Feedback, ή όπως λέμε «χρειάστηκε η αγάπη μου στον κόσμο;»

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ Α. ΜΙΤΛΕΤΤΟΝ*

 Μετά πενήντα, εκατό χρόνια, θα ήθελα
να μου δινόταν το προνόμιο να βγάλω μέσα από ένα
παράθυρο το κεφάλι μου, να ρωτήσω,
με μία διακριτικότητα απέραντη, να μου ειπούν
αν χρειάστηκε στο μεταξύ η αγάπη μου στον κόσμο.

ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ  ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ

   Εδώ και χρόνια η Edutopia δημοσιεύει άρθρα σχετικά με την ανατροφοδότηση των εκπαιδευτικών από τους μαθητές, τον σχεδιασμό, τη συχνότητα και την ωφελιμότητά της. Αναθεωρώντας το περσινό μου ερωτηματολόγιο και κοιτάζοντας αν υπάρχει κάτι καινούργιο στη σχετική συζήτηση, διαπιστώνω τη σύγκλιση των απόψεων στη σημασία της υιοθέτησης μιας τέτοιας πρακτικής είτε ζητείται από το σχολείο και την κάνουμε για τη δική μας αυτοαξιολόγηση είτε ζητείται από εμάς για εμάς. Μολοντούτο η σύγκλιση συνυπάρχει με την τάση ακόμα πολλών εκπαιδευτικών να θεωρούν προβληματική μια τέτοια συνήθεια.

   Και γιατί, λένε, χρειαζόμαστε την άποψη των άλλων και δη των μαθητών μας για το τι εμείς κρίνουμε ορθό να τους προσφέρουμε; Με ποια αρμοδιότητα και εξουσία μπορούν να υπαγορεύσουν ή και να καθορίσουν τη διδακτική μας; Και αν εκλάβουν το ερωτηματολόγιο ως εργαλείο αξιολόγησης και όχι ανατροφοδότησης, αν το θεωρήσουν κανάλι ασύδοτης εκδικητικότητας και όχι γόνιμης επικοινωνίας; Αν εννοήσουν ότι κρίνουν εμάς και όχι τους τρόπους, τις μεθόδους και τις προσεγγίσεις μας ή συγκεκριμένες δραστηριότητες σε σχέση με το πώς και αν αισθάνθηκαν ότι τους ωφέλησαν;

   Ασφαλώς υπάρχουν σε κάποιο βαθμό και αυτοί οι κίνδυνοι, όπως υπάρχουν και εγγενείς αδυναμίες στη διαδικασία. Για παράδειγμα παραμένει συχνά κενό το πλαίσιο του τι δυσκόλεψε ή ενόχλησε στη διδασκαλία και τι εισηγήσεις καταθέτει ο μαθητής/η μαθήτρια για μια πιο αποτελεσματική διαδικασία. Φοβούμενοι μην ταυτιστούν από τη γραφή τους, οι μαθητές συχνά απέχουν. Και όμως είναι διαφορετικό να μου πεις «νιώθω ότι προχωράς σωστά» από το να μου πεις «πας καλά, αλλά νιώθω ότι αν ακολουθούσες αυτή τη διαδρομή, θα έφτανα πιο εύκολα και ευχάριστα στον προορισμό μου».

   Για να απαντήσει σε όσους εκφράζουν ανησυχίες, φόβο για όσα μπορεί να ειπωθούν, περιλαμβανομένων των παραλόγων, ακόμα και τρόμο για την όλη ιδέα, μια εκπαιδευτικός γράφει: «Για παράδειγμα, αν οι μαθητές εισηγηθούν ότι πρέπει να σταματήσω να διδάσκω γραμματική, τους ευχαριστώ για τη γενναιότητά τους να μοιραστούν την άποψή τους, αλλά τους ενημερώνω ότι δεν μπορώ να αφαιρέσω τη γραμματική από το πρόγραμμα. Μπορώ να ρωτήσω τι μπορώ να κάνω για να κάνω τη γραμματική πιο ενδιαφέρουσα. Η πρακτική αυτή δείχνει στους μαθητές ότι η φωνή τους μετρά και, επιπλέον, καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο κάνουν την κριτική τους».

   Η Jennifer Gonzalez απαντά σε σημεία σε σχετικό άρθρο της με τίτλο «5 λόγοι για τους οποίους πρέπει να επιζητείς ανατροφοδότηση από τους μαθητές σου». Σύμφωνα με τα γραφόμενά της αλλά και τις συγκλίνουσες απόψεις αναφορικά με την ανατροφοδότηση, τα οφέλη από την εφαρμογή μιας τέτοιας διαδικασίας είναι ότι παρέχουμε στους μαθητές τη δυνατότητα θετικής εμπλοκής στη διαδικασία της μάθησης ρωτώντας τους ποιες δραστηριότητες και πρακτικές απόλαυσαν περισσότερο και ποιες τους βοήθησαν. Αυτό μας βοηθά αφενός να σχεδιάζουμε τη διδασκαλία μας λαμβάνοντας υπ’ όψιν και άλλες παραμέτρους, ώστε αυτή να είναι πιο ποιοτική και αποτελεσματική, άρα συμβάλλει στην επαγγελματική μας εξέλιξη, αφετέρου δε συμβάλλει στο να γνωρίσουμε καλύτερα τους μαθητές μας, να αναπτύξουμε διάλογο μαζί τους, κάτι που θα μπορούσε να δράσει προληπτικά ή κατασταλτικά σε θέματα πειθαρχίας.

   Κανείς δεν θα μπορούσε να αμφισβητήσει ότι ένα ανώνυμο και σύντομο ερωτηματολόγιο παρέχει πληροφόρηση ακόμα και για τις ιδιαίτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μαθητές, ώστε να σχεδιαστούν ή να επιλεγούν τρόποι παροχής εξατομικευμένης βοήθειας ή να χρησιμοποιηθούν εναλλακτικοί τρόποι διδασκαλίας. Παράλληλα λαμβάνουμε τις εισηγήσεις τους σχετικά με το πώς μπορούμε να ενδυναμώσουμε την εμπειρία της μάθησης που τους παρέχουμε. Επιπρόσθετα έχουμε τη δυνατότητα να λάβουμε συγκεκριμένες πληροφορίες για πράγματα που συχνά δεν παρατηρούμε στη διαδικασία της διδασκαλίας υποβάλλοντας ερωτήσεις του τύπου «πόσο χρόνο αφιέρωσα για να σε βοηθήσω; Πόσες ερωτήσεις σου έκανα σε κάθε μάθημα; Πιστεύεις ότι πήρες από μένα ενθάρρυνση για να προσπαθείς για το καλύτερο; Πιστεύεις ότι η τάξη ως σύνολο λειτούργησε ομαδικά;»

  Δεν μπορούμε να πούμε ότι αυτό παραχωρεί απεριόριστη εξουσία στους εφήβους αλλά ότι τους δίνει εμμέσως το μήνυμα ότι σχεδιάζουμε γι’ αυτούς, ενδιαφερόμαστε γι’ αυτούς, τους υπολογίζουμε, διδάσκουμε για το δικό τους όφελος και όχι για τη δική μας προσωπική ικανοποίηση. Ακόμα...ότι κι εμείς μπορούμε να μάθουμε από εκείνους.

   Το να κάνουμε την ανατροφοδότηση αμφίδρομη, και από εμάς και προς εμάς, λειτουργεί λοιπόν διαμορφωτικά. Δεν είναι ότι θα μεταμορφώσει ολοκληρωτικά την προσωπικότητα, το εκπαιδευτικό μας ύφος, τον κτύπο της καρδιάς μας. Έχω όμως την αίσθηση ότι είναι ένα όμορφο συμβόλαιο ανάμεσα σ’ εμάς και τα παιδιά μας, μια παραδοχή της ευαλωτότητας και της αλληλεπίδρασής μας, του ταπεινού και ιερού δεσμού μας. Έχω την αίσθηση ότι είναι μια απαραίτητη και ζωτική διαδικασία -άλλωστε η τροφή διατηρεί τη ζωή- και ότι όταν είναι δίκαιη και ειλικρινής, δεν μας δίνει μόνο ενδυνάμωση για να μάθουμε, αλλά μας δίνει και μάθηση για να ενδυναμωθούμε. Εξάλλου και η ψυχική μας στερέωση σε έναν αμφισβητούμενο και αμφισβητούντα κόσμο, χωρίς να αποσκοπεί στην επιβεβαίωση, είναι φάρμακο πάντα καλοδεχούμενο.

  Με τούτα στον νου και αναθεωρώντας το περσινό ερωτηματολόγιο, κρατιέμαι να μην περιλάβω και τη σημαντική ερώτηση και μαζί και την επισήμανση: «Σε μπέρδεψα; Δεν σε έβγαλε κάπου ο δρόμος μου; Μην ανησυχείς. Θα φροντίσω να σε πάρω από άλλον». Αφού η ερώτηση αυτή εμπεριέχει και μιαν άλλη, κρίσιμη και συνάμα ποιητική: «Χρειάστηκε στο μεταξύ ή ήταν μάταιη και περιττή η αγάπη μου στον κόσμο;»

*Φιλόλογος

Λύκειο Αγίου Νεοφύτου