Με αφορμή την Παγκόσμια Mέρα Eυαισθητοποίησης για τη Νόσο Alzheimer, στις 21 Σεπτεμβρίου
ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΣΤΕΦΑΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΙΔΟΥ*
«Η ψυχική υγεία είναι μια κατάσταση ψυχικής ευεξίας που δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν το άγχος της ζωής, να συνειδητοποιήσουν τις ικανότητές τους, να μαθαίνουν και να εργάζονται με λειτουργικό τρόπο, και να συνεισφέρουν στην κοινότητά τους», αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (World Health Organization; WHO). Είναι ένα αναπόσπαστο συστατικό της υγείας και της ευημερίας που στηρίζει τις ατομικές και συλλογικές μας ικανότητες να παίρνουμε αποφάσεις, να οικοδομούμε σχέσεις και να διαμορφώνουμε τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Η ψυχική υγεία είναι βασικό ανθρώπινο δικαίωμα και είναι ζωτικής σημασίας για την προσωπική, κοινωνική και κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη.
Παρόλα αυτά, πολλοί παράγοντες θέτουν σε κίνδυνο την ψυχική μας υγεία και, συνεπώς, την ευημερία και την ποιότητα ζωής. Ένας από τους πλέον σημαντικούς παράγοντες που προκαλεί ποικίλες και πολυδιάστατες αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία είναι οι διαταραχές στη μνήμη, οι οποίες έχουν ως βασικό αίτιο διάφορες μορφές άνοιας, συμπεριλαμβανομένης της Νόσου Alzheimer. Η Νόσος Alzheimer, είναι μια χρόνια νευροεκφυλιστική νόσος που προκαλεί σταδιακή καταστροφή των κυττάρων του εγκεφάλου και αποτελεί την πιο κοινή αιτία της άνοιας. Αν και η Νόσος Alzheimer επηρεάζει την ψυχική υγεία, δεν είναι μορφή ψυχικής ασθένειας. Ένας από τους τομείς όπου η Νόσος Alzheimer και η ψυχική υγεία συναντιούνται, αφορά στο ότι μοιράζονται δύο βασικούς παράγοντες: την άρνηση και το στίγμα, τα οποία μπορεί να είναι επιζήμια. Τα άτομα που έχουν διαγνωστεί με τη Νόσο Alzheimer, είναι πολύ ευαίσθητα στην κατάθλιψη κατά τα πρώτα στάδια της νόσου. Αυτό συμβαίνει λόγω του αρχικού σοκ της διάγνωσης και των αλλαγών στον εγκέφαλο από την ίδια τη νόσο.
Από το αρχικό της στάδιο, η Νόσος Alzheimer επηρεάζει τη χωροταξική μνήμη, δηλαδή την ικανότητα του ατόμου να θυμάται διαφορετικές τοποθεσίες, όπως επίσης και την ικανότητα του ατόμου να θυμάται πού βρίσκεται ένα αντικείμενο σε σχέση με ένα άλλο ή/και άλλα αντικείμενο/α αντίστοιχα. Στην καθημερινή ζωή, η χωροταξική μνήμη είναι ζωτικής σημασίας αφού μας επιτρέπει να πλοηγούμαστε αποτελεσματικά από ένα σημείο σε ένα άλλο και συνεπώς, να είμαστε λειτουργικοί. Στην περίπτωση της Νόσου Alzheimer, οι διαταραχές στη χωροταξική μνήμη προκαλούν δυσκολίες στην πλοήγηση και την εύρεση της σωστής διαδρομής και ως εκ τούτου, το άτομο γίνεται σταδιακά μη λειτουργικό. Ως αποτέλεσμα, αυτό μειώνει σημαντικά την ποιότητα ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων ανά το παγκόσμιο ενώ την ίδια στιγμή, επηρεάζει σημαντικά την ψυχική υγεία των ασθενών, κυρίως λόγω της σταδιακής μείωσης στην καθημερινή τους λειτουργικότητα.
Τα άτομα με άνοια, συμπεριλαμβανομένης της Νόσου Alzheimer, συχνά βιώνουν αλλαγές στις συναισθηματικές τους αντιδράσεις. Μπορεί να έχουν λιγότερο έλεγχο στα συναισθήματά τους και στο πώς να τα εκφράσουν. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να αντιδρά υπερβολικά σε πράγματα, να έχει γρήγορες αλλαγές στη διάθεση ή να αισθάνεται ευερέθιστος. Μπορεί επίσης οι ασθενείς να φαίνονται ασυνήθιστα απόμακροι ή να μην ενδιαφέρονται για πράγματα. Τα νευροψυχιατρικά συμπτώματα όπως η κατάθλιψη, η απάθεια, η επιθετικότητα και η ψύχωση, αναγνωρίζονται πλέον ως βασικά χαρακτηριστικά της Νόσου Alzheimer. Εκ των πραγμάτων, έως και το 50% των ασθενών με τη Nόσο Alzheimer αντιμετωπίζουν ταυτόχρονα και κατάθλιψη. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων με τη Νόσο Alzheimer αναπτύσσουν την κατάθλιψη στα αρχικά στάδια της νόσου. Επιπρόσθετα, τα ευρήματα από πληθώρα ερευνών υποστηρίζουν ότι η μεγαλύτερη σοβαρότητα των συμπτωμάτων αποτελεί σημαντικό παράγοντα πρόγνωσης της γνωστικής έκπτωσης του ατόμου, συμπεριλαμβανομένων των διαταραχών στη μνήμη, της απώλειας ανεξαρτησίας και της ακόμη μικρότερης επιβίωσης.
Όπως οποιοσδήποτε άλλος υγιής άνθρωπος, όσοι ζουν με τη Νόσο Alzheimer μπορούν να βιώσουν καλές και κακές μέρες ψυχικής υγείας. Ο καλύτερος τρόπος για να υποβοηθήσει κανείς την καλή ψυχική υγεία είναι να ζει μια υγιή ζωή σωματικά και ψυχικά. Οι ψυχικά προκλητικές δραστηριότητες, όπως η προσπάθεια εκμάθησης μιας νέας δεξιότητας, μπορούν να ωφελήσουν τον εγκέφαλο τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Είναι επίσης σημαντικό να δίνουμε προτεραιότητα στη χαλάρωση και να έχουμε ένα σταθερό σύστημα υποστήριξης αγαπημένων προσώπων.
*Γνωστική Ψυχολόγος, είναι μέλος του ακαδημαϊκού προσωπικού του Τμήματος Ψυχολογίας και Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Frederick.
