ΤΗΣ ΝΚΟΛΕΤΤΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ*
Η αυξανόμενη συχνότητα εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου I σε παιδιά και εφήβους αποτελεί μια πρόκληση για τα εθνικά συστήματα υγείας, αλλά και για τα εκπαιδευτικά συστήματα που καλούνται να διαχειριστούν τη νόσο εντός της σχολικής κοινότητας. Σύμφωνα με τη μελέτη του International Diabetes Federation (IDF, 2023), περισσότερα από 1,2 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως ζουν σήμερα με διαβήτη τύπου I, ενώ ο αριθμός νέων διαγνώσεων αυξάνεται με ρυθμούς που υπερβαίνουν το 3 % ετησίως στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής. Η έκθεση της CDC (2023) επιβεβαιώνει την πρόβλεψη ότι ο αριθμός παιδιών και εφήβων με διαβήτη τύπου I στις ΗΠΑ θα αυξηθεί κατά 65% μέχρι το 2060, γεγονός που καθιστά επείγουσα την ανάγκη για συστημική παρέμβαση και θεσμική οργάνωση.
Το σχολείο, ως θεσμός με ανθρωπιστική και συμπεριληπτική αποστολή, οφείλει να διασφαλίζει ότι κάθε παιδί - ανεξαρτήτως των ιατρικών του αναγκών - αισθάνεται ορατό, ασφαλές και αποδεκτό.
Το σχολικό περιβάλλον, όπου τα παιδιά περνούν σημαντικό μέρος της ημέρας, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο τόσο στην ασφάλεια όσο και στην ψυχοκοινωνική στήριξη του παιδιού με διαβήτη. Η απουσία επίσημων διαδικασιών και εξειδικευμένης επιμόρφωσης του προσωπικού οδηγεί, σύμφωνα με μελέτες, σε καθυστερημένες αντιδράσεις σε περιπτώσεις υπογλυκαιμίας ή υπεργλυκαιμίας, αυξημένο άγχος για τους μαθητές και τις μαθήτριες και μειωμένη εκπαιδευτική συμμετοχή (Jackson et al., 2021· American Diabetes Association, 2024).
Η αποτελεσματική διαχείριση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 1 στο σχολικό περιβάλλον αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την ασφάλεια, την υγεία και την ομαλή ένταξη του παιδιού στην καθημερινή σχολική ζωή. Είναι αναγκαία η ύπαρξη ενός εξατομικευμένου, λειτουργικού και εγγράφως διατυπωμένου Πλάνου Διαχείρισης του Διαβήτη (Diabetes Medical Management Plan - DMMP), το οποίο να περιλαμβάνει οδηγίες για την παρακολούθηση της γλυκόζης, τη χορήγηση ινσουλίνης, την αναγνώριση και αντιμετώπιση υπογλυκαιμικών και υπεργλυκαιμικών επεισοδίων, καθώς και τις ανάγκες σε διατροφή και φυσική δραστηριότητα. Η εκπαίδευση του προσωπικού και η συνεργασία με τους γονείς και τους επαγγελματίες υγείας ενισχύουν το αίσθημα ασφάλειας του παιδιού, μειώνουν τον κίνδυνο κρίσεων και συμβάλλουν στη δημιουργία ενός υποστηρικτικού και ενσυναισθητικού σχολικού περιβάλλοντος.
Οι εκπαιδευτικοί, αν και δεν αντικαθιστούν τον ρόλο των επαγγελματιών υγείας, έρχονται σε άμεση και καθημερινή επαφή με τους μαθητές και τις μαθήτριες και πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν συμπτώματα κρίσης, να ανταποκριθούν ψύχραιμα και να γνωρίζουν τις βασικές πρακτικές υποστήριξης. Το σύστημα υγείας και το εκπαιδευτικό σύστημα οφείλουν να συνεργάζονται για την παροχή στοχευμένης επιμόρφωσης, υλικών καθοδήγησης και πρωτοκόλλων που εφαρμόζονται ενιαία και με συνέπεια σε όλες τις σχολικές μονάδες. Η βιβλιογραφική επισκόπηση της Torres et al. (2022) αποδεικνύει ότι η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών βελτιώνει σημαντικά την ικανότητά τους να υποστηρίξουν μαθητές και μαθήτριες με διαβήτη και αυξάνει τη σχολική εμπιστοσύνη της οικογένειας προς το σχολείο.
Εκτός από τον πρακτικό του ρόλο, το σχολείο επιτελεί και έναν βαθύτατα κοινωνικό και παιδαγωγικό σκοπό: αποτελεί το πρώτο πλαίσιο κοινωνικοποίησης, συνύπαρξης και καλλιέργειας ανθρωπιστικών αξιών. Η αποδοχή της διαφορετικότητας και η ενσυναίσθηση δεν διδάσκονται θεωρητικά αλλά χτίζονται καθημερινά μέσα από τη συμβίωση και τη γνώση. Σε αυτό το πλαίσιο, το μάθημα της Αγωγής Υγείας (Οικιακής Οικονομίας), διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Οι μαθητές και οι μαθήτριες Γυμνασίου έχουν την ευκαιρία, μέσα από το Αναλυτικό Πρόγραμμα, να γνωρίσουν βασικές έννοιες υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής, τις επιπτώσεις της καθιστικής ζωής, την αξία της πρόληψης και την επίδραση της ψυχοσυναισθηματικής κατάστασης στη γενική υγεία. Στην τάξη της Γ’ Γυμνασίου και Γ΄Λυκείου, συγκεκριμένα, περιλαμβάνεται ενότητα σχετική με τις μη μεταδιδόμενες ασθένειες (non-communicablediseases - NCDs), μεταξύ των οποίων και ο διαβήτης, ενισχύοντας τη γνώση και την ενσυναίσθηση απέναντι σε συμμαθητές/συμμαθήτριες που ζουν με τη νόσο.
Η θεσμοθέτηση ενός πρωτοκόλλου διαχείρισης του παιδικού διαβήτη στα σχολεία της Κύπρου προϋποθέτει:
Το σχολείο δεν είναι μόνο χώρος μάθησης, είναι χώρος ζωής. Η ύπαρξη ενός παιδιού με διαβήτη στην τάξη δεν αποτελεί απειλή, αλλά ευκαιρία να δομήσουμε μια κοινότητα φροντίδας, ενσυναίσθησης και αλληλεγγύης. Με την κατάλληλη επιμόρφωση, οργάνωση και παιδαγωγική καθοδήγηση, το Σχολείο μπορεί να καταστεί πρότυπο ενσωμάτωσης και στήριξης. Γιατί κάθε παιδί έχει δικαίωμα όχι απλώς στην εκπαίδευση, αλλά στην ασφαλή και ανθρώπινη εκπαίδευση.
Βιβλιογραφία
American Diabetes Association. (2024). Diabetes care in the school setting: A statement of the ADA. Diabetes Care, 47(12), 2050–2059.
Centers for Disease Control and Prevention. (2023). Young People with Diabetes: A Rising Trend. https://www.cdc.gov/diabetes
International Diabetes Federation. (2023). IDF Diabetes Atlas (10th ed.). https://www.diabetesatlas.org
Jackson, C., & Towner, E. (2021). School-based health management plans for students with type 1 diabetes: A systematic review. Health Education Research, 36(3), 250–262.
Torres, A., Vassallo, M., & Marques, A. (2022). Teachers’ awareness and training in managing chronic conditions at school: Focus on diabetes and asthma. EuropeanJournalofPublicHealth, 32(1), 120–127*.
*Β.Δ.Καθηγήτρια Αγωγής Υγείας (Οικιακής Οικονομίας)
PhD (c) Nutrition and Dietetics - UNIC
