Η Συνδυασμένη Εκμάθηση Γλώσσας και Περιεχομένου
H Παγκύπρια Οργάνωση Προώθησης Γραμματισμού, το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Μετανάστευσης Κύπρου, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου και ο Κυπριακός Σύνδεσμος Παιδικού Νεανικού Βιβλίου διοργάνωσαν το επιστημονικό Συνέδριο «Πολυγλωσσικές Ταυτότητες και Γραμματισμοί Προσφύγων και Μεταναστών: Η Συνδυασμένη Εκμάθηση Γλώσσας και Περιεχομένου», που πραγματοποιήθηκε με επιτυχία, αφού έτυχε θερμής ανταπόκρισης από εκπαιδευτικούς, ακαδημαϊκούς, φοιτητές/φοιτήτριες, αξιωματούχους της πολιτείας, αλλά και κοινωνικούς φορείς, το Σάββατο, 8 Απριλίου 2023, 09:00 - 15:00 στο Αμφιθέατρο UNESCO στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.
Οι συμμετέχουσες και οι συμμετέχοντες είχαν την επιλογή να παρακολουθήσουν και εξ αποστάσεως τις παρουσιάσεις και τη συζήτηση που διεξήχθησαν κατά τις δύο πρώτες συνεδρίες, ενώ οι διά ζώσης σύνεδροι συμμετείχαν και σε τρίτη συνεδρία που περιλάμβανε βιωματικά εργαστήρια. Εξυπηρετήθηκαν οι στόχοι του Συνεδρίου που ήταν να κατατεθούν πρακτικές προτάσεις για αντιμετώπιση των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν μαθητές/μαθήτριες και ενήλικες με μεταναστευτική βιογραφία στα σχολεία και στην κοινωνία. Ειδικότερα, εξετάστηκε η χρήση του μοντέλου της Συνδυασμένης Διδασκαλίας Γλώσσας-Περιεχομένου και οι εφαρμογές του στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας. Παρουσιάστηκαν σύγχρονες γλωσσολογικές θεωρίες, προτάθηκαν εφαρμογές τους στην τάξη και γνωστοποιήθηκε εκπαιδευτικό υλικό που δημιουργήθηκε στη βάση των αρχών του συγκεκριμένου μοντέλου.
Στους χαιρετισμούς τους, οι εκπρόσωποι των διοργανωτών τόνισαν την τεράστια σημασία του Συνεδρίου και την προσδοκία τους από πολιτικούς και κοινωνικούς φορείς που είναι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής για πρόσφυγες, μετανάστες και αιτητές πολιτικού ασύλου να αφουγκραστούν τις προτάσεις και τα συμπεράσματα του συνεδρίου, διαμορφώνοντας νέες σύγχρονες πολιτικές δημιουργικής ένταξης (και όχι ενσωμάτωσης) στην κυπριακή κοινωνία αυτής της ευαίσθητης και συνάμα δυναμικής ομάδας των συνανθρώπων μας. Το Συνέδριο χαιρέτησαν η Πρόεδρος της Παγκύπριας Οργάνωσης Προώθησης Γραμματισμού Ζαχαρούλα Μαλά, ο Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας Παναγιώτης Αγγελίδης, ο Εθνικός Συντονιστής Ευρωπαϊκού Δικτύου Μετανάστευσης Κύπρου Μιχάλης Μπέης, η Αναπληρώτρια Διευθύντρια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου Έλενα Χατζηκακού και η Πρόεδρος του Κυπριακού Συνδέσμου Παιδικού Νεανικού Βιβλίου Έλενα Περικλέους.
Η πρώτη εισήγηση έγινε από τη Δρα Άντρη Παπακυριακού, Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Γλωσσών και Φιλολογιών στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, με θέμα «Η ανάπτυξη ακαδημαϊκών γλωσσικών δεξιοτήτων στην Ελληνική ως Γ2 σε σχολεία της Κύπρου». Εξετάστηκε η συμβολή της συνδυασμένης διδασκαλίας γλώσσας-περιεχομένου στα μαθησιακά αποτελέσματα, τα οποία μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά, όπως έχει δείξει το παράδειγμα πολλών Ευρωπαϊκών χωρών που καταγράφουν ήδη θετικά και ελπιδοφόρα αποτελέσματα.
Η δεύτερη παρέμβαση της πρώτης συνεδρίας περιλάμβανε από κοινού εισήγηση της Δρος Μαρίνας Ματθαιουδάκη, Καθηγήτριας Eφαρμοσμένης Γλωσσολογίας στο Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, και της Δρος Χριστίνας Μαλιγκούδη, Επίκουρης Καθηγήτριας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, η οποία συμμετείχε διαδικτυακά. Μαζί, ανέπτυξαν το θέμα «Η διδασκαλία της γλώσσας μέσα από γνωστικά αντικείμενα του σχολείου - Η προσέγγιση CLIL (Content and Language Integrated Learning: Ενσωματωμένη Εκμάθηση Περιεχομένου και Γλώσσας)». Παρουσίασαν τις αρχές και τα χαρακτηριστικά της μεθόδου CLIL και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να συμβάλει στη γλωσσική εξομάλυνση των κειμένων και του διδακτικού υλικού των διάφορων γνωστικών αντικειμένων του σχολείου (π.χ. Φυσική, Ιστορία, Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή), με σκοπό την ενίσχυση των ακαδημαϊκών γλωσσικών δεξιοτήτων των δίγλωσσων μαθητών και μαθητριών.
Η τρίτη εισήγηση έγινε από τον Δρα Γιώργο Ανδρουλάκη, Καθηγητή στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Στην ανακοίνωσή του «Τα Προγράμματα Ταχύρρυθμης Μάθησης για την ανάπτυξη ακαδημαϊκών γλωσσικών δεξιοτήτων στην Ελληνική ως Γ2: προϋποθέσεις και προκλήσεις», μοιράστηκε μεθοδολογικό προβληματισμό και βιωμένες εμπειρίες από την ανάπτυξη Προγραμμάτων Ταχύρρυθμης Μάθησης για το Γυμνάσιο, που σκοπό είχαν τη συμπερίληψη μαθητών και μαθητριών προσφυγικού/μεταναστευτικού υπόβαθρου. Η πιλοτική εφαρμογή των Προγραμμάτων ανέδειξε πολυάριθμους τρόπους αξιοποίησης εκπαιδευτικού υλικού σε τάξεις μικτών δεξιοτήτων.
Στο τέλος της πρώτης συνεδρίας ακολούθησε συζήτηση υπό τον συντονισμό της Δρος Σταυρούλας Κοντοβούρκη, Αναπληρώτριας Καθηγήτριας στο Τμήμα Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου, η οποία συνόψισε τα σημαντικά συμπεράσματα των εισηγήσεων. Απαντήθηκαν ερωτήσεις και ακούστηκαν πολύ θετικά σχόλια τόσο από τους διά ζώσης, όσο και από τους εξ αποστάσεως συνέδρους.
Αρχή της δεύτερης συνεδρίας έκανε η Δρ Ελευθερία Ζάγκα, Σύμβουλος Εκπαίδευσης στην Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας, η οποία αναφέρθηκε στις βασικές αρχές διδακτικού σχεδιασμού με έμφαση στο CLIL και έδωσε σχετικά παραδείγματα από εφαρμογές στη διδασκαλία της ελληνικής ως Γ2. Στην εισήγησή της «Συνδυαστικές προσεγγίσεις για την ελληνική ως Γ2: Σχεδιάζοντας μια διδασκαλία με τη μέθοδο CLIL» έδειξε με πολύ παραστατικό τρόπο πόσο οι συνδυαστικές προσεγγίσεις συμβάλλουν στην ανάπτυξη προσληπτικών και παραγωγικών γλωσσικών δεξιοτήτων, προωθούν τις γνωστικές διεργασίες, καλλιεργούν τις επικοινωνιακές δεξιότητες των δίγλωσσων μαθητών/μαθητριών και ενθαρρύνουν τη διαπολιτισμική επικοινωνία και κατανόηση. Ακόμα, αυξάνουν το ενδιαφέρον των μαθητών/μαθητριών μέσω της ενεργητικής συμμετοχής τους σε δραστηριότητες γνωστικά και γλωσσικά απαιτητικές, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της Ακαδημαϊκής Γλωσσικής Ικανότητας (CALP) και την καλλιέργεια των γλωσσικών μακροδεξιοτήτων σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα.
Ακολούθησε εισήγηση από τη Δρα Μαρίνα Ροδοσθένους-Μπαλάφα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και Πρόεδρο του Τμήματος Παιδαγωγικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και τη Δρα Αναστασία Σωτηριάδου, μάχιμη εκπαιδευτικό στη Δημοτική Εκπαίδευση, οι οποίες ανέπτυξαν το θέμα «Το εικονοβιβλίο χωρίς λόγια ως μέσο ανάπτυξης του λόγου: Απόψεις μαθητών Δημοτικού με πολυγλωσσικές ταυτότητες». Παρουσιάστηκαν μέσα από παραδείγματα τα οφέλη των εικονοβιβλίων, όπως η παροχή κινήτρων συμμετοχής και έκφρασης απόψεων (τόσο σε αναγνώστες με μητρική γλώσσα τη γλώσσα διδασκαλίας όσο και σε μαθητές με μεταναστευτική βιογραφία και πολυγλωσσικές ταυτότητες) και η ενίσχυση της συμπερίληψης, του ομαδοσυνεργατικού και δημοκρατικού πνεύματος σε πολυπολιτισμικές τάξεις.
Η Δρ Μαρία Μητσιάκη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, έκλεισε τον κύκλο των παρουσιάσεων με την εισήγηση «Χτίζοντας γέφυρες ανάμεσα στη Γλώσσα, την Επιστήμη και την Κοινωνία με το Εικονογραφημένο Λεξικό Φυσικής για το Σχολείο». Αρχικά, συνέδεσε τον γλωσσικό ακαδημαϊκό με τον επιστημονικό Γραμματισμό και έδωσε έμφαση στην πρόσφατη δυναμική σύλληψη του CLIL, το μοντέλο των pluriliteracies. Στη συνέχεια, εστίασε στους Λόγους (Discourses) των Φυσικών Επιστημών και παρουσίασε το Εικονογραφημένο Λεξικό Φυσικής για το Σχολείο (ΕΛεΦυΣ). Τέλος, πρότεινε ενδεικτικές δραστηριότητες για την αξιοποίηση του ΕΛεΦυΣ στη συνδυαστική προσέγγιση Γλώσσας και Φυσικών Επιστημών.
Στον δεύτερο γύρο συζήτησης που ακολούθησε, συντονιστικό ρόλο είχε ξανά η Δρ Σταυρούλα Κοντοβούρκη η οποία ενέταξε δημιουργικά τη σημαντική παρέμβαση του Mohamed Diabagate, που συγκίνησε με την περιγραφή των δυσκολιών που αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει στο κυπριακό σχολείο ως μαθητής με μεταναστευτική βιογραφία. Καταγράφηκαν οι εισηγήσεις του για τρόπους βελτίωσης των υφιστάμενων συνθηκών και ευαισθητοποιήθηκαν όσοι έχουν σημαντική επίδραση στη ζωή των προσφύγων, των μεταναστών και των αιτητών ασύλου.
Η τρίτη συνεδρία περιλάμβανε πέντε παράλληλα εργαστήρια, στα οποία οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να πειραματιστούν με τη δημιουργία δειγματικού μαθήματος σε ποικίλα γνωστικά αντικείμενα (όπως στη Φυσική, στα Μαθηματικά, στην Ιστορία κ.ά.). Δόθηκε έτσι το μήνυμα που πρέπει να περάσει σε όλους τους εκπαιδευτικούς και όσους χαράζουν εκπαιδευτικές πολιτικές ότι η διδασκαλία της γλώσσας δεν περιορίζεται στα γλωσσικά μαθήματα άλλα είναι υποχρέωση όλων των ειδικοτήτων. Οι εμψυχωτές και οι θεματικές των πέντε παράλληλων εργαστηρίων ήταν οι εξής:
Στην ιστοσελίδα του Συνεδρίου https://milremi.weebly.com/ έχουν αναρτηθεί το πλήρες πρόγραμμα, οι περιλήψεις όλων των εισηγήσεων και των εργαστηρίων και τα βιογραφικά των εισηγητών. Σύντομα θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα και οι παρουσιάσεις των εισηγητών/εισηγητριών του Συνεδρίου, ενώ παράλληλα παρέχεται πρόσβαση σε όλο το υλικό από το Πρώτο Επιστημονικό Συνέδριο του 2021 με την ίδια θεματική: “Πολυγλωσσικές ταυτότητες και Γραμματισμοί προσφύγων και μεταναστών”. Μια από τις επικρατούσες απόψεις των συνέδρων είναι ότι χρειάζεται περαιτέρω επιμόρφωση όλων των φορέων εκπαιδευτικής πολιτικής πάνω στο θέμα αυτό. Η Παγκύπρια Οργάνωση Προώθησης Γραμματισμού θα επιδιώξει να επανέλθει, ενώνοντας δυνάμεις με όλους τους αρμόδιους φορείς.
