Στα αγαπημένα μου παιδιά του Γ1
ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΙΤΛΕΤΤΟΝ*
Διαβάζω σ' ένα πρόσφατο άρθρο ότι τα «τρεντς» του 2025 στην εκπαίδευση περιλαμβάνουν συν τοις άλλοις τη στροφή στην περιβαλλοντική αγωγή, τον ψηφιακό γραμματισμό παράλληλα με την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης και κάποια άλλα, που προφανώς υπαγορεύονται κάθε φορά από τις προκλήσεις και τα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει ο κόσμος. Η ίδια η λέξη «τρεντ»/«τάση» αναφέρεται ωστόσο σε κάτι παροδικό, κάτι που αύριο μπορεί να μην είναι στη μόδα και ίσως τούτο πρέπει να μας κάνει να αναρωτηθούμε τι είδους ανθρώπους θέλουμε για τον κόσμο. Θέλουμε ανθρώπους που θα υπηρετούν τις ανάγκες και τις τάσεις των καιρών ή ανθρώπους που θα είναι ικανοί να επηρεάζουν και να διαμορφώνουν τους καιρούς με ένα σταθερό οπλοστάσιο αξιών και δεξιοτήτων;
Σ' ένα άρθρο των Volante, Klinger και Barrett, που δημοσιεύθηκε στις 2 του περασμένου Ιανουαρίου, διαβάζω κάτι εξαιρετικά ενδιαφέρον, ότι η προαγωγή της γνώσης και της αριστείας παραμένει σταθερός σκοπός της ανά τον κόσμο εκπαίδευσης από τα πανάρχαια χρόνια και ότι είναι καιρός πια να ξεκινήσουμε να διδάσκουμε και να επιδιώκουμε τα «πέρα από τα βασικά». Στα «πέρα από τα βασικά», άρα στα τρεντς στα οποία γυρνάμε, οι συγγραφείς περιλαμβάνουν και τις μη γνωστικές δεξιότητες, που δεν τις μετρούν εργαλεία και προγράμματα, περιλαμβάνουν την εργατικότητα και τη δημιουργικότητα, με λίγα λόγια αναπτυξιακές δεξιότητες του ατόμου, τη συναισθηματική νοημοσύνη που έχει να κάνει και με την προσαρμοστικότητα ή την ανθεκτικότητα απέναντι στις αντιξοότητες της ζωής, την ενασχόληση με τη σωματική και ψυχική ευημερία, τη δυνατότητα να πιστεύει κανείς σε ιδανικά, να θέτει στόχους και να επιδίδεται σε αγώνα ή να επινοεί και ν' ακολουθεί στρατηγικές, για να τους επιτύχει.
Ενδιαφέροντα προσόντα αλλά όχι αρκετά. Προσθέτω ασφαλώς τον κοινωνικά χρήσιμο, τον ευαίσθητο και με συλλογική συνείδηση άνθρωπο, που νοιάζεται για τους συνανθρώπους του και για την εποχή του. Μιλάμε λοιπόν για την αναγωγή του homo materialis σε homo moralis.
Υπάρχει όμως προϋπόθεση για τη δημιουργία του εν λόγω ανθρώπου. Τούτη δεν είναι το όραμα και ο σχεδιασμός, καθώς αυτά υπήρχαν, υπάρχουν και πάντα θα υπάρχουν, είναι όμως η εγκατάλειψη νοοτροπιών που παγιδεύουν στη στασιμότητα, είναι η βούληση να επιτρέψουμε στα παιδιά μας να ξανοιχτούν σε πέλαγα, να διεκδικήσουν την αυτοτέλεια και την αυτοδυναμία τους σε έναν κόσμο που εργάζεται όχι μόνο για την ατομική αλλά και για τη συνολική του αναμόρφωση. Το να ξεφύγει ο άνθρωπος από την ιδιοτέλεια, τη φιλαυτία, τη βαθμοθηρία, την κακία, τη ζηλοφθονία, το κυνήγι της ατομικής ανέλιξης και να γίνει πνευματικός, ουσιαστικός και ωφέλιμος είναι ένα εξίσου παλιό αίτημα της παιδείας, από τότε ίσως που υπάρχει ο κόσμος.
Χωρίς να υπαινίσσομαι ότι ο homo moralis είναι ένα νέο είδος homo universalis, που πρέπει να κατακτά πολλές και δυσεπίτευκτες αρετές, θα προσθέσω στα προσόντα του και τη λογοτεχνική παιδεία, ώστε να μπορεί άνετα το είδος μας να αναχθεί στην κατηγορία του «εξηθικευμένου» ανθρώπου. Διαβάζω σε άλλο άρθρο που δημοσιεύθηκε στις 27 του περασμένου Ιανουαρίου ότι οι καιροί μας επαληθεύουν αυτό που ένας βενεδικτίνος αββάς παρατηρούσε κοιτάζοντας τους δόκιμους μοναχούς του. Δεν ήταν άλλο από «την ανικανότητά τους να κάτσουν ακίνητοι αλλά και την ανικανότητά τους να αφιερωθούν σ' ένα καλό βιβλίο», ένα ολόκληρο βιβλίο.
Η απροθυμία και η ανικανότητα των ανθρώπων να βραδύνουν τους ξέφρενους ρυθμούς της ζωής, να κάτσουν και να διαβάσουν ένα ολόκληρο βιβλίο, η ανάγνωση φυσικών βιβλίων και η ανάγνωση γενικότερα που φθίνει επικίνδυνα ίσως πρέπει να μας ανησυχήσει πραγματικά για την πρόοδο του πολιτισμού μας και για τη δύσκολα επιτεύξιμη μα επιθυμητή ισορροπία ανάμεσα στις ανθρωπιστικές και τις άλλες δεξιότητες. Γιατί αν έχουμε εγγράμματους ψηφιακά ή περιβαλλοντικά, ανθεκτικούς αλλά απαίδευτους ανθρώπους, τότε για ποια στοχοθεσία μπορούμε να μιλάμε, ποια τρεντς, ποιο όραμα, ποιον σχεδιασμό μακροπρόθεσμο ή βραχυπρόθεσμο και ποια υλοποιήσιμη παιδεία; Φρονώ ότι ανέκαθεν αυτό ξεκινούσε από τους ηθικούς, πνευματικούς και ευγενικούς ανθρώπους (άλλωστε μόνον οι ηθικοί άνθρωποι μπορούν να διαπλάσουν ηθικούς ανθρώπους). 2025 χρόνια μετά τη γέννηση του Χριστού αυτό εξακολουθεί να είναι «τρέντι» και να εξαρτάται από τους Ανθρώπους.
*Φιλόλογος
Λύκειο Αγίου Νεοφύτου
