ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ*
Πραγματικά αυτό που ανακοίνωσε στις 24 Μαρτίου ο Υπουργός της Παιδείας, αν ισχύει, αποτελεί μεγάλο επίτευγμα για το εκπαιδευτικό μας σύστημα. «Αυτές τις μέρες περισσότεροι από 110 χιλιάδες εκπαιδευτικοί και μαθητές έχουν ενταχθεί και έχουν πρόσβαση στο Σύστημα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης που αναπτύσσουμε».
Σύμφωνα με την Ρέπα (2006) η Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση διακρίνεται από τη συμβατική διδασκαλία και μάθηση για τις αρχές και τις καινοτομίες που εισάγει στη μεθοδολογία της. Οι καινοτομίες αυτές δεν αφορούν μόνο τα τεχνολογικά μέσα, αλλά αφορούν την ίδια την διάρθρωση του συστήματος καθώς και το εκπαιδευτικό υλικό το οποίο πρέπει να έχει συγκεκριμένη δομή και περιεχόμενο. Οι πρακτικές αυτές εφαρμόζονται από όλα τα Ανοικτά Πανεπιστήμια που λειτουργούν σε διάφορες χώρες.
Η υιοθέτηση τους από πανεπιστήμια τονίζει το γεγονός ότι η εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση έχει ταυτιστεί με την Εκπαίδευση Ενηλίκων, όπως έχει ήδη γράψει ο Μάριος Πανάου (Paideia-Νews 21 Μαρ 2020) γιατί μια βασική προϋπόθεση είναι ότι οι εκπαιδευόμενοι δεν πρέπει να θεωρούνται παθητικοί δέκτες. Αντίθετα στην εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση επενδύουμε στην ικανότητα των συμμετεχόντων να συνεισφέρουν στην επικοινωνία που προάγει την μάθηση. Επιπρόσθετα ο Αναστασιάδης (2006) καθορίζει τρία συστατικά στοιχεία που πρέπει να έχει ένα Εκπαιδευτικό Περιβάλλον στο Διαδίκτυο (ΕΠΔ) που είναι οι ανθρώπινοι, οι μαθησιακοί και οι τεχνολογικοί πόροι. Οι ανθρώπινοι πόροι, εκτός από τους διδάσκοντες και τους εκπαιδευόμενους περιλαμβάνουν τους διαχειριστές του συστήματος και προσωπικό υποστήριξης. Το εκπαιδευτικό υλικό που είναι οι μαθησιακοί πόροι, δεν είναι αρκετό να είναι σε ψηφιακή μορφή, αλλά πρέπει να είναι διαμορφωμένο ανάλογα για να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. Ο τεχνολογικός εξοπλισμός πρέπει επίσης να έχει τις αναγκαίες προδιαγραφές. Οι ελλείψεις που παρατηρούνται και στους τρείς τομείς είναι πέρα από προφανείς και οι ελπίδες για μια καθολική, σύγχρονη τηλεκπαίδευση (σε πραγματικό χρόνο με ήχο και εικόνα) είναι εξωπραγματικές.
Θα μπορούσαμε να επικεντρωθούμε σε ένα σύστημα ασύγχρονης εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε πρώτο στάδιο και αν είναι εφικτό να εφαρμόσουμε σε μια πιο περιορισμένη κλίμακα και σύγχρονη, αφού οι δυο μέθοδοι δεν είναι ανταγωνιστικές. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις, όπως είναι τα Τεχνολογικά και Εργαστηριακά μαθήματα των Τεχνικών Σχολών, που ούτε η μια ούτε η άλλη μπορούν να εφαρμοστούν. Εδώ πέρα από τους παιδαγωγικούς στόχους που καταγράφουν τις γνώσεις και δεξιότητες που θα αποκτήσουν οι εκπαιδευόμενοι, όπως π.χ. να ονομάζουν τα μέρη μιας μηχανής ή να απαριθμούν μια σειρά από πιθανές βλάβες, υπάρχουν και οι εκπαιδευτικοί στόχοι που δείχνουν τις ικανότητες που θα αποκτήσουν οι εκπαιδευόμενοι, αυτά δηλαδή που θα είναι σε θέση να κάνουν στα πλαίσια της εργασίας τους. Οι ψυχοκινητικοί στόχοι εδώ αφορούν την φυσική ικανότητα και επιδεξιότητα στη χρήση αντικειμένων. Είναι φανερό ότι οι στόχοι αυτοί επιτυγχάνονται μόνο με την πρακτική άσκηση στο εργαστήριο και δεν μπορούν να επιτευχθούν εξ αποστάσεώς.
Ανεξάρτητα από τα πιο πάνω θα ήταν χρήσιμο να δούμε την εξελικτική πορεία που ακολούθησαν τα συστήματα ΕΠΔ σύμφωνα με την βιβλιογραφία (Anastasiades 2003, 2006). Το πρώτο κύμα υλοποίησης εστίασε στα Συστήματα Διαχείρισης Μάθησης - Learning Management Systems (LMS), το δεύτερο στα Συστήματα Διαχείρισης Περιεχομένου - Content Management Systems και σε τρίτο στάδιο στα Εικονικά Περιβάλλοντα Μάθησης – Virtual Learning Environments (VLE). Τα LMS ή SMS – School Management Systems συμβάλλουν στην αυτοματοποίηση των διοικητικών και οργανωτικών διαδικασιών του σχολείου.
Αρκετές πληροφορίες για το τι συμβαίνει στο δικό μας εκπαιδευτικό σύστημα σε αυτόν τον τομέα, μας έχει δώσει ο συνάδελφος Τάσος Τάσου σε πρόσφατο άρθρο του με τίτλο: Ηλεκτρονική Διοίκηση Σχολείου – Οφειλόμενη αναφορά (Paideia - Νews 25 Φεβ 2020), παραθέτω το πιο κάτω απόσπασμα «Το 2017, άρχισε η προσπάθεια από το ΥΠΠΑΝ για δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος ηλεκτρονικής διαχείρισης των εργασιών του υπουργείου αλλά και της διοίκησης των σχολικών μονάδων. Το κομμάτι που προορίζεται για τα σχολεία αναμένεται να λειτουργήσει το 2023». Για το πότε θα μπορούσαν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά τα επόμενα δυο στάδια οι προβλέψεις δικές σας.
Το μεγάλο ερώτημα και η απορία μου είναι γιατί η εκπαίδευση πρέπει να «φαίνεται» ότι συνεχίζει κανονικά και απρόσκοπτα όταν όλες οι δραστηριότητες της οικονομικής και κοινωνικής ζωής έχουν ανασταλεί. Αν υπάρχει κάτι θετικό σε αυτές τις δύσκολες ώρες που περνά ολόκληρη η ανθρωπότητα είναι ότι ο κόσμος άρχισε να ομολογεί την γύμνια των βασιλιάδων που έβλεπε αλλά δεν τολμούσε να το πει. Ίσως να μην είναι τυχαίο το γεγονός ότι αυτός ο ιός φορά κορόνα γιατί έχει κάνει πλανητάρχες και αρχηγούς μεγάλων κρατών να τρέμουν για τις δικές τους κορώνες. Αφού γνωρίζουμε τη δική μας γύμνια και εκ των πραγμάτων δεν μπορούμε να προσφέρουμε πραγματική εξ αποστάσεως εκπαίδευση σε όλους τους μαθητές κάθε ηλικίας και κάθε κατεύθυνσης ας επικεντρωθούμε τουλάχιστον στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών. Αν το πρόβλημα μας είναι να πείσουμε την κοινή γνώμη ότι οι εκπαιδευτικοί συνεχίζουν να εργάζονται γιατί το ΥΠΠΑΝ δεν οργανώνει καθημερινά διαδικτυακά σεμινάρια που να απευθύνονται στο κάθε κλάδο και ειδικότητα ξεχωριστά. Γιατί δεν ξεκινούμε να θέσουμε τις βάσεις για να μπορεί το ΥΠΠΑΝ να διεξάγει διαδικτυακά ένα δομημένο και δημοκρατικό διάλογο με όλους τους εκπαιδευτικούς απαλλαγμένο από τις αγκυλώσεις των συντεχνιακών (εκπαιδευτικών και γονιών). Υπάρχουν προβλήματα που ταλανίζουν το εκπαιδευτικό μας σύστημα για δεκαετίες, όπως το σύστημα αξιολόγησης των εκπαιδευτικών αλλά και πρόσφατα. Μήπως το πρόβλημα των τετραμήνων έχει λυθεί;
Τέλος, γιατί σκοτώνουμε τις φιλότιμες προσπάθειες που ένας μεγάλος αριθμός εκπαιδευτικών έχουν ήδη αναπτύξει με δική τους πρωτοβουλία χρησιμοποιώντας ποικιλία μεθόδων και μέσων. Μπορεί αυτό που έγινε να μην είναι εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, όμως έδωσε την δυνατότητα επικοινωνίας με τους μαθητές διασκεδάζοντας τους φόβους και τις ανησυχίες τους. Τώρα αυτή η πρωτοβουλία θα πρέπει να τερματιστεί γιατί σε μια τόσο κρίσιμη φάση που όλοι έχουμε αποδεχτεί τον περιορισμό θεμελιωδών δικαιωμάτων βάζουμε εμπόδιο στην επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών με πρόσχημα την προστασία προσωπικών δεδομένων. Ταυτόχρονα το ΥΠΠΑΝ αποφάσισε «σύμφωνα με γνωμοδότηση και συμβουλές ειδικών» ότι μπορεί να προσφέρει ενιαία εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση σε συσκευασία 26 βημάτων.
*Β.Δ.Α΄ Τεχνική Εκπαίδευση
ΜΑ Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση
