Ανάλυση και Εμβάθυνση στην Αξιολόγηση Εκπαιδευτικού

ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ*

Σε αυτό το διάλογο που έχει ξεκινήσει για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών από τον επιθεωρητή τους θα ήθελα ως μέλος αυτής της μεγάλης οικογένειας των εκπαιδευτικών να καταθέσω και τις δικές μου απόψεις. Επιλέγω να τις θέσω τώρα γιατί δε θα ήθελα να υποβληθεί ένα σχέδιο και μετά να νοιώθω ότι με βλέπει (επιθεωρεί) ο διαιτητής σε ένα παιχνίδι που δεν ξέρω τους κανόνες.

Εισαγωγή

Η πρόταση για αξιολόγηση των εκπαιδευτικών – Στάδιο Β΄- νωρίτερα στην υπηρεσία τους και η επέκταση του χρόνου αξιολόγησης στα τρία χρόνια αποτελούν σημαντικές εξελίξεις στον τομέα της εκπαίδευσης. Η εστίαση σε συγκεκριμένα κριτήρια και η διαίρεση της αξιολόγησης σε τέσσερις τομείς προσδίδει μεγαλύτερη αντικειμενικότητα και ακρίβεια στη διαδικασία, όπως άλλωστε γίνεται και με το υφιστάμενο σχέδιο.

Τομέας 1: Επαγγελματική γνώση και ανάπτυξη

• Συνεχής επαγγελματική ανάπτυξη: Η αναφορά στο ατομικό δελτίο του εκπαιδευτικού για την καταγραφή της συνεχούς επαγγελματικής ανάπτυξης είναι θετική. Ωστόσο, για να γίνει η διαδικασία αυτή πιο αποτελεσματική και αντικειμενική, απαιτείται η ύπαρξη ενός σύγχρονου ψηφιακού εργαλείου. Αυτό το εργαλείο θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένας ηλεκτρονικός φάκελος, όπου θα καταχωρούνται όλες οι πιστοποιήσεις, τα σεμινάρια, τα ερευνητικά ενδιαφέροντα και οι άλλες δραστηριότητες επαγγελματικής ανάπτυξης του εκπαιδευτικού.
• Αξιοποίηση των γνώσεων: Η αξιολόγηση δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στην καταγραφή των προσόντων, αλλά να εξετάζει και τον τρόπο με τον οποίο ο εκπαιδευτικός αξιοποιεί τις νέες γνώσεις του στην τάξη. Είναι σημαντικό να υπάρχουν συγκεκριμένα κριτήρια που θα αξιολογούν πώς ο εκπαιδευτικός μεταφέρει τις γνώσεις του στους μαθητές, πώς τις ενσωματώνει στα μαθήματά του και πώς αυτές οι γνώσεις συμβάλλουν στη βελτίωση της μαθησιακής διαδικασίας.

Τομέας 2: Διδακτική παιδαγωγική επάρκεια

• Εργαλεία Αξιολόγησης: Η χρήση εργαλείων αξιολόγησης, όπως το Flanders, είναι απαραίτητη για την αντικειμενική αξιολόγηση της διδακτικής επάρκειας. Αυτά τα εργαλεία παρέχουν ένα δομημένο πλαίσιο για την παρατήρηση και την ανάλυση της διδασκαλίας. Ωστόσο, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι τα εργαλεία αυτά πρέπει να χρησιμοποιούνται συμπληρωματικά με άλλες μεθόδους αξιολόγησης, όπως η ανάλυση των μαθησιακών αποτελεσμάτων, οι παρατηρήσεις των συναδέλφων και οι αυτοαξιολογήσεις των εκπαιδευτικών.

Ανάλυση των Τρίτου και Τέταρτου Τομέα Αξιολόγησης Εκπαιδευτικών

Στον τρίτο και τέταρτο τομέα κάνω ένα διαχωρισμό γιατί εκ της φύσεως της αυτή η αξιολόγηση είναι πιο δόκιμο να γίνεται σε σχολικό επίπεδο από το Διευθυντή. Αυτό όμως εμπερικλείει και αρκετούς κινδύνους. Πιο συγκεκριμένα:

Τομέας 3: Δεξιότητες στην Οργάνωση, Διοίκηση και Επικοινωνία

Η συγκέντρωση της αξιολόγησης αυτού του τομέα αποκλειστικά στον Διευθυντή της σχολικής μονάδας παρουσιάζει τόσο πλεονεκτήματα όσο και μειονεκτήματα.

• Πλεονεκτήματα:
• Άμεση παρατήρηση: Ο Διευθυντής έχει την ευκαιρία να παρατηρήσει καθημερινά τον εκπαιδευτικό στο φυσικό του περιβάλλον εργασίας, αξιολογώντας έτσι την ικανότητά του να οργανώνει το τμήμα, να επικοινωνεί με τους μαθητές και να συμβάλλει στην ομαλή λειτουργία του σχολείου.
• Γνώση του σχολικού περιβάλλοντος: Ο Διευθυντής έχει μια ολοκληρωμένη εικόνα του σχολικού περιβάλλοντος και μπορεί να συγκρίνει την απόδοση του εκπαιδευτικού με τις προσδοκίες και τους στόχους του σχολείου. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε γιατί το κάθε σχολείο κινείται σύμφωνα με το δικό του Σχέδιο Βελτίωσης και σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να κινείται όλο το προσωπικό.
• Ενίσχυση της συνεργασίας: Η διαδικασία της αξιολόγησης μπορεί να συμβάλλει στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ του Διευθυντή και των εκπαιδευτικών.
• Μειονεκτήματα:
• Συγκρούσεις συμφερόντων: Υπάρχει ο κίνδυνος να προκύψουν συγκρούσεις συμφερόντων ή υποκειμενικότητα στην αξιολόγηση, ιδιαίτερα σε μικρές σχολικές μονάδες όπου οι σχέσεις μεταξύ των μελών της σχολικής κοινότητας είναι πιο στενές. Ένα μικρό χωριό είναι άλλωστε και όλη η Κύπρος μας!
• Περιορισμένη προοπτική: Η αξιολόγηση από έναν μόνο αξιολογητή μπορεί να μην παρέχει μια πλήρη εικόνα των δεξιοτήτων του εκπαιδευτικού.
• Έλλειψη εξειδίκευσης: Ο Διευθυντής, αν και έχει μια γενική εικόνα της δουλειάς των εκπαιδευτικών, ενδεχομένως να μην διαθέτει την εξειδίκευση που απαιτείται για να αξιολογήσει σε βάθος συγκεκριμένες διδακτικές μεθόδους ή τεχνικές. Στα σχολεία μας έχουμε από Φιλολόγους οι οποίοι διδάσκουν Αρχαία και Λατινικά μέχρι καθηγητές Πληροφορικής που διδάσκουν C++, καθηγητές Φυσικής Αγωγής, Συμβούλους.

Τομέας 4: Επαγγελματική υπευθυνότητα και συμπεριφορά

Τα σχόλια που ισχύουν για τον τρίτο τομέα ισχύουν κατά κύριο λόγο και για τον τέταρτο. Ο Διευθυντής, ως άμεσος προϊστάμενος, είναι σε θέση να παρατηρήσει καθημερινά τη συμπεριφορά του εκπαιδευτικού και να αξιολογήσει την επαγγελματική του υπευθυνότητα. Ωστόσο, και εδώ τίθενται τα ίδια ερωτήματα σχετικά με την υποκειμενικότητα και την πλήρη εικόνα που μπορεί να προσφέρει ένας μόνο αξιολογητής.

Προτάσεις για βελτίωση

Για να αντιμετωπιστούν τα παραπάνω ζητήματα, προτείνονται τα εξής:

• Συμμετοχή περισσότερων αξιολογητών: Η αξιολόγηση θα μπορούσε να πραγματοποιείται από μια ομάδα αξιολογητών που θα περιλαμβάνει εκτός από τον Διευθυντή, ΒΔΑ, ΒΔ, συναδέλφους εκπαιδευτικούς, μαθητές και γονείς, με ποσοστιαία βαρύτητα στην κρίση τους.
• Χρήση εργαλείων αξιολόγησης: Η χρήση εργαλείων αξιολόγησης, όπως παρατηρητικοί πίνακες και ερωτηματολόγια, θα μπορούσε να συμβάλλει στην αντικειμενικότητα της διαδικασίας. Σχετική αναφορά κάνω στο τέλος της παρέμβασής μου. Θα μπορούσε, η χρήση αυτών των εργαλείων, παράλληλα να αυξήσει την αξιοπιστία και να διαφυλάξει την εχεμύθεια και τα προσωπικά δεδομένα. 
• Επαγγελματικός αναπτυξιακός σχεδιασμός: Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία ενός εξατομικευμένου σχεδίου επαγγελματικής ανάπτυξης για κάθε εκπαιδευτικό. Η συμβολή του εκπαιδευτικού στην ανάπτυξη αυτού του σχεδίου είναι πάρα πολύ σημαντική γιατί μέσα από αυτή τη διαδικασία αυξάνεται η αυτοδέσμευσή του, μεγιστοποιείται η αποτελεσματικότητά του και σε τελική ανάλυση ικανοποιεί περισσότερο τους ατομικούς του στόχους. Εδώ βέβαια και πάλι λαμβάνονται υπόψη τα καθήκοντα που έχει αναλάβει, οι στόχοι του σχολείου και οι δραστηριότητες που έχει δεσμευτεί να υλοποιήσει.
• Συνεχής επιμόρφωση των αξιολογητών: Οι αξιολογητές θα πρέπει να συμμετέχουν σε συνεχή επιμόρφωση για να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους στην αξιολόγηση. Συνεχής και ουσιαστική επιμόρφωση και εξειδίκευση στα θέματα αξιολόγησης για όλους τους εμπλεκόμενους.

Συμπέρασμα

Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών σε αυτούς τους τέσσερις τομείς είναι σημαντική για τη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης. Ωστόσο, είναι απαραίτητο να υπάρξει μια ισορροπία μεταξύ της αντικειμενικότητας και της υποκειμενικότητας, καθώς και μεταξύ της αξιολόγησης και της υποστήριξης των εκπαιδευτικών.

Περαιτέρω σκέψεις και προτάσεις

• Συμμετοχή των Εκπαιδευτικών: Είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία της αξιολόγησής τους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της αυτοαξιολόγησης, της συμμετοχής στη διαμόρφωση των κριτηρίων αξιολόγησης και της παροχής ανατροφοδότησης στους αξιολογητές.
• Σύνδεση της Αξιολόγησης με την Επαγγελματική Ανάπτυξη: Η αξιολόγηση δεν πρέπει να αποτελεί απλώς μια διαδικασία καταγραφής και αξιολόγησης, αλλά μια ευκαιρία για επαγγελματική ανάπτυξη. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης πρέπει να χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό των αδυναμιών και των δυνατών σημείων του εκπαιδευτικού και για τον σχεδιασμό ενός εξατομικευμένου προγράμματος επαγγελματικής ανάπτυξης.
• Διαρκής Επιμόρφωση των Αξιολογητών: Οι αξιολογητές πρέπει να είναι καλά εκπαιδευμένοι και να διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για να διενεργούν μια δίκαιη και αντικειμενική αξιολόγηση.
• Συνεργασία μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων: Η επιτυχία της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών απαιτεί τη συνεργασία όλων των ενδιαφερομένων μερών, όπως οι εκπαιδευτικοί, οι διευθυντές σχολείων, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και το Υπουργείο Παιδείας.

Τελικό συμπέρασμα

Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για τη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης. Ωστόσο, για να είναι αποτελεσματική, η αξιολόγηση πρέπει να είναι δίκαιη, αντικειμενική και να βασίζεται σε σαφή κριτήρια. Η δημιουργία ενός σύγχρονου ψηφιακού εργαλείου για την καταγραφή της επαγγελματικής ανάπτυξης και η χρήση εργαλείων αξιολόγησης, όπως το Flanders*, και όχι μόνο, αποτελούν σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.

*Εκτός από το εργαλείο Flanders, υπάρχουν πολλά άλλα εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση της διδασκαλίας και της επίδοσης των εκπαιδευτικών. Η επιλογή του κατάλληλου εργαλείου εξαρτάται από τους συγκεκριμένους στόχους της αξιολόγησης, το πλαίσιο της εκπαίδευσης και τις ανάγκες του σχολείου.

Εργαλεία Αξιολόγησης της Διδασκαλίας:

• Παρατηρητικοί Πίνακες: Είναι δομημένα εργαλεία που επιτρέπουν στους αξιολογητές να καταγράφουν συγκεκριμένες συμπεριφορές του εκπαιδευτικού και των μαθητών κατά τη διάρκεια του μαθήματος.
• Ερωτηματολόγια: Μπορούν να απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς, μαθητές, γονείς ή συναδέλφους και να συλλέγουν πληροφορίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας, το κλίμα στην τάξη και την ικανοποίηση των ενδιαφερομένων.
• Αναλύσεις Μαθησιακών Αποτελεσμάτων: Η ανάλυση των αποτελεσμάτων των μαθητών σε τεστ, εργασίες και άλλες αξιολογήσεις μπορεί να προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για την αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας.
• Αυτοαξιολόγηση: Η αυτοαξιολόγηση ενθαρρύνει τους εκπαιδευτικούς να αναστοχαστούν τη διδασκαλία τους και να θέσουν στόχους για βελτίωση.
• Συλλογή Παραδειγμάτων Εργασίας: Η συλλογή και ανάλυση παραδειγμάτων εργασιών των μαθητών μπορεί να δώσει πληροφορίες για τις μαθησιακές εμπειρίες που προσφέρονται στην τάξη.
• Συνεντεύξεις: Οι συνεντεύξεις με εκπαιδευτικούς, μαθητές και γονείς μπορούν να παρέχουν ποιοτικές πληροφορίες σχετικά με την εκπαιδευτική διαδικασία.

Εργαλεία Αξιολόγησης των Δεξιοτήτων Οργάνωσης, Διοίκησης και Επικοινωνίας:

• Αξιολόγηση Σχεδίων Μαθήματος: Η αξιολόγηση των σχεδίων μαθήματος μπορεί να αποκαλύψει την ικανότητα του εκπαιδευτικού να οργανώνει το περιεχόμενο και να θέτει σαφείς στόχους.
• Παρατήρηση της Διαχείρισης της Τάξης: Η παρατήρηση του τρόπου με τον οποίο ο εκπαιδευτικός διαχειρίζεται την τάξη μπορεί να δώσει πληροφορίες για τις δεξιότητες οργάνωσης και διαχείρισης του χρόνου.
• Αξιολόγηση της επικοινωνίας με τους γονείς: Η αξιολόγηση της επικοινωνίας του εκπαιδευτικού με τους γονείς μπορεί να δείξει την ικανότητά του να συνεργάζεται με τους γονείς και να τους ενημερώνει για την πρόοδο των παιδιών τους.

Παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την επιλογή εργαλείου αξιολόγησης:

• Στόχοι της αξιολόγησης: Τι θέλουμε να αξιολογήσουμε;
• Επίπεδο εκπαίδευσης: Ποια είναι η βαθμίδα εκπαίδευσης – Γυμνάσιο, Λύκειο, Τεχνική;
• Μέγεθος της τάξης: Πόσοι μαθητές υπάρχουν στην τάξη;
• Διαθέσιμος χρόνος: Πόσος χρόνος είναι διαθέσιμος για την αξιολόγηση;
• Πόροι: Ποιους πόρους διαθέτουμε;

Συμβουλές:

• Συνδυασμός διαφορετικών εργαλείων: Η χρήση μιας ποικιλίας εργαλείων μπορεί να παρέχει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της επίδοσης του εκπαιδευτικού.
• Συμμετοχή των εκπαιδευτικών: Η συμμετοχή των εκπαιδευτικών στη διαδικασία της αξιολόγησης μπορεί να αυξήσει την αποδοχή και την αποτελεσματικότητα της.
• Συνεχής επαγγελματική ανάπτυξη: Η αξιολόγηση πρέπει να θεωρείται ως μια ευκαιρία για επαγγελματική ανάπτυξη και όχι ως μια απειλή.

Επιπλέον σκέψεις:

• Αξιολόγηση με βάση τα πρότυπα: Η αξιολόγηση θα πρέπει να βασίζεται σε συγκεκριμένα πρότυπα επαγγελματικής δράσης για τους εκπαιδευτικούς.
• Σύνδεση της αξιολόγησης με την ανάπτυξη: Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία εξατομικευμένων σχεδίων επαγγελματικής ανάπτυξης για κάθε εκπαιδευτικό.
• Δίκαιη και διαφανής διαδικασία: Η διαδικασία αξιολόγησης θα πρέπει να είναι δίκαιη και διαφανής για όλους τους εμπλεκόμενους.

Με αυτά τα λίγα ερωτώ ένα μόνο… έχουμε χρόνο για υλοποίηση των πιο πάνω;

*Συμβουλευτικής & Επαγγελματικής Αγωγής

Παγκύπριο Λύκειο / Λάρνακα