ΤΗΣ ΔΑΝΑΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ*
Χρησιμοποιώντας τη γλώσσα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και ακριβείς στην επιλογή του λεξιλογίου, στη σύνταξη και στη διατύπωση της σκέψης μας. Παραθέτουμε κάποια παραδείγματα -διαφορετικής φύσεως το καθένα- από την αρθρογραφία και ειδησεογραφία των τελευταίων ημερών, που αποδεικνύουν πως συχνά μιλούμε «στο περίπου», χωρίς να κυριολεκτούμε και χωρίς να εκφράζουμε ακριβώς αυτό που έχουμε στο μυαλό μας.
«Δεν θα συμφωνήσει σε σύναψη ειρήνης, ωσότου οι όμηροι απελευθερωθούν.» Αυτό δήλωσε ο ηγέτης μίας εκ των δύο εμπολέμων πλευρών στη Γάζα, θέλοντας να ασκήσει πίεση, για να επιτύχει την απελευθέρωση των ομήρων του που κρατά η αντίπαλη πλευρά. Στην πραγματικότητα όμως δεν είπε αυτό που ήθελε. Ο σύνδεσμος ωσότου (έως ότου, μέχρι που, ώσπου) εισάγει χρονική πρόταση, η οποία διακόπτει ή αναμένουμε να διακόψει τη διάρκεια της πράξης που δηλώνει η κύρια πρόταση. Δηλώνει, δηλαδή, το υστερόχρονο. Στην προκειμένη περίπτωση, έπρεπε να χρησιμοποιηθεί ο σύνδεσμος προτού αντί ωσότου, που έχει ακριβώς αντίθετη λειτουργία, δηλώνει, δηλαδή, το προτερόχρονο. Άρα το ορθό θα ήταν: «Δεν θα συμφωνήσει σε σύναψη ειρήνης, προτού οι όμηροι απελευθερωθούν.» Αν ο συντάκτης ήθελε οπωσδήποτε τη χρήση του ωσότου, τότε θα έπρεπε να ξεκινήσει αντίστροφα στην κύρια πρόταση: «Θα συνεχίσει τον πόλεμο, ωσότου οι όμηροι απελευθερωθούν.»
«Θα γίνει σύντομα η στελέχωση μέρους των αναγκών της αγοράς εργασίας.» Η αγορά εργασίας δεν είναι επιχείρηση ή τόπος εργασίας, ώστε να στελεχωθεί αποκτώντας υπαλλήλους, αλλά προσδιορίζει την αλληλεπίδραση της προσφοράς και ζήτησης εργασίας. Συνεπώς, στην περίπτωση αυτή, ορθές εκφράσεις θα ήταν, ανάμεσα σε άλλες, και οι εξής: «Θα γίνει σύντομα η πλήρωση θέσεων που αφορούν τις ανάγκες της αγοράς εργασίας.», «Θα γίνει σύντομα η στελέχωση των θέσεων, η οποία θα καλύπτει μέρος των αναγκών της αγοράς εργασίας.»
«Κάθε διετία συντελείται μια παράφορη αδικία εις βάρος μας.» Στην πρόταση αυτή, από άρθρο που αναφέρεται σε εκπαιδευτικά θέματα, υπάρχει σύγχυση των λέξεων παράφορη και κατάφωρη. Αυτό προκλήθηκε, ίσως, επειδή οι δύο λέξεις συγγενεύουν ηχητικά, στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για λέξεις με διαφορετική σημασία. Η ζητούμενη λέξη εδώ είναι κατάφωρη, που σημαίνει αξιόποινη ή κατακριτέα πράξη που είναι ολοφάνερη, και προέρχεται από το κατά και το φώρ, φωρός (=ο κλέφτης). Συνεπώς, άλλο ήθελαν να πουν οι συντάκτες του άρθρου αυτού και άλλο τελικά είπαν.
«Σε επικοινωνία που είχαμε με αρμόδιο πρόσωπο του υπουργείου, μας επιβεβαίωσε την απόλυση του λειτουργού.» Εδώ εντοπίζουμε συντακτική ασάφεια, καθώς δεν αναφέρεται το πρόσωπο το οποίο επιβεβαίωσε. Παραλείπεται, δηλαδή, το υποκείμενο του ρήματος (ποιος επιβεβαίωσε). Παράλειψη του υποκειμένου μίας πρότασης δικαιολογείται μόνο αν αυτό είναι το ίδιο με το υποκείμενο της προηγούμενης πρότασης (οπότε γίνεται εύκολα αντιληπτό) ή αν συνάγεται απευθείας από το ρήμα. Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, το υποκείμενο της πρώτης πρότασης (δηλαδή, του ρήματος είχαμε) είναι το εμείς, άρα το υποκείμενο του ρήματος επιβεβαίωσε μένει σε εκκρεμότητα, έστω και αν εύκολα συμπεραίνουμε από τα συμφραζόμενα ότι πρόκειται για το αρμόδιο πρόσωπο του υπουργείου. Αν θέλαμε, λοιπόν, να διατυπώσουμε ολοκληρωμένα το νόημα της πιο πάνω πρότασης, θα έπρεπε να δηλώσουμε το υποκείμενο, ως εξής: «Σε επικοινωνία που είχαμε με αρμόδιο πρόσωπο του υπουργείου, το αρμόδιο πρόσωπο (του υπουργείου) (ή: το πρόσωπο αυτό) μας επιβεβαίωσε την απόλυση του λειτουργού.» Αμέσως διαπιστώνουμε επανάληψη, η οποία δεν μας ικανοποιεί (εξ ού και η πιο πάνω διατύπωση). Αντί αυτής, μπορούμε να πούμε είτε: «Σε επικοινωνία που είχαμε με αρμόδιο πρόσωπο του υπουργείου, μας επιβεβαιώθηκε η απόλυση του λειτουργού.» (χρησιμοποιούμε, δηλαδή, την παθητική φωνή, οπότε δεν υπάρχει υποκείμενο), είτε: «Σε επικοινωνία που είχαμε, αρμόδιο πρόσωπο του υπουργείου μάς επιβεβαίωσε την απόλυση του λειτουργού.»
*Φιλόλογος Β.Δ.Α΄, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων στο ΥΠΑΝ, Μ.Α. στην Κλασική Φιλολογία – Αντιπρόεδρος Ινστιτούτου Ελληνικού Πολιτισμού
