Αξιοπρεπής διαβίωση, η μετρητική της ευδαιμονίας και οι κίνδυνοι για τη δημοκρατία

ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ*

«Η εκτελεστική εξουσία δεν είναι παρά μια δύναμη, και όπου βασιλεύει μόνη η δύναμη το Κράτος διαλύεται. Ιδού, Κύριε, πως καταρρέουν στο τέλος όλα τα δημοκρατικά κράτη» (Ρουσσώ, Γράμματα από το βουνό, 1762).

Κύριε Πρόεδρε της Δημοκρατίας, έντιμε κύριε Γενικέ Εισαγγελέα, τα καταφέρατε μια χαρά. Ανοίξατε τον ασκό του Αιόλου, οι άνεμοι του κοινωνικού διχασμού είναι σφοδροί, σε μια χρονική συγκυρία όπου ο Νικκολό Μακιαβέλλι από τη Φλωρεντία, εξόριστος στο Σαν Κασιάνο, θα σας συμβούλευε πως οι συνετοί ηγέτες αξιοποιούν την τύχη ή την ατυχία για να πετύχουν τους στόχους τους με σωφροσύνη κι επιδεξιότητα. «Ευτυχισμένος είναι ο ηγεμόνας του οποίου η συμπεριφορά είναι σε αρμονία με την εποχή του…., αντίστοιχα δυστυχής είναι αυτός του οποίου ο τρόπος συμπεριφοράς βρίσκεται σε δυσαρμονία με τους καιρούς». Οι επικοινωνιολόγοι σας είναι σαΐνια, θα πιάνουν νυχτερίδες στον αέρα με τρύπια απόχη. Σε μια τραγική συγκυρία που ακόμη και κάποιοι δημοσιογράφοι, οι οποίοι τυχαίνει να διαθέτουν κοινή λογική, στη συντριπτική τους πλειοψηφία πολέμιοι των «δημοσίων υπαλλήλων» (δυστυχώς, ηχεί ως στίγμα πάλι), προειδοποίησαν πως η περιβόητη ανακοίνωση της ΟΕΒ, εμπεριείχε τον κίνδυνο της κοινωνικής διαίρεσης. Κι εσείς απλώς επικυρώσατε του λόγου το αληθές.

Θα σταθώ κυρίως στον έντιμο Γενικό Εισαγγελέα, τον οποίο θα συμβούλευα, με πλήρη συναίσθηση του λόγου μου και δίχως ίχνος ταπεινοφροσύνης, να μην δίνει άλλες συνεντεύξεις στα ΜΜΕ - προφανώς δεν επιδιώκει να γίνει celebrity, αυτή είναι η δουλειά των πολιτικών. Κάθε φορά που μιλάτε τα κάνετε εισέτι χειρότερα, σκορπάτε, ανατριχιαστικά, τον πανικό. Π.χ. σε σχέση με την αποκαλούμενη «αξιοπρεπή διαβίωση του μισθωτού»:  «Οι αποκοπές δεν επηρεάζουν τον πυρήνα του δικαιώματος σε μισθό και σύνταξη, ούτε και θέτουν σε κίνδυνο την αξιοπρεπή διαβίωση των εφεσιβλήτων».  Σε πολιτικό επίπεδο (εισήλθατε σε βαλτότοπο), που θεωρητικά δεν σας αφορά, αφορά τη νομοθετική και εκτελεστική εξουσία, το ΑΔ προσέφερε ένα ισχυρό εργαλείο στυγερού συγκεντρωτισμού και στέρησης ελευθεριών κατά το δοκούν, όταν οι συνθήκες είναι «ευνοϊκές». Το σκεπτικό του ΑΔ είναι ακαταμάχητα τρωτό και δεν χρειάζεται να είναι κάποιος καχύποπτος ή συνωμοσιολόγος για ν’ αντιληφθεί τι πραγματικά προκάλεσε αυτή τη νέα τάξη συνταγματικής οριοθέτησης της έννοιας της ιδιοκτησίας.

Ας συζητήσουμε την έννοια της «αξιοπρεπούς διαβίωσης», πολιτικο-φιλοσοφικά. Θα αφαιρέσω την υπαρξιακή διάσταση για να μην σας προκαλέσω σύγχυση. Θα σας εξηγήσω τι εννοώ με μια βιωματική εμπειρία. Οι παππούδες μου, κύριε Εισαγγελέα, κατέβηκαν από τ’ απόκρημνα πευκοβούνια στις γόνιμες πεδιάδες με τις κατσίκες τους κι έχτισαν τις πλίνθινες καλύβες τους, μαζί και τους στάβλους τους. Έσκαψαν ένα πηγάδι και φύτεψαν ένα λαχανόκηπο και δυο ελιές. Ήταν ψειριασμένοι, ξεδοντιασμένοι, λιγδιασμένοι, αναλφάβητοι αλλά ζούσαν αξιοπρεπώς. Λοιπόν, η έννοια της αξιοπρεπούς διαβίωσης δεν είναι μια αφηρημένη έννοια, αλλά συναρτάται με τις υλικές και πνευματικές συνθήκες κάθε εποχής.

Το 2013, λόγου χάρη, ένας δημόσιος υπάλληλος, ας τον ονομάσουμε Ζ, απώλεσε ένα μέρος των καταθέσεών του, ταμείο προνοίας, επενδυτική ασφάλεια και άλλα ωφελήματα, και από οικιστικός δανειολήπτης βρέθηκε καταχρεωμένος, το δάνειό του κοκκίνισε σαν το παντζάρι, και οδηγήθηκε στα όρια της απελπισίας. Παράλληλα, όφειλε να συντηρήσει εξαρτώμενα, να σπουδάσει τα παιδιά του, ν’ αγοράσει αγαθά πρώτης ανάγκης. Τι σας κάνει να πιστεύετε πως ο Ζ εξακολουθούσε να απολαμβάνει μια «αξιοπρεπή διαβίωση»; Μήπως διαθέτετε κάποιο μαγικό υπολογιστή της αξιοπρεπούς διαβίωσης, τη μετρητική της ευδαιμονίας, ένα ας πούμε felicific calculus κατά τον Τζέρεμι Μπένθαμ;

Ας εξετάσουμε τους κινδύνους για τη δημοκρατία σε σχέση με την αναφορά του ΑΔ στις «κρίσιμες συνθήκες». Εδώ αρχίζει το υποχθόνιο σκοτάδι. Αν μια οποιαδήποτε διακυβέρνηση που συγκροτείται από έναν συρφετό ισόβιων, διαπλεκόμενων ανικάνων, με ιδεολογικές παρωπίδες και παχυλή αμάθεια,  οδηγήσει ξανά τη χώρα στην πτώχευση («συνθήκες κρίσιμες» στην απόφαση του ΑΔ), τότε θα μπορεί απρόσκοπτα η εκτελεστική εξουσία με δεκανίκι την απλή πλειοψηφία του νομοθετικού σώματος, να αποκόπτει οποιοδήποτε ποσοστό (το 2012-13 οι αποκοπές έφτασαν μέχρι και το 30%) από τις μισθολογικές απολαβές, το οποίο κρίνει η ίδια πως αφήνει στον εργαζόμενο περιθώρια εισοδήματος για «αξιοπρεπή διαβίωση». Ανοίξατε ένα περιφραγμένο ναρκοπέδιο εν καιρώ πανδημικού πολέμου. Καταλαβαίνετε πως αυτό το σκεπτικό είναι πολιτικά διάτρητο, και χαρακτηριστικό συγκεντρωτικών καθεστώτων.

Έντιμε κύριε Εισαγγελέα, ο κύβος ερρίφθη. Μείνετε στο γραφείο σας. Ως ανώτατος άρχων της δικαστικής εξουσίας, ασχοληθείτε με τις προβλήματα του κλάδου σας, με τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις και τον εκσυγχρονισμό του, και κυρίως, κυρίως, ενισχύστε την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας από εξόφθαλμες, προκλητικές, πολιτικές παρεμβάσεις.

*Καθηγητής

Πανεπιστήμιο Κύπρου