Παγκόσμια Ημέρα Γραμματισμού (8 Σεπτεμβρίου) δεύτερη συνεχή χρονιά στη σκιά της πανδημίας


Η Παγκόσμια Ημέρα Γραμματισμού (8 Σεπτεμβρίου) θα εορταστεί για δεύτερη συνεχή χρονιά στη σκιά της πανδημίας COVID-19, που εκτός από την προσωπική ζωή του κάθε ανθρώπου, έχει επίσης ανατρέψει συθέμελα τον Στόχο 4 της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών για  εξασφάλιση ποιοτικής εκπαίδευσης ως βάση για τη βελτίωση της ανθρώπινης ζωής και της βιώσιμης ανάπτυξης. Το μότο «χωρίς κανένας άνθρωπος να μείνει στο περιθώριο»  ακούγεται ακόμη πιο ουτοπικό, καθώς τα στατιστικά δεδομένα προβάλλουν αμείλικτα: περίπου 214 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως – δηλαδή 1 στα 7 – έχουν  χάσει τα τρία τέταρτα της διά ζώσης εκπαίδευσής τους τον τελευταίο μόνο χρόνο. 773 εκατομμύρια νεαρά άτομα και ενήλικες που στερούνται των βασικών δεξιοτήτων γραμματισμού έχουν δυσανάλογα επηρεαστεί από τη διακοπή της εκπαιδευτικής διαδικασίας.  Αναντίρρητα, η πανδημία έχει αμβλύνει τις προϋπάρχουσες ανισότητες, διευρύνοντας ανεξέλεγκτα το μαθησιακό χάσμα, ώστε αυτό να εξελιχθεί σε ψηφιακό χάσμα, σχετιζόμενο με τη συνδεσιμότητα, τις υποδομές και την ψηφιακή ικανότητα, ακόμη και την πρόσβαση σε υπηρεσίες που θεωρούμε δεδομένες, όπως είναι ο ηλεκτρισμός.

Συνεπώς, ο ρόλος του γραμματισμού προβάλλει κρίσιμος όσο ποτέ άλλοτε, για να αποτελέσει τον πυλώνα στην οικοδόμηση μιας σταθερής βάσης για μια ανθρωποκεντρική ανάκαμψη από την κρίση της πανδημίας. Η ανθρωπότητα έχει ανάγκη την εκπαίδευση σε έναν γραμματισμό ανθρωπιστικό και κριτικό, που να συνυφαίνει τις ψηφιακές δεξιότητες με την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, βασισμένο σε οικουμενικές αρχές και αξίες. Μόνο τότε η πρόσβαση στον ψηφιακό γραμματισμό αποκτά νόημα και πραγματικά «δεν αφήνει κανέναν άνθρωπο στο περιθώριο». Ας οραματιστούμε, λοιπόν, τη νέα ανθρωποκεντρική εκπαίδευση στον γραμματισμό, τόσο εντός όσο και εκτός του πλαισίου της πανδημίας.

Χαιρετισμός

Καθώς ο κόσμος μετρά τις πληγές της πανδημίας, είναι ίσως δύσκολο να πει κανείς τι είναι αυτό που μας σημάδεψε περισσότερο τον χρόνο που πέρασε... Μπορούμε όμως να διακρίνουμε σήμερα ένα στοιχείο από την ‘κληρονομιά’ του COVID-19,  που μέλλει να σημαδέψει το κοινό μας αύριο και μπορούμε με τη σωστή προπαίδεια και μόρφωση να συμβάλλουμε στην λύση του. Σε αυτήν την θετική σκέψη είναι αφιερωμένη η φετινή, Διεθνής Μέρα Γραμματισμού.

Η πανδημία, η τηλε-εργασία και τηλε-εκπαίδευση, οδήγησε τους περισσότερους από μας στην εξάρτηση από την οθόνη του υπολογιστή ως μόνο μέσο επικοινωνίας με τον κόσμο «εκεί έξω». Αυτή η οθόνη έγινε τους μήνες αυτούς όλος μας ο κόσμος. Έγινε και γραφείο, και σχολείο, και μουσείο, και θέατρο. Έγινε η πηγή της διασκέδασης και της διαφυγής μας, ο φάρος ενημέρωσης, και διαλόγου. Κάποιες όμως φορές έγινε και βόρβορος παραπληροφόρησης και πόλωσης. Μοιραία, όμως, η εξάρτηση αυτή δημιούργησε κι έναν κόσμο διαφορετικών ταχυτήτων. Από την μία εκείνοι που έχουν την πρόσβαση στην ψηφιακή τεχνολογία και από την άλλη, εκείνοι που καταδικάζονται να μείνουν πίσω. Από την μία εκείνοι που έχουν την δυνατότητα να διαχειριστούν σωστά τον ψηφιακό κόσμο και από την άλλη, εκείνοι που χάνονται στις σκοτεινότερες διαδρομές του.

Αναγνωρίζουμε ολοένα ότι Γραμματισμός δεν σημαίνει πιά μόνο να μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε σε κάθε παιδί και κάθε ενήλικα τη δυνατότητα να αποκρυπτογραφήσει τη μαγεία της γραφής και της ανάγνωσης, τη χαρά ενός καλού βιβλίου, τη σιγουριά να μπορεί να κρατήσει το μέλλον του στα χέρια του ακολουθώντας τη δική του διαδρομή μέσα από την εκπαίδευση. Γραμματισμός σημαίνει και μειώσουμε το ‘ψηφιακό χάσμα’ που θα δώσει στον καθένα, από κάθε γωνιά του κόσμου, τη δυνατότητα της πρόσβασης στον ψηφιακό κόσμο. Και θα τολμήσω να προσθέσω και κάτι ακόμη – ίσως να πρέπει πια να σημαίνει και να βοηθήσουμε τον κόσμο όχι μόνο να διαβάσει, αλλά και να κρίνει αυτό που θα διαβάσει – είτε στην τυπωμένη σελίδα, είτε στην οθόνη του υπολογιστή. Ας κάνουμε και το εφόδιο αυτό, αναγκαίο εφόδιο του ελεύθερα σκεπτόμενου ανθρώπου, ένα αναπόσπαστο κομμάτι του γραμματισμού, που μειώνει το ψηφιακό χάσμα και φέρνει, μέσα από τον λόγο, τους ανθρώπους κοντά όσο ποτέ.

Λουκία Λοϊζου Χατζηγαβριήλ

Πρόεδρος

Κυπριακή Εθνική Επιτροπή ΟΥΝΕΣΚΟ

Πανδημία: Η αναγνώριση της σημασίας του κριτικού γραμματισμού

Μήνυμα Γραμματισμού από τον Ομότιμο Καθηγητή Παιδαγωγικής Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Γιώργο Τσιάκαλο

Η συγγραφή ενός μικρού κειμένου για τη Διεθνή Ημέρα Γραμματισμού είναι στην εποχή της πανδημίας κάτι διαφορετικό από αυτό που ήταν τα προηγούμενα χρόνια. «Έχει νόημα μια Ημέρα Γραμματισμού σε τέτοιες συνθήκες;» μπορεί να αναρωτηθούν κάποιοι. Η απάντηση είναι: ναι, ιδιαίτερα σε τέτοιες συνθήκες έχει νόημα να μιλήσουμε για τη σημασία του γραμματισμού και για το είδος του γραμματισμού που είναι απαραίτητο.

ΟΥΝΕΣΚΟ

Η ΟΥΝΕΣΚΟ έδωσε τη δική της απάντηση με το θέμα που όρισε για την Παγκόσμια Ημέρα Γραμματισμού: «Γραμματισμός για μια ανθρωποκεντρική ανάκαμψη: Περιορισμός του ψηφιακού χάσματος». Με τον τρόπο αυτό τονίζει την κεντρική σημασία που έχει ο γραμματισμός για την ανάκαμψη σε όλους τους τομείς, ακόμη και σ’ αυτόν της οικονομίας. Ταυτόχρονα, υποδεικνύει την ανάγκη να ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπιση της ανισότητας μεταξύ πλούσιων και φτωχών σε έναν κομβικό τομέα, εκείνον του ψηφιακού γραμματισμού, καθώς μόνον ο γραμματισμός όλων των ανθρώπων εγγυάται την οικονομική και κοινωνική πρόοδο.

Κριτικός γραμματισμός

Αν όμως ο γραμματισμός εγγυάται την πρόοδο, πώς εξηγείται το γεγονός ότι ειδικά σε σχέση με τον COVID 19 και την αντιμετώπισή του υπάρχουν πάρα πολλοί εγγράμματοι άνθρωποι, ακόμη και ηγέτες κρατών, που αντιδρούν εντελώς ανορθολογικά;  Στην προσπάθεια ερμηνείας αυτού του φαινομένου επανήλθε με δυναμικό τρόπο στην επιστημονική συζήτηση και στη δημόσια διαβούλευση η έννοια του κριτικού γραμματισμού, δηλαδή η γνώση και η ικανότητα να κρίνουμε με ασφαλή κριτήρια και να επιλέγουμε τις κατάλληλες πληροφορίες, για να κατανοήσουμε και να ερμηνεύσουμε ένα φαινόμενο που αφορά την προσωπική μας ζωή ή/και την κοινωνία. Ο κριτικός γραμματισμός είναι κάτι διαφορετικό από τους ειδικούς γραμματισμούς, που αναφέρονται σε διάφορες επιστήμες. Αυτός διδάσκεται και μαθαίνεται στην πράξη, στο πλαίσιο κάθε μαθήματος ή κοινωνικής δραστηριότητας και πάντα σε συνεργασία με άλλους.  Με τον τρόπο αυτό μαθαίνουμε «να διαβάζουμε τις λέξεις και τον κόσμο» σύμφωνα με τη διατύπωση του Πάουλο Φρέιρε.  Οι ισχυροί του κόσμου αντιμετώπιζαν τον κριτικό γραμματισμό πάντα με καχυποψία έως εχθρότητα, όμως σήμερα διαπιστώνουν την ανάγκη του, όταν ακόμη και οι αυτονόητες και σωστές πολιτικές τους βρίσκονται αντιμέτωπες με μαζικά και βίαια ανορθολογικά κινήματα.

Κομένιους, ο πρόσφυγας

Την ιδέα ότι όλοι οι άνθρωποι, χωρίς καμιά εξαίρεση, πρέπει και μπορούν να μάθουν γράμματα τη διατύπωσε ο Κομένιους, ζώντας σε μια από τις πιο ζοφερές περιόδους της Ιστορίας, στον τριακονταετή πόλεμο. Τότε, από τα δεινά του πολέμου και μιας πανδημίας πανώλης αφανίστηκε το 40% του πληθυσμού της Ευρώπης. Ο ίδιος έχασε τη γυναίκα και τα παιδιά του και όλα τα χειρόγραφα των εργασιών του. Ξεριζωμένος από την πατρίδα του, έζησε το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής του πρόσφυγας σε άλλες χώρες. Σ’ έναν πρόσφυγα, λοιπόν, οφείλουμε τον θεσμό του γενικού σχολείου και την έννοια του γραμματισμού για όλους.

 

 




Comments (1)

  1. Χαραλαμπία Κέντη:
    Sep 07, 2021 at 11:32 AM

    ΩΩΩ κ. Τσιάκαλε! Επειδή ακριβώς κατέχουμε τον "κριτικό γραμματισμό" αντιλαμβανόμαστε τα μάλα τι ακριβώς σημαίνουν όσα γράφετε..
    Μια εμμονή την βλέπουμε με το προσφυγικό και δεν γνωρίζουμε πώς να ερμηνεύσουμε την μονομερή αυτή ευαισθησία σας.


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










660