ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΙΤΛΕΤΤΟΝ*
Κι όμως γνωρίζω κάτι άγνωστους όχτους που αμάραντ’ ανθίζουν,
ξέρω κρυμμένες πηγές που το νέκταρ σε ρυάκια σκορπίζουν.
Samuel Coleridge, «Δουλειά χωρίς ελπίδα» (Μετάφραση: Λάμπρος Πορφύρας)
Σε πρόσφατο άρθρο της με τίτλο «Υλοποίησε τους παιδαγωγικούς σου στόχους αυτή τη χρονιά», η Deb Meyer του Elmhurst University υποστηρίζει ότι εν πολλοίς οι παιδαγωγικοί μας στόχοι στην αρχή ενός σχολικού/ ακαδημαϊκού έτους μοιάζουν με εκείνους που θέτουμε στην αρχή ενός ημερολογιακού έτους: γρήγορα τους αποφασίζουμε και γρήγορα τους εγκαταλείπουμε. Αντιθέτως οι «έξυπνοι» στόχοι παραμένουν επιτεύξιμοι εάν είναι ρεαλιστικοί, με την έννοια να μπορούν να οδηγούν σε συγκεκριμένες και εφαρμόσιμες πρακτικές υλοποίησης και να ωθούν σε συνεχή βελτίωση.
Είναι όμως κοινός τόπος στη σχετική αρθρογραφία ότι οι στόχοι που δεν παραμένουν μακρινός προορισμός αλλά γίνονται καθημερινό ταξίδι, εκπαιδευτική πρακτική και ρουτίνα, που σε κάνει πιο εργατικό, μεθοδικό και αποτελεσματικό, είναι αυτοί που πρέπει να επιθυμούμε και να θέτουμε. Έπειτα η ειλικρινής αφοσίωση στην επίτευξή τους γίνεται όχημα και τρόπος, σκάλα και δρόμος για να φτάσουμε τις ποθητές κορυφές μας.
Ασφαλώς το να θέτουμε στόχους επιτεύξιμους, προσιτούς, βραχυπρόθεσμους αλλά και μακροπρόθεσμους, αυθεντικούς και όχι ξένους, άνιωστους κι αφηρημένους, νοηματοδοτεί την ίδια την πορεία μας μέσα στην παιδεία και την αλληλεπίδρασή μας με τις τάξεις μας κατά τρόπο όχι τυπικό αλλά ουσιαστικό, μορφωτικό εν τέλει και για εμάς τους ίδιους. Χρειάζεται να είμαστε δοσμένοι σε τέτοιους στόχους σωματικά, πνευματικά, ψυχικά, χρειάζεται να δεσμευόμαστε ακόμα και κοινωνικά χωρίς να το βλέπουμε σαν υποχρέωση παρά ως αυτόβουλη ενέργεια που πηγάζει από τη θέλησή μας για ανάπτυξη και όχι μόνον ημών των ιδίων.
Οι αυθεντικοί στόχοι χρειάζονται αποφασιστικότητα, αγάπη, θέρμη και επιμονή και εμπλέκουν θετικά τη συνήθεια παράλληλα με την καινοτομία και το ρίσκο, καθώς υλοποιούνται με συγκεκριμένες διαδρομές και διαδικασίες, που δεν φοβόμαστε όμως να διαφοροποιήσουμε, αν διαπιστώσουμε ότι δεν μας οδηγούν εκεί όπου είχαμε αρχικά σχεδιάσει.
Επιπλέον κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι αυτοί οι αυθεντικοί στόχοι συμβάλλουν στη βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων των μαθητών μας και ενισχύουν την παιδαγωγική εμπειρία τους πέρα από το να βοηθούν εμάς να αυξήσουμε την εργασιακή μας παραγωγικότητα. Είναι και κάτι ακόμα. Ο αγώνας της στοχοθέτησης και της επίτευξης δίνει στη νεολαία το μήνυμα της μαχητικότητας και της έγνοιας γι’ αυτήν σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από αδράνεια και παραίτηση. Αναγνωρίζουν οι μαθητές μας, αν δρούμε «στοχοθετικά», ότι νοιαζόμαστε για την ενδυνάμωσή τους και συμμετέχουμε ενεργά στο να τους δώσουμε κάτι περισσότερο από το συνηθισμένο, ακόμα και από τους γενικούς και/ή διαχρονικούς στόχους που θέτει το οικείο Υπουργείο.
Το θέμα είναι τι γίνεται με την πολλαπλότητα των στόχων σε σχέση με την ψυχική μας ανθεκτικότητα και την επιτευξιμότητα. Γιατί πώς μπορεί ένας στόχος να είναι κοινός για όλους τους μαθητές μιας τάξης, πόσο εφικτό μπορεί να είναι να έχουμε έναν στόχο για κάθε τάξη, για κάθε άτομο, για κάθε μήνα, για κάθε εβδομάδα, για κάθε μάθημα; Πόσο «στοχοκυνηγητό» μπορεί να γεμίσει τις αποθήκες της ζωής μας χωρίς άγχος και συνεχή προγραμματισμό, πώς μπορούμε να αποφύγουμε την έγνοια της μέτρησης και τη λαγνεία της επιτυχίας οριοθετώντας την στο πεδίο της προσπάθειας για επίτευξη (γιατί άλλο επιτυχία και άλλο επίτευξη); Και τι γίνεται εάν οι πολλαπλοί και ετερογενείς στόχοι συγκρούονται μεταξύ τους ή το κυνήγι ενός αποκλείει την επίτευξη του άλλου; Πόσο υπεράνθρωπος πρέπει να είναι ο εκπαιδευτικός για να κυνηγήσει μεθοδικά και με προσήλωση την ίδια στιγμή τους εθνικούς, τους κρατικούς, τους σχολικούς, τους κοινωνικούς, τους μαθητικούς, τους δικούς του προσωπικούς παιδαγωγικούς-επαγγελματικούς στόχους;
Έχω την αίσθηση πως κάθε αρχή του χρόνου πρέπει να μας βάζει ούτως ή άλλως στη διαδικασία να θέτουμε στόχους σκεπτόμενοι περισσότερο θετικά παρά αγωνιώντας για τις δύσκολες διαδικασίες ή τις στενές ατραπούς και τις μεγάλες αντοχές που απαιτούνται προκειμένου να τους επιτύχουμε. Έχω ακόμα την αίσθηση ότι οι συγκρουόμενες φιλοδοξίες και προσδοκίες παύουν να αποτελούν τροχοπέδη, εάν εμείς κινούμαστε συλλογικά, εάν επιθυμούμε το καλύτερο για τους μαθητές μας, για το σχολείο μας, για τον τόπο μας, για τον εαυτό μας. Και αν αυτό που επιθυμούμε είναι να τα πάμε όλα ένα σκαλί πιο ψηλά, τότε έχουμε εκείνη την όμορφη φθινοπωρινή αισιοδοξία του παιδαγωγού που μπορούν ακόμα ν’ ανθίζουν τα μάτια του και να φτάνει μακριά η καρδιά του, αυτού που γίνεται ο ίδιος δρόμος, εργαλείο και πίστη. Ναι! Είμαστε στον δρόμο εκείνο που δεν μπορεί παρά να μας βγάζει κάπου. Διαφορετικά κινδυνεύουμε να καταλήξουμε να φοράμε τη μάσκα της απαξίωσης, της ανίας και της απογοήτευσης και να ζούμε μέσα στο ανέμπνευστο και θλιβερό περιβάλλον εκείνου του παλιού ποιήματος του Coleridge, χωρίς να μπορούμε να διακρίνουμε τις πηγές και τ’ αμάραντα που φυτρώνουν στο τέλος μονοπατιών που εμείς πρέπει απλώς να ξεχερσώσουμε. Η δική μας δουλειά μόνο ελπίδα έχει. Όπως και η ελπίδα μας χρειάζεται δουλειά. Καλή χρονιά σε όλους!
*Φιλόλογος
Λύκειο Αγίου Νεοφύτου
