι άλλοι συνθέτουν το έναστρο στερέωμα του νεώτερου μύθου. Παλληκάρια που σαν να ήταν κοινοί ληστές ο Χάρτιγκ οδήγησε στην αγχόνη των Κεντρικών Φυλακών της Λευκωσίας, γιατί εγκλημάτισαν αποδεικνύοντας πόσο υποκριτικές ήταν οι διακηρύξεις και οι επαγγελίες των ισχυρών της γης για ιδανικά και αξίες. Έπεσαν ηρωικά, ψάλλοντας τον Εθνικό Ύμνο, με το πικρό παράπονο πως δεν αξιώθηκαν να δουν την ελευθερία, που κατέκτησαν μέσα τους, να αγκαλιάζει την πονεμένη γη τους. Ο Αυξεντίου -ως νέος Λεωνίδας-, τα παλληκάρια του αχυρώνα στο Λιοπέτρι, ο Μάτσης -το πνευματικό βλαστάρι της Θεσσαλονίκης-, ο Γιάλλουρος -ο σεμνός δεκαοκτάχρονος που προασπίστηκε με το αίμα του τη σημαία του σχολείου του- και όλη η χορεία των ηρώων της λεβεντομάνας Κύπρου.[…]
Με πόνο ψυχής και πικρία αναλογιζόμαστε πως ο υπέροχος εκείνος αγώνας μένει ακόμα πολιτικά και ηθικά αδικαίωτος. Η Κύπρος, το ελληνικότατο κομμάτι του ελληνικού βλαστού, αν γλύτωσε από τα δεσμά της Αγγλικής κατοχής, μπλέχτηκε όμως στα δίκτυα μιας απίστευτης εθνικής περιπέτειας, που το μέλλον της κάθε άλλο παρά ελπιδοφόρο προοιωνίζεται.[…]»
Θαυμασμός για το μεγαλείο της θυσίας του 1955-59 αλλά και αγωνία για το μέλλον της Κύπρου είναι διάχυτα στην ομιλία του νεαρού φοιτητή καθώς και στην ψυχή των περισσότερων Κυπρίων την εποχή εκείνη. Δεν ξέρω τι από όσα ζούμε σήμερα μπορούσε να προβλέψει κανείς τότε, τα πρώτα χρόνια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το μόνο σίγουρο είναι ότι για την επιβίωση του κυπριακού Ελληνισμού στη γη των προγόνων του χρειάζεται και σήμερα «αρετήν και τόλμην».
*Φιλόλογος Β.Δ.Α΄, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων στο ΥΠΑΝ, Μ.Α. στην Κλασική Φιλολογία – Αντιπρόεδρος Ινστιτούτου Ελληνικού Πολιτισμού
