Επικήδειος λόγος Νατάσσας Φρειδερίκου

Η σημερινή μέρα ήταν για χρόνια ο χειρότερός μου εφιάλτης. Σκεφτόμουν ότι αν ποτέ τη ζήσω θα κατάρρεε όλος μου ο κόσμος. Ο παπάς ήταν η βάση στην οποία στεκόταν ο κόσμος μου. Ήταν ο δικός μου βράχος. Μας πρόλαβε όμως η αρρώστια του.. Μα με όλο αυτό, συνειδητοποίησα πως αν και το κενό ήταν ανυπόφορο, και ο πόνος πολύ μεγάλος, ο κόσμος μου δεν κατέρρευσε. Ο παπάς μπορεί να μην ήταν εκεί να με καθοδηγεί αλλά κατάλαβα ότι μου είχε κάνει το πιο μεγάλο δώρο. Τον είχα μέσα μου. Από βράχος σταθερός, μεταμορφώθηκε σε εσωτερική πυξίδα ζωής, στο δικό μου Πολικό Αστέρα, που βρίσκεται πάντα στον ουρανό και πάντα σε σταθερό σημείο...

Το Paideia-News παραθέτει τον επικήδειο λόγο που εκφώνησε η πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Πανεπιστημίου Frederick Νατάσσα Φρειδερίκου κατά  την Εξόδιο Ακολουθία του ιδρυτή του Πανεπιστημίου Μιχάλη Φρειδερίκου.

«Είναι με βαριά καρδιά που βρίσκομαι εδώ σήμερα αλλά ταυτόχρονα νιώθω και πάρα πολύ τυχερή που βρίσκομαι εδώ, σε αυτή τη θέση. Ξέρω ότι ο παπάς δεν άγγιξε βαθιά μόνο τη δική μου ζωή και ύπαρξη, αλλά ξέρω και αναγνωρίζω ότι όλοι όσοι είμαστε εδώ σήμερα να πούμε το τελευταίο μας αντίο δια ζώσης, με κάποιο τρόπο αλλάξαμε λόγω αυτού του ανθρώπου. Ο παπάς για εμένα, ο Φρειδερίκος, ο κύριος Μιχάλης, ο MrFred, ο μάστρος, ο boss, ο Μισιέλ, ο φίλος, ο παλιόφιλος για όλους εσάς, είχε αυτό το χάρισμα. Μπορούσε να έχει βαθιά και ουσιαστική επίδραση πάνω στους ανθρώπους.

Ο παπάς δεν ήταν παρατηρητής της ζωής. Την ζούσε. Ρουφούσε κάθε ρουφιξιά και τη γευόταν μέχρι το τέλος. Το ίδιο έκανε και με τους ανθρώπους που βρίσκονταν στον δρόμο του. Ποτέ δεν έβλεπε επιφανειακά και ποτέ δεν έβλεπε από ψηλά. Πάντα ταπεινά, πάντα στα μάτια, πάντα στην ουσία. Αν και μπορούσε να είχε τίτλους και εξουσίες, ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε γι’ αυτά. Ποτέ δεν ήταν σκοπός η προβολή. Πάντα αθόρυβα και ακούραστα πρόσφερε. Πάντα προσιτός, ανθρώπινος, ταπεινός, με την πόρτα ανοικτή για όποιον τον είχε ανάγκη. Αντιμετώπιζε τον κάθε άνθρωπο, όποιος και αν ήταν, με σεβασμό και αξιοπρέπεια.

Ήταν εκεί για τους φίλους του, ήταν εκεί για όποιον τον χρειαζόταν. Πολλές φορές χωρίς καν να τον ξέρει. Πόσες φορές με κάλεσε στο γραφείο του για να μου πει «αυτό τον φοιτητή θέλω να τον βοηθήσουμε». Πόσες φορές με πήρε τηλέφωνο και μου είπε «θέλω να ψάξεις να μάθεις γι’ αυτό τον άνθρωπο, γι’ αυτό τον μαθητή, άκουσα ότι έχει ανάγκη».

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Καϊμακλί το οποίο και λάτρευε. Η μητέρα του ήταν από το Καϊμακλί και ο παππούς, ο πατέρας του, ήταν από την Κυθρέα, όπου είχε ένα μικρό περιβόλι το οποίο καλλιεργούσε. Παράλληλα, είχε και το δικό του μπακάλικο στο Καϊμακλί. Ο Μιχάλης Φρειδερίκου, τρίτος στη σειρά από συνολικά τέσσερα παιδιά, από μικρός δούλευε. Βοηθούσε τον πατέρα του στο μπακάλικο και ένα εξάδελφό του που είχε φούρνο στο Καϊμακλί. Δεν τη φοβόταν τη δουλειά. Όταν ρωτήθηκε κάποτε σε μια συνέντευξη για το μυστικό της επιτυχίας του είχε πει: «Νομίζω ότι δεν πρόκειται για κάποιο μυστικό. Θα έλεγα όμως ότι οι βάσεις της επιτυχίας μας και της καταξίωσης μας στην κυπριακή κοινωνία είναι τρεις: η σκληρή δουλειά, η προσήλωση μας στην ποιότητα και, πρωτίστως, η έμφαση και η εστίαση στις ανάγκες του φοιτητή ώστε να απολαμβάνει στο μέγιστο τα πλεονεκτήματα της επένδυσης στη μόρφωση που έκανε».

Από μικρός φαινόταν ότι ήταν ασυμβίβαστος, διαφορετικός. Ελεύθερο πνεύμα που δεν φοβόταν το άγνωστο και τις προκλήσεις. Όνειρο του ήταν να σπουδάσει ναυπηγός. Θα του ταίριαζε. Θα έβλεπε τα κύματα κατάματα. Ευτυχώς για όλους μας όμως, η γιαγιά η Ανάστα ήταν ανένδοτη. Σκεφτόταν ότι αν άφηνε το γιο της να ακολουθήσει αυτό το δρόμο δεν θα επέστρεφε στην Κύπρο. Έτσι, συμβιβάστηκε να σπουδάσει Οικονομικά. Ποτέ όμως δεν συμβιβάστηκε να ακολουθήσει ένα επάγγελμα που δεν θα τον γέμιζε. Από νεαρή ηλικία, μόλις 28 χρόνων, ονειρεύτηκε να δημιουργήσει κάτι δικό του. Ένα δικό του σχολείο. Και το τόλμησε. Και το έκανε.

Ποτέ δεν σκεφτόταν το βουνό που είχε να αντιμετωπίσει. Το έβλεπε, το έβλεπε πιο καθαρά από οποιανδήποτε άλλο αλλά ποτέ δεν το άφηνε να τον σταματήσει, να τον φοβίσει. Όπως ο ίδιος είπε, αντιμετώπιζε την κάθε μέρα σαν ένα μικρό λιθαράκι. Το Frederick ήταν αγώνας ζωής. Και σε αυτό τον αγώνα, κατάφερνε όσους ήταν δίπλα του, να τους μεταφέρει το όραμά του, να τους εμποτίζει με τις αξίες του, να τους  μεταμορφώνει και να τους κάνει συμπαίκτες του, με εκείνον αρχηγό και μαέστρο. Για όλους τους άλλους, έλεγε, η πόρτα είναι ανοικτή και μπορεί να φύγει όποιος δεν θέλει να είναι εδώ. Όλοι μας όσοι είχαμε επαφή μαζί του γίναμε καλύτεροι άνθρωποι.

Του άρεσε να λέει τα  λόγια  του  Μ. Αλεξάνδρου κάθε φορά που αναφερόταν στον δάσκαλό του, Αριστοτέλη: «Στους  γονείς  μου οφείλω  το ζην, αλλά στον δάσκαλό μου το ευ ζην». Ο παπάς πάντα πίστευε στη δύναμη της εκπαίδευσης και του εκπαιδευτικού. Ο εκπαιδευτικός για εκείνον ήταν ο δάσκαλος, ο δοτικός, αληθινός παιδαγωγός που δίνει, προσφέρει, διδάσκει, καθοδηγεί, διαπλάθει. Ήταν βαθιά του πεποίθηση ότι ο ακαδημαϊκός δεν πρέπει να είναι αποξενωμένος από τον φοιτητή και την εκπαιδευτική διαδικασία αλλά να στέκεται δίπλα στον φοιτητή. Πίστευε ότι μόνο σε αυτή τη διάσταση ένας εκπαιδευτικός οργανισμός προσφέρει πραγματικά ως ζωντανό κύτταρο στην κοινωνία.

Ο ίδιος, λόγω της φύσης του ήταν πολυμαθής, πολυτάλαντος και πολυμήχανος. Κάτι σαν τον Οδυσσέα θα έλεγα. Μια τον έβρισκες να υπογράφει Μνημόνια και να ανταλλάσσει απόψεις με σημαντικούς ανθρώπους και μια τον έβρισκες να χειρίζεται τον τόρνο και τις πρέσες στο μηχανουργείο. Μια τον έβρισκες να κυκλοφορεί στους διαδρόμους του Πανεπιστημίου και να μιλά με φοιτητές και καθηγητές και μια τον έβρισκες στην αυλή να ελέγχει τα δέντρα του που τόσο αγαπούσε. Μια τον έβρισκες να ζωγραφίζει και να δημιουργεί και άλλοτε να είναι στο γήπεδο παθιασμένος για τον αγαπημένο του «Αχιλλέα». Μια τον έβρισκες να συζητά για καινούργιες ιδέες με συνεργάτες του και μια να είναι στο στούντιο του ραδιοφώνου του και να διαλέγει τραγούδια. Ο παπάς είχε πολλές αγάπες και πρόσφερε σε πολλούς τομείς. Στις τέχνες, στον πολιτισμό, στην τεχνολογία και στη μηχανική, στο περιβάλλον, στον αθλητισμό, στη δημοσιογραφία, στον άνθρωπο.

Τι να πρωτοπώ; Έκανε την πρώτη ιδιωτική Τεχνική Σχολή  στην Κύπρο. Σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, έκανε τα πρώτα προγράμματα Μηχανικής, την πρώτη Σχολή Τέχνης, την πρώτη Σχολή Δημοσιογραφίας, το πρώτο πρόγραμμα Κοινωνικής Εργασίας, την πρώτη Ερευνητική Μονάδα Διατήρησης της Φύσης. Διατέλεσε για πολλά χρόνια Πρόεδρος του «Αχιλλέα» Καϊμακλίου και Δημοτικός Σύμβουλος Λευκωσίας. Έκανε από τους πρώτους ιδιωτικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς και πρώτους τοπικούς τηλεοπτικούς σταθμούς. Σε ό,τι και αν έκανε, με ό,τι και αν καταπιανόταν, είχε όραμα και μπορούσε να δει το μέλλον πεντακάθαρα. Ήταν οραματιστής και πρωτοπόρος.

Αυτές τις μέρες έχουν γραφτεί τόσα πολλά γι’ αυτό τον άνθρωπο από φίλους του, από φοιτητές, από μαθητές του από τα παλιά, από συνεργάτες. Σχεδόν όλα τα μηνύματα, έχουν ένα κοινό παρονομαστή. Όλα μιλούν για τον Μιχάλη Φρειδερίκου ως Άνθρωπο. Και αυτή είναι και η παρακαταθήκη που αφήνει. Ο Μιχάλης Φρειδερίκου θα μείνει στις καρδιές και στη μνήμη όλων μας ως πηγή καλοσύνης, γενναιοδωρίας, ψυχικής ανάτασης, αγωνιστικότητας, δημιουργίας και προσήλωσης στη φροντίδα του συνάνθρωπού του. Κι εγώ, και η μητέρα μου, και ο Χριστόφορος και τα παιδιά μας, Δάφνη και Αλέξης, σας ευχαριστούμε από καρδιάς για τα μηνύματά σας. Είναι βάλσαμο στη ψυχή μας αυτές τις δύσκολες ώρες.

Άφησα τελευταίο αυτό που νομίζω πως τον χαρακτήριζε πιο έντονα. Ο παπάς είχε τεράστια και ανεξάντλητη πίστη και ελπίδα για τους ανθρώπους. Πάντα πρώτος πίστευε στις δυνατότητες κάποιου και με τον δικό του τρόπο βοηθούσε και τους άλλους να πιστέψουν στον εαυτό τους.

Αν και ο ίδιος πέρασε πολλές κακουχίες και είχε τόσες απογοητεύσεις από ανθρώπους, η πίστη του ήταν σαν μικρού παιδιού. Ποτέ δεν μπορούσε να δει καχύποπτα, ποτέ δεν άφηνε τα παθήματά του να επηρεάσουν το πώς έβλεπε και το πώς αντιμετώπιζε τους ανθρώπους. Για πολλούς από τους γύρω του αυτό μπορεί να ήταν και ενοχλητικό κάποιες φορές. «Καλά, δεν μαθαίνει από τα παθήματά του;» Τώρα ξέρουμε ότι ήξερε. Πάντα ήξερε την κακή φύση των ανθρώπων. Απλά ποτέ δεν της επέτρεπε να τον επηρεάσει. Ήταν ξεροκέφαλος και ακλόνητος στις δικές του αξίες, στη δική του εκδοχή για το πώς πρέπει να είναι ο κόσμος και δεν άφηνε τίποτε και κανέναν να του τα αλλάξει ή να του τα αλλοιώσει. Ήταν για όλους μας ένας βράχος σταθερός.

Η σημερινή μέρα ήταν για χρόνια ο χειρότερός μου εφιάλτης. Σκεφτόμουν ότι αν ποτέ τη ζήσω θα κατάρρεε όλος μου ο κόσμος. Ο παπάς ήταν η βάση στην οποία στεκόταν ο κόσμος μου. Ήταν ο δικός μου βράχος. Μας πρόλαβε όμως η αρρώστια του. Η άνοια, του έκλεψε σιγά σιγά μνήμες και δεξιότητες, έσβησε πτυχές της ύπαρξής του. Μα με όλο αυτό, συνειδητοποίησα πως αν και το κενό ήταν ανυπόφορο, και ο πόνος πολύ μεγάλος, ο κόσμος μου δεν κατέρρευσε. Ο παπάς μπορεί να μην ήταν εκεί να με καθοδηγεί αλλά κατάλαβα ότι μου είχε κάνει το πιο μεγάλο δώρο. Τον είχα μέσα μου. Από βράχος σταθερός, μεταμορφώθηκε σε εσωτερική πυξίδα ζωής, στο δικό μου Πολικό Αστέρα, που βρίσκεται πάντα στον ουρανό και πάντα σε σταθερό σημείο. Και έτσι, όπως από τα πανάρχαια χρόνια οι ναυτικοί τον χρησιμοποιούσαν ως ορόσημο για να καθορίζουν την πορεία τους, έτσι κι εγώ, όποτε τα τελευταία χρόνια βρέθηκα σε δύσκολα διλήμματα, σε περιπτώσεις που θα ήθελα να τον είχα κοντά μου να με καθοδηγήσει, το μόνο που χρειαζόταν να κάνω ήταν να αισθανθώ τι θα μου έλεγε. Και πάντα ήταν εκεί, δίπλα μου. Όπως πάντα θα είναι εκεί, δίπλα σας.

Παπά μου, ο πόνος που όλοι νιώθουμε από τον χαμό σου είναι αδιαμφησβήτητα μεγάλος και μόνο ο χρόνος θα μπορέσει να μας βοηθήσει να μάθουμε να ζούμε με αυτόν. Όμως είμαι σίγουρη πως ο κάθε ένας μας που είχε την τύχη να σε γνωρίσει, θα μπορεί να κοιτάζει ψηλά και εσύ εκεί σαν πολικός αστέρας θα μας δείχνεις τον δρόμο.

Παπά μου, σε ευχαριστούμε για όλα όσα μας πρόσφερες, για όλα όσα μας άφησες μα και για όλα όσα θα μας καθοδηγήσεις από τώρα και να πάει. Καλό σου ταξίδι. Σε αγαπούμε. Πάντα».