Διαχρονικών αφηγημάτων συνέχεια: Η περίπτωση της Φυσικής Αγωγής

ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΠΑΝΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ*

Το έναυσμα για την επανέναρξη των συζητήσεων μεταξύ δασκάλων και καθηγητών Φυσικής Αγωγής (ΚΦΑ) σχετικά με το ποιος θα πρέπει να διδάσκει το μάθημα της Φυσικής Αγωγής (ΦΑ) στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, έδωσαν οι δηλώσεις του προϊστάμενου του Τομέα Αθλητισμού και Πολιτισμού του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας κ. Σπύρου Αντωνέλλου στην Επιτροπή Παιδείας της Βουλής στις 27/09/23. Μεταξύ άλλων, ο κ. Αντωνέλλος αναφέρθηκε σε δασκάλες που έκαναν γυμναστική στα παιδιά με τακούνια, γεγονός το οποίο προκάλεσε την άμεση αντίδραση της ΠΟΕΔ και των στελεχών της. Η συζήτηση γύρω από το θέμα αυτό δεν είναι καινούργια, αλλά κρατάει χρόνια. Για το θέμα αυτό θα ήθελα να παραθέσω και τη δική μου άποψη στο διάλογο για το θέμα αυτό, αφού κατά καιρούς ακούγονται ανακριβείς αλλά και ατεκμηρίωτες απόψεις.

Α. Διδασκαλία της ΦΑ στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση

Το μάθημα της Φυσικής Αγωγής διδάσκεται 2 φορές/εβδομάδα από 1^η – 4^η τάξη και 3 φορές/εβδομάδα από 5^η – 6^η τάξη και όχι 3 φορές την εβδομάδα σε όλες τις τάξεις. Στο μάθημα αυτό τα παιδιά δεν κάνουν θεωρία, αλλά μόνο πρακτική. Υπάρχουν δε περιπτώσεις στις οποίες σύμφωνα με τις αναφορές των ίδιων των παιδιών, το μάθημα δεν πραγματοποιείται, γιατί δεν ολοκλήρωσαν την εργασία τους στην τάξη, γιατί θα πρέπει να κάνουν προετοιμασία για τον επερχόμενο σχολικό εορτασμό (28^η Οκτωβρίου, 25^η Μαρτίου), κλπ. και βέβαια δεν αφαιρείται χρόνος από οποιοδήποτε άλλο μάθημα, αλλά από τη Φυσική Αγωγή.

Β. Τι αναφέρει η έρευνα

Η έρευνα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση εδώ και 40 χρόνια περίπου, η οποία συγκρίνει τη διδασκαλία του μαθήματος από δασκάλους και από ΚΦΑ, καταδεικνύει ξεκάθαρα ότι οι ΚΦΑ προσφέρουν ποιοτικότερα μαθήματα ΦΑ (Constantinides, Montalvo & Silverman, 2013, Faucette & Hillidge, 1989, Faucette & Patterson, 1989, 1990, Faucette, McKenzie, & Patterson, 1990, Faucette, Nugent, Sallis, & McKenzie, 2002, Placek, 1984, Placek & Randall, 1986). Γιατί συμβαίνει αυτό; Μια γενική  εξήγηση είναι ότι ειδικεύονται στη διδασκαλία του μαθήματος της ΦΑ σε όλες τις ηλικίες (νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο) και καθίστανται ικανοί να διδάξουν το μάθημα αποτελεσματικά, ενώ οι δάσκαλοι στα 4 χρόνια σπουδών τους προετοιμάζονται να διδάξουν όλα τα μαθήματα (έχοντας ένα ή δύο μαθήματα Φυσικής Αγωγής στο πρόγραμμα σπουδών τους). Π.χ., στην περίπτωση της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, το αναλυτικό πρόγραμμα περιλαμβάνει την εκμάθηση βασικών κινητικών δεξιοτήτων σε συνδυασμό με κινητικές έννοιες και κινητική δημιουργικότητα (Α, Β & Γ τάξη) και ανάπτυξη της ειδικευμένης και ποιοτικής κίνησης (Δ, Ε & Στ’ τάξη), όπου γίνεται συνδυασμός και εφαρμογή δεξιοτήτων μετακίνησης, σταθεροποίησης και χειρισμού σε ποικίλες ατομικές και ομαδικές δραστηριότητες στους διαφορετικούς τομείς περιεχομένου και εννοιών γνώσεων της Φυσικής Αγωγής, παίζοντας σε τροποποιημένες και πραγματικές συνθήκες και εφαρμόζοντας στρατηγικές και κανόνες.

Εδώ λοιπόν, ο ΚΦΑ εξειδικευμένα διδάσκεται πως θα αναλύσει/ απλοποιήσει και παρουσιάσει την κάθε βασική κινητική δεξιότητα και να τη φέρει στα μέτρα των παιδιών, ανάλογα με τις κινητικές τους ικανότητες. Η έμφαση στην επίδειξη και την επεξήγηση αφορά την κάθε κινητική δεξιότητα, το συνδυασμό αυτών ή την εκμάθηση στρατηγικής. Το ίδιο συμβαίνει και κατά την εκμάθηση των βασικών κινητικών δεξιοτήτων στις αθλοπαιδιές. Και βέβαια, γνωρίζει ότι σε τάξεις μικτής ικανότητας, θα πρέπει να τροποποιήσει τις όποιες δραστηριότητες του μαθήματος, ανάλογα με το επίπεδο ικανότητας των παιδιών, έτσι ώστε όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά να συμμετέχουν στο μάθημα, να περνούν ευχάριστα, να βιώνουν την επιτυχία σε ένα θετικό και ασφαλές μαθησιακό περιβάλλον και να θέλουν να επαναλάβουν τις δραστηριότητες στο επόμενο μάθημα ή ακόμα και το απόγευμα στον ελεύθερο τους χρόνο.

Η εξαίρεση παιδιών από το μάθημα για τον οποιοδήποτε λόγο, δεν είναι φαινόμενο που παρατηρείται σε τάξεις των ΚΦΑ. Αντίθετα, στις τάξεις των δασκάλων είναι συνηθισμένο το φαινόμενο να χρησιμοποιούνται δραστηριότητες αποκλεισμού στα πλαίσια του μαθήματος (π.χ. μαντήλι, μήλο/γερμανικό, σκυταλοδρομία, κλπ.), κάτι το οποίο θεωρείται απαγορευμένο εδώ και δεκαετίες (δείτε: Hall of Shame) και το οποίο, όχι μόνο αναδεικνύει τις αδυναμίες των παιδιών στα μάτια των συμμαθητών τους, κάνοντας τα να νιώθουν άσχημα, αλλά οδηγεί και στη σταδιακή τους απομάκρυνση από το μάθημα με διάφορες δικαιολογίες και προφάσεις και το χειρότερο: δεν οδηγεί στη διαμόρφωση θετικών στάσεων προς τη Φυσική Αγωγή κα τη φυσική δραστηριότητα (που αποτελεί εξάλλου κι ένα από τους στόχους του αναλυτικού προγράμματος).      

Γ. Η έρευνα στην Κύπρο

Τα αποτελέσματα των ερευνών στην Κύπρο, δεν διαφέρουν από αυτά των ερευνών στο εξωτερικό. Πάρτε για παράδειγμα την έρευνα Teaching efficiency or inefficiency in elementary physical education, η οποία δημοσιεύθηκε  στο European Journal of Sport Sciences το 2022 (Constantinides, 2022).  Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στην Κύπρο, αφορούσε τη διδασκαλία της ΦΑ πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης από πολυδύναμους δασκάλους/λες οι οποίοι/ες δίδασκαν αποκλειστικά το μάθημα της Φυσικής Αγωγής σε δημόσια σχολεία, στις ελεύθερες πόλεις της Κύπρου. Υπενθυμίζεται εδώ ότι μια σχολική περίοδος στη πρωτοβάθμια εκπαίδευση έχει διάρκεια 40 λεπτά. Επιγραμματικά, αναφέρω μερικά από τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής (τα οποία συμφωνούν με ευρήματα προηγούμενων ερευνών:

• Μερίδα δασκάλων δεν μπήκε στον κόπο να κάνει εισαγωγή/αφόρμηση, αλλά ζήτησε από τα παιδιά κατευθείαν να κάνουν 2-3 γύρους του γηπέδου, χωρίς να αναφέρει το θέμα της ημέρας, ούτε να εξηγήσει γιατί κάνουν τους γύρους του γηπέδου. Τα παιδιά θα πρέπει να γνωρίζουν τι περιλαμβάνει το μάθημα της ημέρας, ποιο είναι οι στόχοι του μαθήματος, γιατί θα πρέπει να εμπλακούν στις συγκεκριμένες δραστηριότητες, κλπ. Θα πρέπει λοιπόν το μάθημα να αρχίζει με τη γνωστοποίηση των επιδιωκόμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων, τα οποία να συνδέονται με την κινητική δεξιότητα/δραστηριότητα που θα διδαχθούν τα παιδιά. Επίσης, θα πρέπει να υπενθυμίζεται με γρήγορο και συνοπτικό τρόπο και να χρησιμοποιείται η προϋπάρχουσα γνώση, η οποία μπορεί να αποτελέσει τη βάση ή τη συνέχεια για το νέο μάθημα, ή ακόμα να χρησιμοποιηθούν στοιχεία αυτής, τα οποία θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν  και να εφαρμόσουν καλύτερα τις κινητικές δεξιότητες/δραστηριότητας της ημέρας.
• Αριθμός συμμετεχόντων δασκάλων χρησιμοποίησε 9-10 λεπτά (από τα διαθέσιμα 40 λεπτά του μαθήματος) για να οργανώσει τους μαθητές στις διάφορες δραστηριότητες του μαθήματος. Οι αποτελεσματικοί εκπαιδευτικοί (effective teachers) μειώνουν το χρόνο που χρειάζεται για να οργανώσουν τους μαθητές, τα υλικά και τις δραστηριότητες, μειώνοντας παράλληλα το χρόνο αναμονής των μαθητών, γεγονός που επιτρέπει περισσότερο χρόνο για την πρακτική εξάσκηση στις κινητικές δεξιότητες/δραστηριότητες του μαθήματος.  Χρησιμοποιώντας αποτελεσματικές, συστηματικές οργανωτικές τεχνικές/διαδικασίες (Constantinides, Montalvo & Silverman, 2013, Silverman, 1988, 1990), όπως επίσης υιοθετώντας αποτελεσματικές διαδικασίες οργάνωσης των μαθητών (Anderson, 1989; Werner & Rink, 1989), οι αποτελεσματικοί εκπαιδευτικοί μειώνουν τον οργανωτικό χρόνο και αυξάνουν το χρόνο που οι μαθητές ασχολούνται με τις δραστηριότητες του μαθήματος, αυξάνοντας παράλληλα και τις πιθανότητες μάθησης.
   
• Αρκετοί συμμετέχοντες/ουσες δάσκαλοι/λες ανάλωσαν πέραν των 10 λεπτών για να παρουσιάσουν τις δραστηριότητες του μαθήματος (δηλαδή το 25% του διαθέσιμου χρόνου), με τα παιδιά σε πολλές περιπτώσεις να είναι μπερδεμένα για το τι τους ζητούσαν να κάνουν, αφού οι παρουσιάσεις δεν ήταν ξεκάθαρες. Οι αποτελεσματικοί εκπαιδευτικοί μειώνουν το χρόνο που χρειάζεται για την παρουσίαση των δραστηριοτήτων, παρέχοντας σαφείς επιδείξεις και επεξηγήσεις, μειώνοντας έτσι το χρόνο αναμονής των παιδιών και προσφέροντας περισσότερο χρόνο για πρακτική εξάσκηση (Constantinides, Montalvo & Silverman, 2013, Hastie, 1994, Rink, 1994, 2003, Silverman et al., 1988).  
  
  
• Κατά τη διάρκεια της πρακτικής εξάσκησης παρατηρούσαν τους μαθητές σιωπηρά. Ο κάθε μαθητής περιμένει να ακούσει τα σχόλια (ανατροφοδότηση) του/της δασκάλου/ας του για την ποιότητα εκτέλεσης της κινητικής δεξιότητας/δραστηριότητας. Από κάποιους/ες διδάσκοντες/ουσες, αυτά τα σχόλια δεν ήρθαν ποτέ. Σύμφωνα λοιπόν με ερευνητικά ευρήματα, οι δάσκαλοι τείνουν να παρέχουν λιγότερη ή καθόλου ανατροφοδότηση στις τάξεις τους σε σύγκριση με τους ΚΦΑ (Faucette &; Patterson, 1990, Faucette et. al., 1990, Faucette & Hillidge, 1989, Graham, 1991, McKenzie, et. al., 1995, Placek & Randall, 1986). Συγκεκριμένα, παρακολουθούν σιωπηλά τους μαθητές ή τείνουν να μιλούν με άλλους δασκάλους που βρίσκονται στο χώρο (Faucette &; Patterson, 1989). Επιπλέον, το χαμηλό ποσοστό αποτελεσματικών και πιο επιθυμητών διδακτικών συμπεριφορών, όπως η παροχή ανατροφοδότησης και  η επιβράβευση των μαθητών τους για την προσπάθεια τους (Faucette &; Patterson, 1989; Phillips &; Carlisle, 1983), δείχνει ότι υπάρχει μικρή αλληλεπίδραση δασκάλου-μαθητή στο μάθήμα της Φυσικής Αγωγής στο δημοτικό σχολείο. Ο/Η δάσκαλος/λα παίζει παθητικό ρόλο, παρακολουθώντας σιωπηλά γνωστά παιχνίδια με τα οποία ασχολούνται οι μαθητές και παρέχοντας τους λίγη κατεύθυνση ή πληροφορίες για τη δραστηριότητα (Faucette &; Patterson, 1989). Ποιο είναι συνήθως το αποτέλεσμα; Παιρνούν ωραία τα παιδιά τα οποία ήδη κατέχουν τις απαιτούμενες κινητικές δεξιότητες της δραστηριότητας ή του παιχνιδιού, ενώ τα υπόλοιπα παιδιά είτε γεμίζουν το χώρο, είτε εμπλέκονται περιστασιακά.
  
  
• Το κυριότερο βέβαια από όλα τα πιο πάνω, είναι η χρονική διάρκεια η οποία αναλώθηκε στην πρακτική εξάσκηση/φυσική δραστηριότητα των παιδιών, σύμφωνα με την εν λόγω έρευνα που έγινε στην Κύπρο. Ένα ποσοστό δασκάλων αφιέρωσε συνολικά 3 λεπτά για πρακτική εξάσκηση των παιδιών (σε μάθημα 40 λεπτών), άλλο ποσοστό αφιέρωσε συνολικά 6 λεπτά, μερικοί κατάφεραν να φτάσουν τα 10 λεπτά και αυτοί που αποτέλεσαν την εξαίρεση στη μεταβλητή αυτή (2 από τους 30) κατάφεραν να αφιερώσουν συνολικά 13 και 14 λεπτά αντίστοιχα! Η προσφορά επαρκούς και κατάλληλου χρόνου πρακτικής εξάσκησης, κατά τον οποίο τα παιδιά βιώνουν την επιτυχία, είναι ένα θέμα που συζητείται σε όλη τη βιβλιογραφία η οποία αφορά την αποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών, εδώ και δεκαετίες (Ashy et al., 1988; Graham & Heimerer, 1981; Graham et al., 1983; McKenzie et al., 1984; Metzler, 1989; Philips & Carlisle, 1983; Placek et al., 1982; Rink & Werner, 1987; Silverman, 1998a; Silverman, Tyson & Morford, 1988; Werner & Rink, 1989). Η αύξηση του ποιοτικού χρόνου συμμετοχής των μαθητών στο μάθημα αυξάνει και τις πιθανότητες τους για τη μάθησή (Metzler, 1989).  Επίσης, η πρακτική εξάσκηση των μαθητών αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές μεταβλητές στη μάθηση, στη Φυσική Αγωγή. Η κατάλληλη πρακτική εξάσκηση, κατά την οποία τα παιδιά βιώνουν την επιτυχία, έχει φανεί ότι παίζει το σημαντικότερο ρόλο στην εκμάθηση κινητικών δεξιοτήτων (Silverman, 1990, 1993, Silverman & Tyson, 1994). Ερευνητικά ευρήματα υποδηλώνουν κατηγορηματικά ότι οι κατάλληλες ή οι επιτυχημένες προσπάθειες των παιδιών στα πλαίσια του μαθήματος, σχετίζονται με την κατάκτηση των επιδιωκόμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων (Ashy et al., 1988; Buck et al., 1991; Edwards, 1988; Silverman, 1985, 1990; Solmon & Lee, 1996).      

Σε πολλά άλλα παραδείγματα έρευνας στην Κύπρο ή το εξωτερικό, τα οποία συγκρίνουν άμεσα (Constantinides, 2011, Constantinides, Montalvo & Silverman, 2013) ή έμμεσα (Constantinides, 2011, 2013, 2016, Constantinides & Constantinides, 2013) τη διδασκαλία του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής από δασκάλους και από ΚΦΑ, ή τα αποτελέσματα της διδασκαλίας τους σε διάφορες μεταβλητές, τα ευρήματα δεν διαφέρουν από τα πιο πάνω.

Εσκεμμένα, αναφέρομαι κυρίως σε παλαιότερα ερευνητικά ευρήματα της παιδαγωγικής της Φυσικής Αγωγής και όχι μόνο (κάποια άλλη στιγμή θα μιλήσουμε και για νεότερα ευρήματα), τα οποία είναι γνωστά εδώ και δεκαετίες. Όλα αυτά, για να διασαφηνιστεί ότι η γνώση υπάρχει ήδη (δεν ανακαλύψαμε σήμερα τον τροχό!), είναι εκεί και οι ΚΦΑ διδάσκονται και μέσα από την υφιστάμενη έρευνα, στα προγράμματα σπουδών τους, έτσι ώστε να αποφεύγουν πρακτικές οι οποίες αποδεδειγμένα (ερευνητικά) είναι αναποτελεσματικές. Εάν λοιπόν περιμένει κανείς πότε θα πληροφορηθούν οι εν ενεργεία διδάσκοντες/ουσες το μάθημα της Φυσικής Αγωγής στο δημοτικό, για όλα τα πιο πάνω, πολύ φοβάμαι ότι θα «χαθούν» πολλές χιλιάδες παιδιά.

Με τα πιο πάνω αποτελέσματα σημερινών ή πρόσφατων ερευνών, πραγματικά είναι να αναρωτιέται κανείς «Που πάμε;» στη δημοτική εκπαίδευση, όσον αφορά το μάθημα της Φυσικής Αγωγής. Με 3 και 6 λεπτά φυσική δραστηριότητα, δύο φορές την εβδομάδα, τα παιδιά ωφελούνται από το μάθημα της Φυσικής Αγωγής; Με παρουσιάσεις δραστηριοτήτων οι οποίες δεν είναι ξεκάθαρες, χωρίς ανατροφοδότηση έτσι ώστε να γνωρίζουν εάν εκτελούν σωστά μια κινητική δεξιότητα, με μειωμένες ή μηδαμινές οργανωτικές ικανότητες των δασκάλων, οι οποίες δεν επιτρέπουν να δοθεί ικανοποιητικός χρόνος στα παιδιά για πρακτική εξάσκηση (ατελείωτες γραμμές αναμονής ή παιδιά σε κύκλο ή σε σειρά για να εκτελεί ένα-ένα, γιατί με τον τρόπο αυτό τα ελέγχουν καλύτερα) πως μπορεί κάποιος να διδάξει το μάθημα αποτελεσματικά; Τα ερευνητικά αποτελέσματα εκατοντάδων ερευνών είναι εκεί εδώ και δεκαετίες, για να βοηθήσουν τον/την εκπαιδευτικό που θα διδάξει το μάθημα, να γίνει καλύτερος/ρη και πιο αποτελεσματικός/κή στη διδασκαλία.

Τα πιο πάνω είναι απλά μερικά τρανταχτά παραδείγματα που συναντάει κανείς στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Κύπρο. Αυτό βέβαια δεν μηδενίζει καθ’ ουδένα λόγο την πολύ καλή δουλειά, των λίγων έστω δασκάλων που ξεχωρίζουν και αποτελούν εξαίρεση στον κανόνα. Με τα υπόλοιπα παιδιά που δεν θα έχουν αυτούς τους λίγους στο σχολείο τους, τι γίνεται; Θα περιμένουμε τα όποια επιμορφωτικά σεμινάρια στη Φυσική Αγωγή και θα αναλώνουμε δεκαετίες μέχρι να βελτιωθούν και να καταφέρουν να φτάσουν σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο; Ο κ. Αντωνέλλος αναφέρθηκε σε δασκάλα με τακούνια. Ίσως δεν έτυχε να δει την κοπέλα στο κυλικείο να φέρνει τον καφέ στον πολυδύναμο δάσκαλο, την ώρα του μαθήματος, για να τον απολαύσει με την ησυχία του κάτω από το δέντρο! Ή δεν άκουσε το δάσκαλο να λέει στον μαθητή «Εγώ έτσι σου έδειξα ρε; Αν έρθω εκεί, θα σου κόψω τα πόδια!» Είναι λυπηρό να τα λες και πιο λυπηρό να τα βιώνεις. Σίγουρα δεν θα ήθελα να είμαι στη θέση του μαθητή που απειλήθηκε. Άραγε πως θα ένιωσε με αυτή τη συμπεριφορά; Μήπως στο επόμενο μάθημα να «πονούσε η κοιλίτσα» και στο μεθεπόμενο να είχε «πρόβλημα με το πόδι» του και να μην ήθελε να λάβει μέρος στο μάθημα; Ποιος ξέρει; 

Δ. Η έρευνα για τις στάσεις των παιδιών προς τη Φυσική Αγωγή

Ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να δίνεται και στην έρευνα γύρω από τις στάσεις των παιδιών προς τη Φυσική Αγωγή (Constantinides, 2010, 2013, Constantinides & Silverman, 2018, Silverman & Subramaniam, 1999, Subramaniam, & Silverman, 2002, 2007, Tannehill & Zakrajsek, 1993) και τη φυσική δραστηριότητα, αφού η ποιότητα του μαθήματος και οι πρακτικές που ακολουθούνται, επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τη συμμετοχή των παιδιών στο μάθημα και τη φυσική δραστηριότητα, στον ελεύθερο τους χρόνο, στο παρόν και στο μέλλον.  Πως θα διαμορφωθούν θετικές στάσεις, όταν τα παιδιά περιμένουν σε μια ατελείωτη σειρά για να ρίξουν την μπάλα στο καλάθι; Πως θα διαμορφωθούν θετικές στάσεις όταν τα παιδιά «χάνουν» και βγαίνουν έξω περιμένοντας πότε θα αρχίσει το επόμενο παιχνίδι; Στη Φυσική Αγωγή δεν αποκλείεται κανένα παιδί, όταν οι δραστηριότητες που επιλέγονται στα πλαίσια του αναλυτικού προγράμματος είναι κατάλληλες για το μάθημα, για το επίπεδο ικανότητας των παιδιών, για την ηλικία τους, κλπ. 

Ε. Ο μύθος ότι ο ΚΦΑ δεν είναι παιδαγωγός

Τη δεκαετία του 90 και εντεύθεν, τα βιβλία των παιδαγωγικών τα οποία διδάσκονταν οι ΚΦΑ ήταν τα ίδια ή πανομοιότυπα με αυτά των δασκάλων στο πανεπιστήμιο Κύπρου (τα βιβλία στη διάθεση οποιουδήποτε προς επιβεβαίωση). Μάλιστα, οι μελλοντικοί ΚΦΑ διδάσκονταν τα βιβλία από τους συγγραφείς των βιβλίων! Μεταγενέστερα τα βιβλία διαφοροποιήθηκαν στα διάφορα πανεπιστημιακά ιδρύματα (προστέθηκαν καινούργια, όπως επίσης και βιβλία στην Αγγλική), όμως η έμφαση στην παιδαγωγική επάρκεια των μελλοντικών ΚΦΑ είναι μία από τις σημαντικές απαιτήσεις των συναφών προγραμμάτων σπουδών. Τα μαθήματα παιδαγωγικών εξειδικευμένα για τη ΦΑ, έχουν ενσωματωθεί σε μαθήματα όπως η διδασκαλία αθλοπαιδιών, η διδασκαλία της ενόργανης γυμναστικής, η διδασκαλίας του χορού, η διδασκαλία της κολύμβησης, η διδασκαλία του στίβου, κλπ., ενώ τα καθαρά μαθήματα παιδαγωγικών, τα οποία είναι πολύ απαιτητικά, θεωρούνται  απαραίτητα σε ένα συναφές πρόγραμμα σπουδών, για την κατάλληλη προετοιμασία των φοιτητών. Μεταξύ άλλων, αναλύεται το αναλυτικό πρόγραμμα του υπουργείου παιδείας (από προσχολική μέχρι δευτεροβάθμια εκπαίδευση), αναλύονται διεξοδικά τα στυλ διδασκαλίας των Mosston & Ashworth (2002, 2008), αναλύεται και διδάσκεται το σχέδιο μαθήματος και καταγράφονται οι δείκτες επιτυχίας και επάρκειας με βάση το αναλυτικό πρόγραμμα, διεξάγονται μικροδιδασκαλίες, συζητούνται ποικίλες περιπτώσεις και περιστατικά μέσα από την καθημερινότητα του σχολείου και οι φοιτητές καλούνται να διδάξουν σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, λαμβάνοντας ανατροφοδότηση από τον υπεύθυνο καθηγητή, αλλά και από τους συμφοιτητές τους.  Οπότε, το αφήγημα ότι ο ΚΦΑ δεν είναι παιδαγωγός, μάλλον θα το βρει κανείς στους μύθους του Αισώπου!

Εδώ, γεννιέται και το ερώτημα: Αφού οι ΚΦΑ είναι παιδαγωγικά καταρτισμένοι εξειδικευμένα για το μάθημα που καλούνται να διδάξουν (και αναμφίβολα πιο καταρτισμένοι από τους/τις δασκάλους/λες, γιατί θα πρέπει να περνάνε από υποχρεωτική προϋπηρεσιακή εκπαίδευση; (Αυτό μου θυμίζει τη διαχρονική αδικία που γίνεται με τους άντρες όταν θα υπηρετήσουν τη στρατιωτική τους θητεία, σε σχέση με τις γυναίκες, όταν θα πάνε για σπουδές ή όταν θα εργοδοτηθούν. Παλαιότερα, μέχρι να μπουν στο πανεπιστήμιο, οι γυναίκες της ηλικίας τους ήταν ήδη στο 3^ο έτος σπουδών τους. Μέχρι να φτάσουν οι άντρες στο τρίτο έτος, οι γυναίκες είχαν ήδη διοριστεί, ή είχαν καταλάβει ήδη θέση ψηλότερη στον κατάλογο διοριστέων. Σήμερα η διαφορά είναι στον ένα χρόνο). Γιατί το υπουργείο παιδείας δεν περνάει λοιπόν και τον/την δάσκαλο/α από προϋπηρεσιακή εκπαίδευση, ή να την καταργήσει εντελώς για όλους;  Δεν μπορεί να προχωράει με δύο μέτρα και δύο σταθμά! Οι λανθασμένες πρακτικές του παρελθόντος, θα πρέπει κάποτε να διορθώνονται!

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, ο/η ΚΦΑ γνωρίζει το περιεχόμενο των αναλυτικών προγραμμάτων (content knowledge), στην πορεία έρχεται να το επεξεργαστεί, ανάλογα με το υλικό που έχει στα χέρια του (μαθητές, επίπεδο ικανότητας, σχολικό περιβάλλον, κλπ.), προετοιμάζει σχέδια μαθήματος και έρχεται στην τάξη να τα υλοποιήσει. Το πώς θα αναλύσει και θα διδάξει το περιεχόμενο του μαθήματος του/της, αφορά το λεγόμενο pedagogical content knowledge, δηλαδή την παιδαγωγική διαδικασία που θα ακολουθήσει για τη διδασκαλία του περιεχομένου. Σε αυτό υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ ΚΦΑ και δασκάλων. Η διαφορά αυτή φαίνεται μέσα από τα μαθήματα που διδάσκουν. Και σίγουρα, ένα επιμορφωτικό σεμινάριο βοηθάει στη βελτίωση και την προσωπική ανάπτυξη των δασκάλων. Όμως, απέχει πολύ από το σημείο εκείνο, στο οποίο θα έπρεπε να βρίσκονται, ώστε να διδάσκουν το μάθημα αποτελεσματικά. Κι αυτό έχει τεράστια σημασία στις αναπτυξιακές ηλικίες που έχουν στα χέρια τους.

Είναι θετικό ότι αναλαμβάνουν το μάθημα δάσκαλοι/λες που δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το μάθημα. Αυτό από μόνο του όμως, δεν καθιστά ικανό τον/την οποιοδήποτε δάσκαλο/λα στο να διδάξει το μάθημα αποτελεσματικά. Γιατί με το ίδιο σκεπτικό, ο/η ΚΦΑ που έχει παρακολουθήσει 2-3 μαθήματα ψυχολογίας και δείχνει ενδιαφέρον για το μάθημα, θα μπορούσε να διδάξει ψυχολογία! Τα κριτήρια λοιπόν θα πρέπει να είναι τα ίδια. Και θα πρέπει το υπουργείο παιδείας να σκύψει πάνω από το πρόβλημα, να φέρει κοντά τους εμπλεκόμενους φορείς και να δώσει επιτέλους λύση. Μια λύση, για το καλό των παιδιών μας. Για μια μελλοντική κοινωνία που θα είναι σε θέση τουλάχιστον να χρησιμοποιήσει επωφελώς τα εφόδια που θα έχει στα χέρια της σε θέματα κίνησης/φυσικής δραστηριότητας, για πρόληψη και καλύτερη ποιότητα ζωής. Εάν συνεχίσουμε να περιμένουμε τα παιδιά να αρχίσουν να διαμορφώνουν θετικές στάσεις στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αντί από την  προσχολική και την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, τότε το παιχνίδι είναι χαμένο!    

* Επίκουρος Καθηγητής στο Πρόγραμμα Επιστήμη Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού

Τμήμα Επιστημών Ζωής & Υγείας

Σχολή Επιστημών Υγείας

Πανεπιστήμιο Frederick