ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΝΑΤΑΛΗΣ ΛΟΪΖΙΔΟΥ ΙΕΡΕΙΔΟΥ*
Σε μια εποχή όπου η εκπαίδευση συχνά εγκλωβίζεται στους δείκτες επίδοσης, στις εξετάσεις και στην κάλυψη ύλης, η αξία της εμπειρικής μάθησης μοιάζει πιο επίκαιρη από ποτέ. Μαθαίνουμε καλύτερα όταν κάνουμε, όταν δοκιμάζουμε, όταν συμμετέχουμε, όταν η γνώση παίρνει σάρκα και οστά μέσα από τη δράση.
Η βιωματική μάθηση (η μάθηση μέσα από εμπειρίες) δεν είναι μια απλή παιδαγωγική μέθοδος. Είναι μια φιλοσοφία που αναγνωρίζει ότι η ουσιαστική κατανόηση δεν χτίζεται μόνο μέσα από τη μελέτη θεωρίας, αλλά κυρίως όταν οι μαθητές και οι μαθήτριες εμπλέκονται ενεργά στη διαδικασία, όταν γίνονται συμμέτοχοι και όχι παθητικοί δέκτες.
Η εκπαίδευση εκτός της σχολικής αίθουσας έχει μια ιδιαίτερη δυναμική. Ενισχύει τις κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες των παιδιών, καλλιεργεί την αυτονομία, το αίσθημα ευθύνης και την κατανόηση της διαφορετικότητας. Είναι ένα σχολείο ζωής που δεν μπορεί να αντικατασταθεί από κανένα σχολικό εγχειρίδιο.
Ως ακαδημαϊκός γνωρίζω, τόσο θεωρητικά όσο και μέσα από την ενασχόλησή μου με την εκπαίδευση, τη σημασία της βιωματικής μάθησης. Η πρόσφατη εμπειρία των παιδιών μου έκανε αυτή τη γνώση να αναδειχθεί ξανά με τρόπο απτό και συγκινητικό. Τα παιδιά μου, συμμετείχαν σε ποικίλες εκπαιδευτικές δράσεις μέσω του ευρωπαϊκού προγράμματος e-Twinning με θέμα «1955 – 2025, Αγώνες Ελευθερίας» για τη συμπλήρωση των 70 χρόνων από την έναρξη του Απελευθερωτικού Αγώνα του 55-59, με κορωνίδα των δράσεων μια εκπαιδευτική εκδρομή στη Θεσσαλονίκη, και μια εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Δεν επρόκειτο για μια απλή επίσκεψη. Ήταν μια ζωντανή, εμπλουτιστική εμπειρία που συνδύασε την τέχνη, τη συνεργασία, τη δημιουργική έκφραση και τη συναισθηματική εμπλοκή, όλα όσα δίνουν νόημα στη μάθηση. Είδα στα μάτια τους τη χαρά της δημιουργίας, την υπερηφάνεια της συμμετοχής, την αυτοπεποίθηση που γεννιέται όταν ένας/μια έφηβος/η νιώθει ότι έχει φωνή και ρόλο μέσα σε μια ομάδα. Τίποτα από όλα αυτά δεν θα είχε συμβεί χωρίς την παρουσία και τη συμβολή των εκπαιδευτικών που συνόδευσαν τα παιδιά, και των εκπαιδευτικών που συμμετείχαν στο πρόγραμμα. Οι εκπαιδευτικοί δεν περιορίστηκαν στον ρόλο του συνοδού. Ήταν εκεί για να εμπνεύσουν, να καθοδηγήσουν, να ενθαρρύνουν. Εκπαιδευτικοί που αντιλαμβάνονται ότι ο ρόλος τους δεν εξαντλείται στη μετάδοση γνώσεων, αλλά περιλαμβάνει την οικοδόμηση εμπειριών, σχέσεων και αξιών.
Σε μια παιδεία που επιδιώκει να διαμορφώνει ολοκληρωμένους ανθρώπους, τέτοιες δράσεις και τέτοιοι/ες εκπαιδευτικοί είναι αναντικατάστατοι. Χρειαζόμαστε περισσότερες τέτοιες ευκαιρίες, περισσότερους τέτοιους ανθρώπους. Και ως κοινωνία, είναι χρέος μας να τις αναγνωρίζουμε, να τις στηρίζουμε και να τις ενθαρρύνουμε.
Ο ρόλος του/της εκπαιδευτικού είναι καθοριστικός στην εκπαίδευση, την ενδυνάμωση, την ανάπτυξη των μαθητών και μαθητριών, όχι ως απλού μεταδότη πληροφοριών, αλλά ως παιδαγωγού που δημιουργεί τις συνθήκες για να ανθίσει η μάθηση. Ως ανθρώπου που εμπνέει εμπιστοσύνη, που μετατρέπει τη διδασκαλία σε σχέση και τη γνώση σε εμπειρία.
Οι μαθητές και μαθήτριες έχουν ανάγκη να μαθαίνουν και με το μυαλό και με την καρδιά. Να βιώνουν τη χαρά της ανακάλυψης, τη συγκίνηση της συμμετοχής, τη δύναμη της συνεργασίας. Αυτά δεν μεταδίδονται μέσα από σελίδες. Μεταδίδονται μέσα από ανθρώπους. Και αυτός ο άνθρωπος είναι συχνά ο/η εκπαιδευτικός που βλέπει τη δουλειά του/της ως λειτούργημα.
Η εκπαίδευση δεν είναι, και δεν πρέπει να είναι, μια μονόδρομη μεταφορά γνώσης. Είναι ένας ζωντανός, αμφίδρομος διάλογος ανάμεσα σε ανθρώπους. Κι όσο υπάρχουν εκπαιδευτικοί που τολμούν να διδάσκουν μέσα από τη ζωή, μπορούμε να ελπίζουμε σε μια παιδεία που διαμορφώνει όχι μόνο μαθητές/τριες, αλλά σκεπτόμενους, συναισθανόμενους, ενεργούς πολίτες.
Γιατί τελικά, η εκπαίδευση δεν είναι μόνο το τι μαθαίνει κανείς, αλλά και το πού, πώς, και κυρίως – με ποιους.
*Aναπληρώτρια Καθηγήτρια Ψυχολογίας
Πρόεδρος Τμήματος Ψυχολογίας και Κοινωνικών Επιστημών
Συντονίστρια Πτυχιακού Προγράμματος Ψυχολογίας και Μεταπτυχιακού Προγράμματος Εφαρμογές Ψυχολογίας στη Σχολική Κοινότητα,
Σχολή Επιστημών Αγωγής και Κοινωνικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Frederick
