Ποιοι είμαστε τελικά, όταν δεν κοιτά κανείς, και ποιοι όταν όλοι κοιτάζουν;
ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΧΑΤΖΗΓΕΡΟΥ*
Δεν χρειάζεται να ακουστεί κρότος για να καταλάβει κανείς ότι στην Κύπρο έχουμε εγκεφαλική εκπυρσοκρότηση με τις φωτιές της Ανάστασης να φωτίζουν τη νέα μας επανάσταση. Οι επαναλαμβανόμενες «πασχαλινές» σκηνές αποτελούν πια το νέο κοινωνικό γίγνεσθαι: την ανομία με εθιμικό άλλοθι, τη βία σε γιορτινή βιτρίνα, την κενότητα με αυτοσχέδια κροτίδα.
Οι συμμορίτικες και οπαδικές παρέες των νεαρών είναι το αποτέλεσμα μιας σταθερής κοινωνικής συνταγής: ψευτοκατανόηση στις ψυχικές τους ανάγκες, καθοδήγηση «laissez-faire», αφαίρεση ορίου μέσα στο πλαίσιο μιας ατεκμηρίωτης “σύγχρονης αγωγής”, δικής μας πατέντας. Χωρίς σταθερό έδαφος, τους είπαμε ότι είναι δικαίωμα να χτίζουν αυθαίρετα και να κάνουν πράξη όποια κακομαθημένη επιθυμία τους ξύπνησε η μέρα.
Η πολιτεία τραλαλί-τραλαλό, λειτουργεί χωρίς κατεύθυνση, με νόμους που υπάρχουν, αλλά δεν εφαρμόζονται με συνέπεια. Ο φόβος της δυσαρέσκειας υπερισχύει της αίσθησης καθήκοντος. Ο «ψηφοφόρος του Φειδία» είναι το νέο στάνταρτ για τον πολίτη που δεν πρέπει να κακοφανίσουμε. «Άγου του μωρού, άγου!», «Τι θέλει το μωρό; Κροτίδα από το περίπτερο; Να του πάρουμε καμιά πενηνταριά να έχει. Εν τζιαι ελειφτήκαμε τα λεφτά.», «Τι; Διαμαρτύρεστε; Ποια είσαι ’σού να διαμαρτύρεσαι; Κοπελλούι δικό μου, εν σου ππέφτει λόος!». Το κράτος με μια ανάλογη στάση: «Λαός δικός μου, ψηφοφόρος δικός μου, φίλος δικός μου, κομματικός δικός μου, εν σας ππέφτει λόος!» Και έτσι το κράτος παύει να λειτουργεί ως κράτος. Καταντά μηχανισμός ικανοποίησης.
Η δε κοινωνία είναι ο πιο σταθερός φαν παρακολούθησης αγώνα από τηλεοράσεως. Βγάζει χαρτομάντηλα, παραγγέλνει σούσι ντελίβερι, σκεπάζεται με μια κουβέρτα και παρακολουθεί συγκινημένη τον νέο που χάνεται στην άσφαλτο, και φρίττει στα δάχτυλα που σκορπίζουν στον αέρα από τις κροτίδες περιπτέρου (εν που τα κατεχόμενα, για αυτό εν προβληματικές). Μετά πάει για ύπνο ήσυχη. Άλλωστε δεν έφταιξε σε κάτι. Δεν συν-έπραξε, άρα απαλλάσσεται συν-ενοχής.
Ξύπνα, κοινωνία. Ξύπνα, πολιτεία. Σταμάτα να ζητάς ψήφο εμπιστοσύνης με κάθε αφορμή και τόλμησε να πράξεις αυτά που σου αναλογούν. Πάρε θέση, όχι στα πάνελ, αλλά στους δρόμους, στα σχολεία, στις γειτονιές. Η ανομία, είτε χορεύει γύρω από τη λαμπρατζιά είτε τραγουδά γύρω από πεζοδρόμια που έγιναν χουλιγκανικά πάρκινγκ, δεν είναι πια εξαίρεση· είναι δομή. Και η δομή αυτή δεν παράγει πια πολίτες – παράγει επιτήδειους.
Ένας 22χρονος σκοτώνεται. Καταπλακώνεται από πάσσαλο την ώρα που στήνει φωτιά. Δεν σκοτώθηκε απλώς από λάθος υπολογισμό. Σκοτώθηκε από ένα διαρκές «δεν πειράζει». Από έναν χορό αδιαφορίας που όλοι χορεύουμε μέχρι να γίνει θρήνος.
Η κοινωνική ευθύνη δεν είναι θεωρία· είναι η πράξη να σταθείς απέναντι σε αυτό που βλέπεις και να πεις «φτάνει», να πεις «όχι». Όχι απλά επειδή θύμωσες που σου διακόψανε τον ύπνο, αλλά γιατί πραγματικά σε «κόφτει». Όχι για να τιμωρήσεις, αλλά γιατί ευθύνεσαι να διαμορφώσεις. Δεν αρκεί το κλάμα υστερινά. Πρέπει να διαταράσσεις, να αντιστέκεσαι στη βλακεία και να απαιτείς συνεχώς, από υποχρέωση. Δεν υπάρχει δικαιολογία. Ούτε άλλοθι.
*Διευθύντρια Σχολείου Μέσης Εκπαίδευσης
