ΤΗΣ ΔΑΝΑΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ*
Ζήσαμε και πάλι πριν από λίγες μέρες τα Άγια Πάθη του Χριστού και την Ανάστασή Του. Από τις σημαντικότερες στιγμές του λατρευτικού μας βιώματος, με επιδράσεις σε πολλούς τομείς της ζωής μας, ανάμεσα στους οποίους και στη γλώσσα μας. Σε αυτήν, εδώ και αιώνες βρίσκονται ριζωμένες πολλές εκκλησιαστικές φράσεις της Μεγάλης Εβδομάδας, τις οποίες συχνά χρησιμοποιούμε, είτε γνωρίζουμε την ακριβή προέλευσή τους είτε όχι. Αναφέρουμε ενδεικτικά μερικές:
Διέρρηξε τα ιμάτιά του: Με τη φράση «διέρρηξε τὰ ἱμάτια αὐτοῦ» ο ευαγγελιστής Ματθαίος (Ματθ., κστ΄, 65) περιγράφει την οργή του Καϊάφα, όταν ο Ιησούς, ενώπιον των αρχιερέων και των πρεσβυτέρων, επικαλέστηκε την ιδιότητά Του ως Υιού του Θεού. Χρησιμοποιούμε τη φράση για κάποιον που θυμώνει υπερβολικά ή που προσπαθεί με όλες του τις δυνάμεις να μας πείσει για κάτι.
Άρον, άρον: Λέγεται για κάτι που γίνεται βιαστικά, με συνοπτικές διαδικασίες. Πρόκειται για τα λόγια «ἆρον ἆρον, σταύρωσον αὐτόν» (Ιωάν., ιθ΄, 15), τα οποία φώναζαν οι Ιουδαίοι στον Πιλάτο, όταν αυτός τους παρουσίασε τον Ιησού. (ἆρον, προστακτική αορίστου του ρήματος αἴρω: σηκώνω)
Νίπτω τας χείρας: Λέγεται για κάποιον που προσπαθεί να αποποιηθεί την ευθύνη του για κάτι που διέπραξε. Προέρχεται από την αντίδραση του Πιλάτου μπροστά στην απαίτηση του όχλου να σταυρωθεί η Ιησούς αντί ο Βαραββάς. Ο Πιλάτος, όταν είδε ότι ήταν ανώφελο να μεταπείσει τον όχλο, «λαβών ὕδωρ ἀπενίψατο τὰς χεῖρας ἀπέναντι τοῦ ὄχλου λέγων· ἀθῷός εἰμι ἀπὸ τοῦ αἵματος τοῦ δικαίου τούτου· ὑμεῖς ὄψεσθε.»(Ματθ., κζ΄, 24)
Κρανίου τόπος: Λέγεται για έναν τόπο εντελώς κατεστραμμένο, χωρίς ζωή. Σύμφωνα με τους ευαγγελιστές (Ματθ., κζ΄, 33 και Ιωάν., ιθ΄, 17), αυτή είναι η ερμηνεία της εβραϊκής λέξης Γολγοθάς, του τόπου στον οποίο οδηγήθηκε και σταυρώθηκε ο Ιησούς.
Επί ξύλου κρεμάμενος: Φράση που λέγεται για κάποιον που βρίσκεται σε δύσκολη θέση, που κινδυνεύει. Η πιο γνωστή εκδοχή της φράσης είναι στον ύμνο που ψάλλεται την ώρα της περιφοράς του Εσταυρωμένου (μετά το πέμπτο από τα δώδεκα Ευαγγέλια της Μεγάλης Πέμπτης): «Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου ὁ ἐν ὕδασι τὴν γῆν κρεμάσας.»
Μνήσθητί μου, Κύριε: Τη φράση αυτή συχνά αναφωνούμε σε συνθήκες έκπληξης ή απορίας για κάτι που συμβαίνει. Πρόκειται για τα λόγια «μνήσθητί μου (=θυμήσου με), Κύριε, ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ σου» (Λουκ., κγ΄, 42), τα οποία αναφώνησε ο ένας εκ των δύο ληστών που σταυρώθηκαν μαζί με τον Χριστό, μόλις κατάλαβε ποιος ήταν ο εσταυρωμένος δίπλα του.
Μη μου άπτου: Μην με αγγίζεις, είπε ο Ιησούς στην έκπληκτη Μαρία Μαγδαληνή, όταν παρουσιάστηκε μπροστά της λίγες μέρες μετά την Ανάστασή Του. Η φράση λέγεται ειρωνικά για ανθρώπους εύθικτους, που δεν ανέχονται κάτι το οποίο δεν επιθυμούν. Στο Ιωάν., κ΄, 17 λέγει επί λέξει ο Χριστός: «μὴ μου ἅπτου· οὔπω γὰρ ἀναβέβηκα πρὸς τὸν πατέρα μου.»
Κεκλεισμένων των θυρών / Διά τον φόβον των Ιουδαίων / Ειρήνη υμίν: Το ίδιο βράδυ ο Ιησούς παρουσιάστηκε και στους μαθητές Του, όπως πληροφορούμαστε από το Ιωάν., κ΄, 19: «Οὔσης οὖν ὀψίας τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ τῇ μιᾷ τῶν σαββάτων, καὶ τῶν θυρῶν κεκλεισμένων ὅπου ἦσαν οἱ μαθηταὶ συνηγμένοι διὰ τὸν φόβον τῶν Ἰουδαίων, ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς καὶ ἔστη εἰς τὸ μέσον, καὶ λέγει αὐτοῖς· εἰρήνη ὑμῖν.» Από εδώ προέρχονται οι τρεις πιο πάνω φράσεις, που συχνά χρησιμοποιούμε και σήμερα.
Εις τον τύπον των ήλων: Από τη συνάντηση εκείνη του Ιησού με τους μαθητές Του απουσίαζε ο Θωμάς, ο οποίος αργότερα είπε ότι θα πιστέψει το γεγονός μόνο όταν ακουμπήσει με το χέρι του στα σημάδια (=τύπος) από τα καρφιά (=ἧλος) στο σώμα του Ιησού (Ιωάν., κ΄, 25): «ἐὰν μὴ… βάλω τὸν δάκτυλόν μου εἰς τὸν τύπον τῶν ἥλων… οὐ μὴ πιστεύσω.» Λέμε τη φράση για όσους θέλουν απτές αποδείξεις για να πιστέψουν κάτι.
*Φιλόλογος Β.Δ.Α΄, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων στο ΥΠΑΝ, Μ.Α. στην Κλασική Φιλολογία – Αντιπρόεδρος Ινστιτούτου Ελληνικού Πολιτισμού
