ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΠΑΠΑΝΙΚΑ*
Το μάθημα των θρησκευτικών είναι το κατεξοχήν μάθημα, θα λέγαμε που επηρεάζει άμεσα τον ψυχισμό των μαθητών και τους «γεννά» μοναδικά συναισθήματα όσον αφορά την χριστιανική αντίληψη περί του κόσμου και της πορείας του ανθρώπου μέσα σε αυτόν.
Η ποιότητα της ψυχοσύνθεσης μας παίζει κρίσιμο ρόλο στην χριστιανική και πνευματική μας πορεία. Δεν είναι απλά ένα επικουρικό στοιχείο, αλλά ο ίδιος ο σκηνικός χώρος στον οποίο ξεδιπλώνεται η σχέση μας με το Θείο και σε αλληλεπίδραση με το συνανθρώπινο στοιχείο.
Η υγιής ψυχοσύνθεση είναι το κατεξοχήν εργαλείο που πρέπει να διαθέτει ο μαθητής για να αντιληφθεί «τα υψηλά, τα ουράνια και τα αιώνια» μηνύματα της πίστης μας. Μια άρτια ψυχοσύνθεση ανοίγει την πόρτα σε μια πιο πλούσια και πιο καρποφόρα πνευματική ζωή, ενώ μια ασθενής ή κατακερματισμένη ψυχοσύνθεση μπορεί να δημιουργήσει εμπόδια στην πλήρη ανάπτυξη των μαθητών μας και όχι μόνο. Θα διασαφηνίσουμε πιο κάτω, τί εννοούμε.
Ας εξετάσουμε μερικά σημεία: η σχέση με τον Θεό πρέπει να βασίζεται σε ένα άρτιο ψυχισμό που θα επιτρέψει στους μαθητές μας να πλησιάσουν τον Θεό με ειλικρίνεια, ταπεινότητα και εμπιστοσύνη. Ο Θεολόγος εκπαιδευτικός σε αυτό το σημείο οφείλει να διδάξει να καθοδηγήσει και πρωτίστως να εμπνεύσει τους μαθητές σε πνευματικές οδούς! Η υγιής ψυχοσύνθεση μάς βοηθάει να δούμε αποτελεσματικά τις αμφιβολίες και τους φόβους μας, να δεχτούμε την αγάπη και τη χάρη του Θεού, και να βρούμε ελπίδα και θαλπωρή μέσα στην πίστη μας.
Αντίθετα, μια ψυχοσύνθεση βεβαρυμμένη από τραύματα, ανασφάλειες ή ψυχολογικά ζητήματα μπορεί να δημιουργήσει απόσταση από τον Θεό, να μας οδηγήσει σε ακραία συμπεριφορά (π.χ. υπερβολική ενοχή, πουριτανισμούς, δογματισμούς, αγκυλώσεις, αυστηρότητα) ή να μας δυσκολέψει στην προσευχή και τη λατρεία.
Η ψυχοσύνθεση επηρεάζει άμεσα τις διαπροσωπικές σχέσεις των μαθητών με τους συμμαθητές τους ή ακόμη και με τους καθηγητές τους. Μια υγιής
ψυχοσύνθεση βοηθάει να αναπτύξουμε υγιείς σχέσεις βασισμένες στην αγάπη, την κατανόηση και την συγχώρεση και τη μετάνοια όπως ο Χριστός δίδαξε. Μόνο έτσι επέρχεται η Ειρήνη της ψυχής, αυτό που λέμε λαϊκά εσωτερική γαλήνη και αρμονία! Να μην μαθαίνουμε τη γνήσια χριστιανική ζωή δηλ. μόνο θεωρητικά, αλλά να την κάνουμε βίωμα. Ένας άρτιος ψυχισμός μάς δίνει τη δυνατότητα να είμαστε ειλικρινείς, να θέτουμε όρια, και να διαχειριστούμε τις συγκρούσεις με εποικοδομητικό τρόπο. Η τραυματισμένη ψυχοσύνθεση, αντίθετα, μπορεί να οδηγήσει σε εξαρτήσεις, ελεγχόμενες σχέσεις, δυσκολία στην ενσυναίσθηση και την εμπιστοσύνη. Παρόλα αυτά που προαναφέραμε η υγιής ψυχοσύνθεση αποτελεί αναμφίβολα ζητούμενο των σύγχρονων μαθητών. Διότι σε αυτό το σημείο δε φέρει ευθύνη μόνο ο Θεολόγος εκπαιδευτικός.. Αλλά και οι γονείς…!!
Οι σημερινοί γονείς όμως, αν κρίνουμε από τα διαζύγια που λαμβάνουν χώρα στον τόπο μας , έχουν διαταραγμένη σχέση μεταξύ τους και συν τοις άλλοις τα δικά τους ατομικά τραύματα δεν επιθυμούν να τα θεραπεύσουν …Θεωρούν ταμπού να υποβάλλουν τον εαυτό τους σε ψυχοθεραπεία…λέγοντας χαρακτηριστικά ότι… «δεν είμαι τρελός» και όλη την τοξικότητα του συζυγικού τους βίου τη μεταλαμπαδεύουν στα παιδιά τους, που με τη σειρά τους τα τελευταία την κουβαλούν στη σχολική κοινότητα! Πρέπει να γίνει αντιληπτό από όλους ότι ο έχων ψυχολογικά ζητήματα δεν έχει μετάνοια γιατί βλέπει παντού «εχθρούς» και «φαντάσματα» και έχει στάση αμυντική.
Η πνευματική μας ζωή δεν είναι μόνο γνωστική ή τελετουργική. Περιλαμβάνει την πλήρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς μας σε όλα τα επίπεδα: πνευματικό, συναισθηματικό, κοινωνικό, σωματικό. Μια υγιής ψυχοσύνθεση μας δίνει τη
δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες της ζωής, να εντοπίσουμε τα δικά μας “τυφλά σημεία” και να αναπτύξουμε τις αρετές που αποτελούν στοιχεία της πνευματικής μας ωριμότητας, όπως η ταπεινοφροσύνη, η υπομονή, και η αγάπη.
Εν κατακλείδι, η ψυχοσύνθεση αποτελεί ένα βασικό θεμέλιο για την χριστιανική και πνευματική μας πορεία. Η φροντίδα της ψυχολογικής μας υγείας, είτε μέσω ψυχοθεραπείας είτε μέσω άλλων πρακτικών, δεν είναι πολυτέλεια, αλλά
αναγκαιότητα για μια πλήρη και καρποφόρα σχέση με τον Θεό και τους άλλους. Η αναζήτηση της θεραπείας και αυτογνωσίας δεν αποτελεί ένδειξη αδυναμίας, αλλά μάλλον δύναμης και θέλησης για πνευματική και προσωπική ανάπτυξη.
ΠΗΓΕΣ
Θερμού Β. , Άνθρωπος στον ορίζοντα! Προσεγγίζοντας τη συνάντηση Ορθόδοξης θεολογίας και επιστημών Του ψυχισμού, εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα 2011
Παπανίκα Ιωάννη. Διπλωματική εργασία «Σχεση Ψυχοθεραπείας και Εξομολόγησης» ΑΘΗΝΑ 2019
Nestle E-AlsndK., Novum Testamentum Graece, Stuttgard 1995
*Θεολόγος -Εκπαιδευτικός.