Παιδαγωγικό: Υποδοχή, στήριξη και ένταξη μαθητών/ριών με μεταναστευτική βιογραφία στα κυπριακά σχολεία

Η έννοια της μεταναστευτικής βιογραφίας, της αναγκαστικής μετακίνησης για οικονομικούς ή άλλους λόγους επιβίωσης εμπεριέχει το στοιχείο της ασυνέχειας: ασυνέχειας χώρου, γλώσσας, συνηθειών, κοινωνικότητας, νομικού πλαισίου και κανονισμών που ρυθμίζουν τη φοίτηση στο δημόσιο σχολείο και τόσα άλλα. Οι πρόσφυγες και οι αιτητές/αιτήτριες ασύλου είναι ο πληθυσμός που βιώνει τη μεγαλύτερη ασυνέχεια[1], αφού συχνά αυτή εμπεριέχει μετα-τραυματικό στρες, εμπειρίες βίας και απουσία από το σχολικό περιβάλλον για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ο βασικότερος στόχος του σχολείου και της πολιτείας για έναν μαθητή ή μία μαθήτρια με μεταναστευτική ή προσφυγική βιογραφία είναι να ενταχθεί ομαλά στο σχολικό περιβάλλον με τρόπο ώστε να μην διακοπεί η ακαδημαϊκή του πορεία και ο επιστημονικός του εγγραμματισμός, λόγω της μετανάστευσης ή της προσφυγιάς.

Αυτό τον σκοπό επιδιώκει να υλοποιήσει μέσα από τη λειτουργία τηςη Διατμηματική Επιτροπή του Υπουργείου Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας (ΥΠΠΑΝ) για την ένταξη των παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία (ΜΜΕΒ) στο κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα. Προς αυτή την κατεύθυνση, η Επιτροπή, ανέλαβε τη διαμόρφωση Κειμένου Πολιτικής που καλύπτει πέντε άξονες προτεραιότητας: 1. υποδοχή νεοαφιχθέντων παιδιών (μεταναστών και προσφύγων), 2. χαρτογράφηση μαθητικού πληθυσμού με μεταναστευτική βιογραφία, 3. διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας ως δεύτερης, 4. επιμόρφωση εκπαιδευτικών και στελεχών της εκπαίδευσης και 5. προώθηση της διαπολιτισμικής διάστασης των Αναλυτικών Προγραμμάτων. Τα Σχέδια Δράσης της Επιτροπής που ακολούθησαν στηρίζονται, τόσο στο Κείμενο Πολιτικής, όσο και στις εισηγήσεις που περιλαμβάνονται στην Έκθεση της Συμβουλευτικής Ομάδας Ομοτίμων για την ένταξη των μαθητών/μαθητριών με μεταναστευτική βιογραφία στο κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα.

Σε αυτό το πλαίσιο έχει προωθηθεί η διαμόρφωση  προγραμμάτων εκμάθησης της Ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας και δοκιμίων αρχικής, ενδιάμεσης και τελικής αξιολόγησης για την παρακολούθηση της πορείας των παιδιών. Τα προγράμματα αυτά συνδέονται με την παραχώρηση επιπλέον ωρών και τη λειτουργία ποικίλων μορφών τμημάτων ενίσχυσης της ελληνομάθειας και τη συγγραφή Ενιαίου Αναλυτικού Προγράμματος από την Προδημοτική μέχρι τη Μέση Εκπαίδευση, το οποίο εφαρμόζεται από τον Σεπτέμβριο του 2020.

Όσον αφορά την υποδοχή και την ομαλή ένταξη των ΜΜΕΒ στο σχολείο, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο του ΥΠΠΑΝ έχει προχωρήσει με την έκδοση Οδηγών Υποδοχής για τα σχολεία Δημοτικής Εκπαίδευσης (δημοτικό και νηπιαγωγείο) και για σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης, έχει δημιουργήσει Δίκτυα Εκπαιδευτικών που υποστηρίζουν τη συνεχή επαγγελματική μάθηση για θέματα διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας ως δεύτερης και για θέματα υποδοχής και ένταξης νεοαφιχθέντων παιδιών στο σχολείο. Ακόμη έχει προχωρήσει στη μετάφραση εντύπων που χρησιμοποιούνται για την επικοινωνία σχολείου - οικογένειας σε μητρικές γλώσσες των ΜΜΕΒ.

Παράλληλα, το ΥΠΠAN αξιοποιεί ευκαιρίες ευρωπαϊκής συγχρηματοδότησης, ως επικουρικές δράσεις που συνδράμουν τις προσπάθειες του κράτους. Σε αυτό το πλαίσιο τα τελευταία χρόνια το ΥΠΠΑΝ υποστηρίζει την υλοποίηση του Προγράμματος Εκμάθησης Ελληνικών σε Ανήλικους Υπηκόους Τρίτων Χωρών (ΥΤΧ) και παροχής υπηρεσιών διαμεσολάβησης «Μαθαίνω ελληνικά!». Ένα πρόγραμμα που υλοποιείται από το Ερευνητικό Κέντρο CARDET σε συνεργασία με τη συμβουλευτική εταιρία INNOVADE και το πανεπιστήμιο Frederick και συγχρηματοδοτείται από το Ταμείο Ασύλου Μετανάστευσης και Ένταξης και την Κυπριακή Δημοκρατία.

Το Πρόγραμμα παρέχει την ευκαιρία σε παιδιά ΥΤΧ που φοιτούν στη δημοτική και μέση εκπαίδευση να παρακολουθήσουν μαθήματα ελληνικών είτε σε απογευματινό χρόνο είτε σε θερινά προγράμματα. Διευκολύνει καθ’ αυτό τον τρόπο την ένταξή τους στο σχολείο, ιδίως στις περιπτώσεις που η άφιξη των παιδιών στην Κύπρο γίνεται στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς και όχι από την έναρξή της. Ταυτόχρονα το Πρόγραμμα συμβάλλει μέσω των υπηρεσιών διαμεσολάβησης στην καλύτερη επικοινωνία μεταξύ των σχολικών μονάδων και γονιών ΥΤΧ. Συγκεκριμένα, το Μαθαίνω Ελληνικά δίνει στα σχολεία τη δυνατότητα να αιτηθούν υπηρεσίες διαμεσολάβησης από γονείς διαμεσολαβητές/διαμεσολαβήτριες, οι οποίοι/ες μπορούν να επεξηγούν στα παιδιά και τους γονείς ΥΤΧ διαδικασίες και έντυπα κατά την έναρξη αλλά και κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, να επεξηγούν τις απαιτήσεις κάποιας εργασίας που ανατίθεται στα παιδιά από τους/τις εκπαιδευτικούς, να λειτουργούν ως άτυποι διερμηνείς σε συναντήσεις ή συγκεντρώσεις κ.ά.[2]

Το εν λόγω Πρόγραμμα αποτελεί μια πρόσθετη δομή και πολύτιμη υποστηρικτική υπηρεσία στην προσπάθεια του ΥΠΠΑΝ να διασφαλίσει την παροχή ολοκληρωμένης στήριξης για την ομαλή ένταξη των παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία στο σχολικό σύστημα. Αναγνωρίζοντας τη συμβολή που έχει το πρόγραμμα συμπληρώνοντας κενά ή καλύπτοντας υπάρχουσες ανάγκες που δεν μπορούν χρημοτοδοτηθούν ή να καλυφθούν πλήρως από υφιστάμενες δομές’  το ΥΠΠΑΝ προσφέρει αμέριστη υποστήριξη στην υλοποίησή του. Ταυτόχρονα, παρακολουθεί τη λειτουργία του και, συνεργάζεται στενά με τον φορέα υλοποίησής του, τον Ερευνητικό Οργανισμό CARDET, για τη συνεχή βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών του Προγράμματος. Ενδεικτικά αναφέρονται η παροχή εισηγήσεων για το εκπαιδευτικό υλικό και η διοργάνωση επιμορφωτικών δράσεων για τους γονείς-διαμεσολαβητές/διαμεσολαβήτριες.