Μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό Σχολείο. Πρόβλημα ή πρόκληση;

ΤΗΣ ΝΑΣΙΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ*

«Ξέρω ότι στο Δημοτικό όλα θα είναι πιο δύσκολα αλλά τώρα πια, είμαι πιο μεγάλη και έτοιμη, μπορώ να τα καταφέρω σίγουρα εκεί!» (Μ.Ι 6 ετών,2019)

Άγχος, αγωνία, ανυπομονησία, ενθουσιασμός, περιέργεια, φόβος είναι κάποια από τα πολλά και σύνθετα συναισθήματα τα οποία βιώνει ένα παιδί το οποίο μεταβαίνει από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό Σχολείο. Η μετάβαση ενός παιδιού από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό σχολείο θεωρείται μια από τις πιο κρίσιμες περιόδους της παιδικής ηλικίας. Η περίοδος αυτή σηματοδοτεί ιδιαίτερα έντονες αλλαγές τόσο στην προσωπικότητα του παιδιού, όσο και στο οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον, εκθέτοντάς το σε μια μεγάλη ποικιλία γνωστικών, συναισθηματικών και κοινωνικών απαιτήσεων τις οποίες καλείται άμεσα να διαχειριστεί και ν΄ αντιμετωπίσει. Η μετάβαση του παιδιού στο δημοτικό σχολείο δεν είναι ένα στιγμιαίο γεγονός, αλλά μια διαδικασία, που έχει διάρκεια και η οποία εξαρτάται τόσο από την ετοιμότητα του παιδιού, όσο από την ετοιμότητα και την προετοιμασία του ίδιου του σχολείου, να εξασφαλίσει συνέχεια στην εκπαίδευση του στηρίζοντας το στις όποιες αλλαγές καλείται ν΄ αντιμετωπίσει. 

Πώς ορίζεται η μετάβαση και ποια τα στάδια της

Μετάβαση είναι το «πέρασμα» από μια γνωστή κατάσταση σε μια άλλη, άγνωστη σε εμάς η οποία μπορεί ν΄ αφορά οποιαδήποτε πτυχή της ζωής ενός ατόμου. Κατά τη διάρκεια της ζωής ενός παιδιού θα προκύψουν πολλές αλλαγές, πολλές μεταβάσεις, τις οποίες θα καλείται να διαχειριστεί.  Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος όπου το Σχολείο και η οικογένεια είναι σημαντικό να βοηθήσουν τα παιδιά  έτσι ώστε να αποκτήσουν δεξιότητες διαχείρισης καταστάσεων μετάβασης. Οι μεταβάσεις αφορούν αναμενόμενες αλλαγές στη ζωή ενός ατόμου αφού πολλές φορές σηματοδοτούν περιόδους καμπής και κρίσιμες περιόδους. Η μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο δημοτικό σχολείο είναι μια από τις πολλές μεταβάσεις που θα βιώσει ένα παιδί στη ζωή του. Ο ερχομός ενός νέου παιδιού στην οικογένεια, το διαζύγιο ενός ζεύγους, η απώλεια, μια ασθένεια στην οικογένεια, η μετάβαση στο λύκειο, στο πανεπιστήμιο, στον έγγαμο βίο, στη μητρότητα, στην πατρότητα και άλλες πολλές, είναι κάποιες από τις σημαντικότερες μεταβάσεις τις οποίες τα παιδιά ως μελλοντικοί ενήλικες θα κληθούν να διαχειριστούν.   

Η διαδικασία της μετάβασης περιλαμβάνει τρία πολύ σημαντικά στάδια τα οποία Σχολείο και Οικογένεια χρειάζεται να γνωρίζουν έτσι ώστε η διαδικασία να πραγματοποιηθεί όσο πιο ομαλά και αποτελεσματικά γίνεται για το κάθε παιδί ξεχωριστά.

Στάδιο προετοιμασίας

Το πρώτο στάδιο αφορά την προετοιμασία του παιδιού για τη μετάβαση στο Δημοτικό Σχολείο. Το νηπιαγωγείο χρειάζεται να σχεδιάσει και να υλοποιήσει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα προετοιμασίας το οποίο σε συνεργασία με το δημοτικό σχολείο της περιοχής να τεθεί σε εφαρμογή καθ΄ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Το πρόγραμμα αυτό μπορεί να περιλαμβάνει ενδεικτικά: επισκέψεις στο δημοτικό σχολείο, παρακολούθηση μαθημάτων, ενημέρωση για το ωρολόγιο πρόγραμμα, τα διαλείμματα, τους κανόνες καθώς και τη γενικότερη λειτουργία του δημοτικού σχολείου. Project με θέμα το δημοτικό σχολείο όπου τα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία μέσα από ελεύθερο και δομημένο παιχνίδι να εκφράσουν τα συναισθήματα και τις απόψεις τους για την μετάβαση, και ταυτόχρονα να υποδυθούν ρόλους μέσω του κοινωνικό – δραματικού παιχνιδιού, οι οποίοι θα τους βοηθήσουν να κατανοήσουν εις βάθος τις αλλαγές σε μια τάξη δημοτικού (π.χ κέντρα μάθησης: τάξη δημοτικού σχολείου, καντίνα, αυλή κ.α).

Επιπρόσθετα ενημέρωση και επιμόρφωση των γονέων για τη σωστή προετοιμασία του παιδιού καθώς και για τη διαχείριση πιθανών προβλημάτων κατά τη διάρκεια της μετάβασης. Οι γονείς συζητούν μαζί με τα παιδιά δικές τους εμπειρίες αναφορικά με την δική τους πρώτη μέρα στο σχολείο, αγοράζουν μαζί όλα τα απαραίτητα για το νέο τους ξεκίνημα, επισκέπτονται το σχολείο μαζί με τα παιδιά και συζητούν για τη λειτουργία και τους κανόνες του, δημιουργούν ευχάριστες ρουτίνες προετοιμασίας, διαβάζουν μαζί με τα παιδιά παραμύθια σχετικά με την πρώτη μέρα στο σχολείο, επικοινωνούν και συζητούν καθημερινά με το παιδί  για όσα το προβληματίζουν και το απασχολούν.

Στάδιο του αποχωρισμού

Πρώτη μέρα στο Σχολείο και οι γονείς χρειάζεται να είναι πολύ καλά προετοιμασμένοι ώστε να ενδυναμώσουν συναισθηματικά τα παιδιά τους σε αυτό το μεγάλο βήμα. Είναι θετικοί, ευδιάθετοι και δείχνουν εμπιστοσύνη στο παιδί τους ότι θα καταφέρει. Κατά τη στιγμή του αποχωρισμού είναι πολύ σημαντικό να αποχαιρετήσουν το παιδί δίνοντας του μια αγκαλιά και ένα φιλί  διαβεβαιώνοντας το ταυτόχρονα ότι το αγαπάνε και ότι είναι σίγουροι ότι θα περάσει τέλεια με τους φίλους και τη δασκάλα του. Δίνουμε στο παιδί μια ρεαλιστική εικόνα της σχολικής καθημερινότητας που θα μπει από φέτος στη ζωή του. Του εξηγούμε πώς θα είναι τα θρανία μέσα στην τάξη, του μιλάμε για το σεβασμό απέναντι στη δασκάλα του, για το διάλειμμα και τα παιχνίδια στο σχολείο. Του δίνουμε κίνητρα για να πάει σχολείο τονίζοντάς του τα θετικά στοιχεία, όπως τους καινούριους φίλους που θα γνωρίσει, τα πράγματα που θα μάθει (θα διαβάζει μόνο του τις αγαπημένες του ιστορίες), τα ομαδικά παιχνίδια, τις εκδρομές.

Οι εκπαιδευτικοί της πρώτης τάξης χρειάζεται να δημιουργήσουν ένα κλίμα συναισθηματικής ασφάλειας στην τάξη τους και σε συνεργασία με την διεύθυνση του Σχολείου καλό θα ήταν να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν ένα μικρό πρόγραμμα ομαλής μετάβασης από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό Σχολείο. Θα μπορούσαν για παράδειγμα να δημιουργήσουν ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον με παιχνίδια και δραστηριότητες γνωριμίας των παιδιών μεταξύ τους, εξοικείωσης με το δημοτικό σχολείο και ενημέρωσης των παιδιών για όλες τις αλλαγές τις οποίες καλούνται να διαχειριστούν. Επιπρόσθετα θα μπορούσαν να οργανωθούν συναντήσεις με τις νηπιαγωγούς των παιδιών αλλά και τους γονείς έτσι ώστε να συλλέξουν πληροφορίες για το στάδιο ετοιμότητας των παιδιών, τις δεξιότητες και τα ενδιαφέροντα τους έτσι ώστε να έχουν μια εικόνα για το παρελθόν και το στάδιο ανάπτυξης του κάθε παιδιού. Ταυτόχρονα κατά τη διάρκεια του σταδίου του αποχωρισμού των παιδιών χρειάζεται από την πρώτη στιγμή να αγκαλίσουν το κάθε παιδί αλλά και τους γονείς του με αγάπη και κατανόηση έτσι ώστε η μετάβαση του παιδιού να είναι όσο πιο ομαλή και ευχάριστη γίνεται.

Στάδιο της ενσωμάτωσης

Μέχρι το παιδί να φτάσει στο στάδιο της ενσωμάτωσης χρειάζεται υπομονή, επιμονή, χώρος και χρόνος καθώς και μια συνεχής επικοινωνία και συνεργασία οικογένειας και σχολείου. Το κάθε παιδί είναι μοναδικό και ξεχωριστό. Κουβαλά το δικό του παρελθόν το οποίο το Σχολείο οφείλει να γνωρίζει έτσι ώστε να διαμορφώσει για αυτό ένα δημιουργικό και γεμάτο εκπαιδευτικές προκλήσεις παρόν αλλά ταυτόχρονα και ένα παιδαγωγικά ενδυναμωμένο μέλλον.

Πρόβλημα ή πρόκληση;

Η μετάβαση των παιδιών από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό Σχολείο αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση για τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς αλλά και για τα ίδια τα παιδιά. Με την κατάλληλη προετοιμασία, υπομονή και επιμονή πολύ σύντομα όλα τα παιδιά θα προσαρμοστούν στο δημοτικό σχολείο. Το Νηπιαγωγείο, το Δημοτικό Σχολείο και η Κοινωνία γενικότερα χρειάζεται να ενδυναμώσουν τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τις δράσεις τους έτσι ώστε το κάθε παιδί να απολαμβάνει τους καρπούς της εκπαίδευσης χωρίς διακρίσεις, στερεότυπα και προκαταλήψεις.

Καλή Σχολική Χρονιά σε όλους!

*Διευθύνουσα  Νηπιαγωγείου «Λητώ Παπαχριστοφόρου» και Βρεφοκομικού Σταθμού Πανεπιστημίου Κύπρου