ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ* ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΑΡΙΝΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΩΡΙΑ**
Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Γραμματισμού εστιάζει στον ρόλο του γραμματισμού στην οικοδόμηση ειρηνικών, δίκαιων και βιώσιμων κοινωνιών. Είναι γεγονός ότι το ταχέως μεταβαλλόμενο παγκόσμιο πλαίσιο απέκτησε νέο νόημα τα τελευταία χρόνια, παρεμποδίζοντας την πρόοδο του γραμματισμού και διευρύνοντας τις ανισότητες σε περιοχές, χώρες και πληθυσμούς του κόσμου.
Εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο κατατρύχονται από πολέμους, φτώχεια και πείνα, προκλήσεις που παρεμποδίζουν την κατάκτηση του γραμματισμού ανάμεσα στα παιδιά , αλλά και στους ενήλικες. Γι’ αυτό και σήμερα, όσο ποτέ προηγουμένως, προβάλλει αδήριτη η ανάγκη να προωθήσουμε έναν γραμματισμό για την ειρήνη που θα «εξ-οπλίζει» τον άνθρωπο με τις ικανότητες που χρειάζεται για να επιτελεί την ειρήνη. Έναν γραμματισμό της ειρήνης που στοχεύει πρωτίστως στην καλλιέργεια της ελπίδας, της ενσυναίσθησης, της συνείδησης, της ευγνωμοσύνης, της λογικής, της πειθαρχίας, της περιέργειας για μάθηση, της γλώσσας και της φαντασίας. Μόνο με τη στόχευση αυτή θα μπορέσει ο γραμματισμός να αποτελέσει τον κεντρικό παιδαγωγικό και πολιτικό μηχανισμό μέσω του οποίου θα μπορέσουμε να καθιερώσουμε τις ιδεολογικές συνθήκες και τις κοινωνικές πρακτικές που απαιτούνται για την ανάπτυξη κοινωνικών κινημάτων υπέρ μιας ειρηνικής δημοκρατίας.
Ο γραμματισμός για την ειρήνη δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τον κριτικό γραμματισμό, ο οποίος υπερβαίνει τη θεώρηση του γραμματισμού ως μια τεχνική δεξιότητα που απλά κατακτιέται, και προχωρεί στην κατανόησή του ως απαραίτητης συνθήκης για κοινωνικο-πολιτισμική δράση με σκοπό την ελευθερία. Ας προσπαθήσουμε να καθιερώσουμε μια διαλεκτική σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και τον κόσμο από τη μια, και ανάμεσα στη γλώσσα και τη μετασχηματιστική δυνατότητα δράσης από την άλλη. Ίσως αυτή να είναι η μοναδική οδός για να μπορέσουμε να αντισταθούμε στη φυσικοποίηση του πολέμου, της φτώχειας και της πείνας. Σύμφωνα με τον Freire, μόνο τότε ίσως να καταφέρουμε να «διαβάσουμε» τον κόσμο και να κατανοήσουμε τις πολιτικές και κοινωνικές διαστάσεις του γραμματισμού.
Η καλλιέργεια κριτικής σκέψης και ενσυναίσθησης αποτελεί το εφαλτήριο για κοινωνική αλληλεγγύη, συνεργασία και εδραίωση δημοκρατικών αξιών. Η εκπαίδευση, η φιλαναγνωσία, οι βιβλιοθήκες, οι ποικίλες δράσεις μπορούν να προσφέρουν ευκαιρίες μάθησης και να συμβάλουν στην ευημερία. Ηχηρό κάλεσμα συνύπαρξης μπορεί να γίνει μέσα από τις «παγκόσμιες γλώσσες» της τέχνης και του πολιτισμού, όπως τη «γλώσσα» του κύπριου χαράκτη Χαμπή Τσαγκάρη, ο οποίος στο δικό του μήνυμα αναφέρεται στη συμβολή του στην τέχνη, τον πολιτισμό και κατ’ επέκταση στον γραμματισμό. Στο δικό της μήνυμα, η Κυπριακή Εθνική Επιτροπή UNESCO, τονίζει την ανάγκη να ενισχυθεί ο γραμματισμός για τη γνώση, την ελευθερία σκέψης, την αλήθεια, το δίκαιο, τον διάλογο και τη δημοκρατική διαδικασία.
Εν κατακλείδι, ο γραμματισμός αποτελεί δικαίωμα, οδηγεί στην πρόοδο και την ειρήνη μέσω μιας αμφίδρομης, μετασχηματιστικής διαδικασίας. Η εκπαίδευση και η διά βίου μάθηση αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της διαδικασίας, η οποία μπορεί να συμβάλει στη γεφύρωση των διαφορών και στην αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων.
*Μέλος ΠΟΠΓ
**Γραμματέας ΠΟΠΓ
