ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΜΑΥΡΟΥ* ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΤΣΑΚΙΡΗ**
Ανάμεσα σε όλα τα δύσκολα η περίοδος κρίσης αποτελεί συχνά και μια περίοδο όπου αναδεικνύονται οι προ-υπάρχουσες ανισότητες και ο στιγματισμός. Τα άτομα με αναπηρίες[i] έχουν λιγότερες ευκαιρίες να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας παρά το γεγονός ότι ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες με αυξημένες ανάγκες ιατρικής φροντίδας.
Παράλληλα περιορίζονται και οι ευκαιρίες στην πρόσβαση σε εξοπλισμό και υπηρεσίες υποστηρικτικής τεχνολογίας και όχι μόνο, τα οποία απαιτούνται για διεκδίκηση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για αξιοπρέπεια στην καθημερινή ζωή, την ενημέρωση, την επικοινωνία, την ασφάλεια, την αποκατάσταση, την εκπαίδευση. Τα υφιστάμενα εμπόδια που επιβάλλονται από τα ήδη μη-προσβάσιμα περιβάλλοντα και υπηρεσίες αυξάνονται και διογκώνονται. Είναι υποχρέωση του κάθε επίσημου και μη-επίσημου φορέα να παρέχει ενημέρωση, πληροφορίες και υπηρεσίες με προσβάσιμο περιεχόμενο, ως προς τη γλώσσα που χρησιμοποιείται (απλή γλώσσα, επιλογές γλώσσας και συμβολισμοί), τη μορφή παρουσίασης (όπως απλοποιημένη σε easy-to-read, εναλλακτική της οπτικής και ακουστικής πληροφορίας, επιλογές χρωμάτων και μεγέθους προβολών), τις στρατηγικές επικοινωνίας (όπως νοηματική γλώσσα αλλά και χειλανάγνωση πίσω από διάφανες μάσκες, προσβάσιμη έντυπη και ψηφιακή επικοινωνία).
Πρόσβαση επίσης σημαίνει να παρέχεται η δυνατότητα στα άτομα με αναπηρίες να εκπροσωπούνται στις διαδικασίες και τον προγραμματισμό των δράσεων για αντιμετώπιση της κρίσης, να επικοινωνούν (με προσωπικές επιλογές επικοινωνίας, όπως εναλλακτική επικοινωνία), τόσο με τους με τους επαγγελματίες αλλά και με τον κοινωνικό περίγυρο, να μοιράζονται εμπειρίες τους και να εκφράσουν ανησυχίες και ανάγκες, ώστε να είναι σε θέση να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία των ιδίων και των οικογενειών τους[ii]. Αντί αυτού, στις αποφάσεις κυβερνητικών οργάνων ανά το κόσμο αντικατοπτρίζονται ο μισαναπηρισμός και η επιβολή της εξιδανικευμένης κανονικότητας.
Στα πλαίσια της διαχείρισης της παγκόσμια αυτής κρίσης τίθενται ζητήματα προτεραιότητας[iii], όπου η απόδοση ή μη, προτεραιότητας σε κάποια σώματα έγκειται σε πρακτικές βιοπολιτικής[iv]. Όταν δεν αποδίδεται προτεραιότητα από τις πολιτικές και τις κρατικές διατάξεις στις ζωές και στα σώματα των ατόμων με αναπηρία για την πρόσβαση στην πληροφορία, την εκπαίδευση, τις υπηρεσίες και προπαντώς στις υπηρεσίες των συστημάτων υγείας τότε είναι ξεκάθαρη η εφαρμογή πρακτικών νεκροπολιτικής[v]. Κρατικοί μηχανισμοί ανά τον κόσμο (Βρετανία, ΗΠΑ, Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, Κύπρος) κατέχουν την εξουσία να αποφασίζουν ποιες ζωές είναι αναλώσιμες και ποιες έχουν αξία σύμφωνα με τις επιταγές των νεοφιλελεύθερων πολιτικών.
Οι αναδυόμενες εφαρμογές βιοπολιτικής διαχωρίζουν τους ανθρώπους ανάμεσα σε αυτούς που πρέπει να ζήσουν και εκείνους που πρέπει να πεθάνουν, κάτι που έχει προκαλέσει έντονη ανησυχία στις ομάδες των ατόμων με αναπηρία.
Η Ευρωπαϊκή Επιτρόπη για τα ανθρώπινα δικαιώματα[vi] καλεί όλα τα κράτη μέλη να διαχειριστούν την πανδημία σεβόμενα τα διεθνή ανθρώπινα δικαιώματα και πιο συγκεκριμένα το Άρθρο 11 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία όπου αναφέρεται ότι:
Τα Κράτη Μέρη λαμβάνουν, σύμφωνα με τις υποχρεώσειςτους από το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένου του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και του διεθνούς δικαίου δικαιωμάτων του ανθρώπου, όλα τα απαραίτητα μέτρα για να εξασφαλίσουν την προστασία και την ασφάλεια των Ατόμων με Αναπηρία σε καταστάσεις κινδύνου, συμπεριλαμβανομένωνκαταστάσεων ένοπλης σύρραξης, ανθρωπιστικών κρίσεων και την εμφάνιση φυσικών καταστροφών. [vii]
Οι επιπτώσεις που ήδη υπάρχουν από την απουσία μιας προσέγγισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων ακόμα και πριν την εμφάνιση του COVID-19 είναι τεράστιες, οδηγώντας σε εκατομμύρια ανεκπλήρωτες ζωές[viii]. Οι κύκλοι ακτιβιστών/ριών[ix] και οι οργανισμοί των ατόμων με αναπηρία εκφράζουν τις έντονες ανησυχίες τους αφού οι πρόσφατες πολιτικές αποφάσεις καθιερώνουν πρακτικές βιοπολιτικής και νέας ευγονικής θυμίζοντας πρακτικές από άλλες τραγικές ιστορικές περιόδους, όπως το Τ4 πρόγραμμα του ναζιστικού καθεστώτος που στόχευσε τις ζωές των ατόμων με αναπηρία. Είναι αναγκαίο να ζητείται η συμμετοχή των εκπροσώπων των ατόμων με αναπήρια στο σχεδιασμό πολιτικών και διατάξεων και τη λήψη αποφάσεων για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Αν οι στρατηγικές αντιμετώπισης της κρίσης της πανδημίας σχεδιάζονται και εφαρμόζονται εκτός της κατεύθυνσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ισότητας για τα άτομα με αναπηρίες, τα εκατομμύρια ανεκπλήρωτες ζωές θα πάψουν σύντομα να είναι ζωές και το χάσμα των διακρίσεων θα διευρύνεται.
*Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Επιστημών της Αγωγής, Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου
** Λέκτορας, Τμήμα Επιστημών της Αγωγής, Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου
Σημειώσεις
[i]UN News (2020). Preventing discrimination against people with disabilities in COVID-19 response. [online] Available at: <https://news.un.org/en/story/2020/03/1059762> [Accessed 3 April 2020].
[ii] World Heath Organization (2020). Disability considerations during the COVID-19 outbreak, Disability considerations during the COVID-19 outbreak [online] <https://www.who.int/who-documents-detail/disability-considerations-during-the-covid-19-outbreak> [Accessed 3 April 2020]
[iii] Λούκα, Μ., (2020). Κορονοϊός: Ανάπηρα άτομα την εποχή της πανδημίας και της απαγόρευσης. Propaganda, [online] Available at: <https://popaganda.gr/stories/koronoios-anapira-atoma-tin-epochi-tis-pandimias-ke-tis-apagorefsis/> [Accessed 4 April 2020].
[iv] Foucault, M., Davidson, A. I., & Burchell, G. (2008). The birth of biopolitics: lectures at the Collège de France, 1978-1979. Springer.
[v] Mbembe, A. (2003) Necropolitics (trans. Libby Meintjes) Public Culture, 15 (1), pp. 11–40.
[vi] Council of Europe, (2020). Persons With Disabilities Must Not Be Left Behind In The Response To The COVID-19 Pandemic. [online] Commissioner for Human Rights. Available at: <https://www.coe.int/en/web/commissioner/-/persons-with-disabilities-must-not-be-left-behind-in-the-response-to-the-covid-19-pandemic> [Accessed 4 April 2020].
[vii] Ηνωμένα Έθνη, (2006). Σύμβαση Για Τα Δικαιώματα Των Ατόμων Με Αναπηρία Και Προαιρετικό Πρωτόκολλο - Περιφερειακό Κέντρο Πληροφόρησης Του ΟΗΕ - Greece. [online] Περιφερειακό Κέντρο Πληροφόρησης του ΟΗΕ - Greece. Available at: <https://unric.org/el/%CF%83%CF%8D%CE%BC%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B1-%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%B1%CF%84%CF%8C%CE%BC%CF%89%CE%BD-%CE%BC-2/> [Accessed 4 April 2020].
[viii] The Bologna Declaration (2019). Unlocking Human Potential:
A Call for Action to Improve Access to Quality Assistive Technology for Realising Fundamental Human Rights and Achieving the Sustainable Development Goals in a Fully Inclusive Manner, [online] Available at: <https://aaate.net/the-bologna-declaration/> [Accessed 3 April 2020]
[ix] Wong, A. (2020) I’m disabled and need a ventilator to live. Am I expendable during this pandemic?, Vox, [online] Available at: <https://www.vox.com/first-person/2020/4/4/21204261/coronavirus-covid-19-disabled-people-disabilities-triage?fbclid=IwAR2ecxJHuaD3tsrk58Jree-4YweryEcY0sHBydoSyE8_uDwo2e2R_n0iT0s> [Accessed 4 April 2020]
