ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΕΛΕΝΗΣ ΛΟΪΖΟΥ*
Έχω ξαναγράψει για την αξία του παιχνιδιού, αλλά οι καταστάσεις που ζούμε σήμερα λόγω κορωνοϊού έρχονται να επιβεβαιώσουν άρρηκτα τη σημασία του παιχνιδιού στην επιβίωση του ανθρώπου!
Πολλές είναι οι θεωρίες που μας εξηγούν γιατί τα ζώα όπως άλλωστε και ο άνθρωπος παίζει. Επιλέγω να σχολιάσω τρεις θεωρίες για να αναδείξω τη σημασία του παιχνιδιού και πώς οι δράσεις μας σε πλαίσιο παιχνιδιού μας στηρίζουν ψυχικά, νοητικά και κοινωνικά.
Η θεωρία της Πλεονάζουσας Ενέργειας (Surplus Τheory- Schiller, Spencer) αναφέρει την ανάγκη του ανθρώπου να καταναλώσει την ενέργεια που περισσεύει στον οργανισμό του, μέσα από το παιχνίδι, αφού καλύψει τις βασικές του ανάγκες.
Για παράδειγμα:
Ενήλικες και παιδιά κατά τη διάρκεια της μέρας και αφού κάνουν τα απαραίτητα (δουλέψουν, μαγειρέψουν, κάνουν ψώνια, μπάνιο, μαθήματα κτλ.) εμπλέκονται στη συνέχεια σε διαδικασίες παιχνιδιού. Τα παιδιά ζητούν από τους γονείς να παίξουν επιτραπέζια και άλλα παιχνίδια.
Οι ενήλικες από την άλλη, παίζουν μέσα από την ανάρτηση ή/και ανάγνωση αστείων/ειρωνικών μηνυμάτων ή/και φωτογραφικού υλικού που σατιρίζει την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε.
Η Ψυχαναλυτική θεωρία (Freud, Erikson) αναφέρεται στην καθαρτική λειτουργία του παιχνιδιού και στις διαδικασίες εξωτερίκευσης αρνητικών συναισθημάτων. Καθώς επίσης στην εμπλοκή του ανθρώπου σε εμπειρίες που να ικανοποιούν τις επιθυμίες του που δύσκολα πραγματώνονται. Και τα δύο ισχύουν ακόμα περισσότερο τώρα, που είμαστε κλεισμένοι στα σπίτια μας.
Για παράδειγμα:
Τα παιδιά επιλέγουν να εμπλακούν σε φανταστικό παιχνίδι και να πάρουν ρόλους που τους δίνουν υπερδυνάμεις και μπορούν να πολεμήσουν το κακό, δείχνοντας έμμεσα την επιθυμία τους να αντιμετωπίσουν την κατάσταση την οποία βιώνουμε.
Οι ενήλικες μέσα από δράσεις όπου αναρτούν σε διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φωτογραφίες όταν ήταν μικροί, φωτογραφίες όμορφων στιγμών και εμπειριών τις οποίες αναπολούν, δείχνουν να προσπαθούν να αντιμετωπίσουν θετικά την κατάσταση.
Πολλές είναι και οι θεωρίες γνωστικών ψυχολόγων (π.χ. Piaget, Vygotsky, Bruner) οι οποίες υποστηρίζουν ότι το παιχνίδι ενισχύει τις υπάρχουσες γνώσεις, την αφαιρετική και συμβολική σκέψη, την ευελιξία και τη δημιουργικότητα. Θα ήθελα να τονίσω την έμφαση που δίνεται στη δημιουργικότητα και στη δημιουργική σκέψη κυρίως από τους Sutton-Smith και Bruner.
Για παράδειγμα:
Εκπαιδευτικοί, πολιτιστικά και παιδαγωγικά ιδρύματα ενεργούν με δημιουργικούς τρόπους για να ενισχύσουν θετικά τις μαθησιακές εμπειρίες των παιδιών, όπως με την ανάγνωση βιβλίων, τη δημιουργία κατασκευών, τα κινητικά παιχνίδια, τις μουσικές παραστάσεις κτλ.
Οι ενήλικες για την αντιμετώπιση της κατάστασης του εγκλεισμού δημιουργούν με τους φίλους ή/και τις οικογένειες τους δημιουργικούς διαγωνισμούς και ευφάνταστες εμπειρίες. Άλλοι σκέφτονται να χορέψουν στο ρυθμό του ίδιου τραγουδιού και να το βιντεοσκοπήσουν, άλλοι αποφασίζουν να βγουν ταυτόχρονα στα μπαλκόνια να τραγουδήσουν, να χορέψουν ή ακόμα και να παίξουν τόμπολα.
Ο ψυχίατρος Stuart Brown επισημαίνει ότι το παιχνίδι είναι μια κατάσταση του μυαλού και ότι δεν αποτελεί το αντίθετο της δουλειάς, αλλά της κατάθλιψης. Είναι φανερό μέσα από τη καθημερινότητα μας και τις νέες αυτές καταστάσεις τις οποίες βιώνουμε σήμερα, ότι το παιχνίδι αποτελεί σωτήριο για μικρούς και μεγάλους.
Εύχομαι με το τέλος αυτής της κατάστασης να αναστοχαστούμε σχετικά μ’ αυτά που ορίζουμε ως δεξιότητες του μέλλοντος και να εμπλουτίσουμε το εκπαιδευτικό μας σύστημα με περισσότερες μαθησιακές εμπειρίες που σχετίζονται με τη δημιουργικότητα και το παιχνίδι.
Αναφορές
Brown, S. & Vaughan, C. (2009). Play. How it shapes the brain, opens the imagination and invigorates the soul. New York: Penguin Books.
Mellou, E. (1994). Play Theories: A contemporary review, Early Child
Development and Care, 102:1, 91-100.
*Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Τμήμα Επιστημών της Αγωγής, Πανεπιστήμιο Κύπρου
