Για άλλη μια φορά τα παιδιά με αναπηρία εκτός σχολείου…

ΤΗΣ ΣΙΜΩΝΗΣ ΣΥΜΕΩΝΙΔΟΥ*

Αρκετοί από εμάς που παρακολουθήσαμε με προσοχή όλους τους χειρισμούς που έγιναν μέχρι τώρα για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά με αναπηρία δεν αποτέλεσαν μέρος του πολιτικού σχεδιασμού που έγινε εξ αρχής και άρα δεν είχαν ίσες ευκαιρίες εκπαίδευσης με τα παιδιά χωρίς αναπηρία αυτήν την περίοδο. Κάποια από αυτά τα παιδιά έλαβαν ουσιαστική και ποιοτική στήριξη από τους εκπαιδευτικούς (γενικούς και ειδικούς) και κάποια όχι, κι αυτό γιατί στην απουσία ξεκάθαρης πολιτικής, ο καθένας και η καθεμιά πράττει όπως κρίνει σωστό.

Με την εγκύκλιο «Τι θα ισχύσει με τη φοίτηση των παιδιών με ειδικές ανάγκες στα δημοτικά και γυμνάσια», ημερομηνίας 20.5.2020, το Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας ζητά από τα παιδιά «που φοιτούν σε ειδικές μονάδες ή παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα υγείας και προσαρμογής, των οποίων οι ανάγκες εξυπηρετούνται από σχολικούς βοηθούς/συνοδούς» να μην πάνε στο σχολείο στις 21.5.2020. Για να τους επιτραπεί να πάνε στο σχολείο, θα πρέπει να εξασφαλίσουν γνωμάτευση από τον προσωπικό τους γιατρό για την κατάσταση της υγείας τους και αφού την προσκομίσουν σε ειδική επιτροπή να αναμένουν την απόφαση αν θα τους επιτραπεί να πάρουν τα παιδιά τους στο σχολείο! Αυτό γιατί «θα πρέπει να ληφθούν κάποια ειδικά ή ενισχυμένα προστατευτικά μέτρα, προτού παρουσιαστούν στα σχολεία για φοίτηση». Όταν τους επιτραπεί η φοίτηση, θα πρέπει υποχρεωτικά να κάνουν το τεστ κορωνοϊού. Η εγκύκλιος προειδοποιεί ότι θα ακολουθήσουν οδηγίες προς τους γονείς και ότι τα μέτρα αυτά θα ισχύουν και «σε ενδεχόμενη επαναλειτουργία των ειδικών σχολείων».

Το ότι τα παιδιά με αναπηρία και οι οικογένειές τους αντιμετωπίζονται από το εκπαιδευτικό σύστημα ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας το ξέρουμε. Το ότι τα παιδιά με αναπηρία και οι οικογένειές τους πρέπει να ακολουθούν διαφορετικές διαδικασίες από τις υπόλοιπες οικογένειες για να «τους δοθεί» μια θέση στο σχολείο, κι αυτό το ξέρουμε. Ποιο σχολείο, ποια τάξη, ποια ειδική μονάδα, πόση ειδική εκπαίδευση, αυτό το αποφασίζουν «ειδικές» επιτροπές. Γιατί πρόκειται για «περιστατικά» κι όχι παιδιά, γιατί πρόκειται για «ασθενείς» κι όχι υγιείς, γιατί πρόκειται για «ειδικά» και όχι «κανονικά» παιδιά. Αυτή η λογική δικαιολογεί την άσκηση εξουσίας στις ζωές των παιδιών και των οικογενειών τους και στον χειρισμό τους ανάλογα με το τι εξυπηρετεί το σύστημα και όχι τους ίδιους. Αυτή ακριβώς η λογική βρίσκεται πίσω από την απόφαση να μην επιτραπεί στα παιδιά που φοιτούν στα ειδικά σχολεία και στις ειδικές μονάδες να επιστρέψουν στο σχολείο με τον τρόπο που θα επιστρέψουν τα παιδιά χωρίς αναπηρία.

Σε ένα κράτος που τα παιδιά αυτά αντιμετωπίζονται με διαφορετικό τρόπο, η πολιτική αυτή δεν αποτελεί έκπληξη. Είναι συνέχεια της πολιτικής που ακολουθείται εδώ και χρόνια.

Παρόλα αυτά, δεν μπορώ παρά να μην σχολιάσω τα ακόλουθα.

Αν η δικαιολογία πίσω από αυτήν την απόφαση είναι να προστατευθούν τα ίδια τα παιδιά με αναπηρία, καλό είναι να σκεφτούμε ότι τα παιδιά αυτά έχουν γονείς και κηδεμόνες, οι οποίοι μπορούν να αποφασίσουν με γνώμονα το καλό τους. Κάποια παιδιά με αναπηρία μπορεί να έχουν προβλήματα υγείας, όπως και κάποια παιδιά χωρίς αναπηρία. Η αναπηρία δεν συνεπάγεται αυτόματα ότι το άτομο είναι ευάλωτο στον κορωνοϊό. Οι οικογένειες των παιδιών με αναπηρία έχουν κρίση να αποφασίσουν, όπως και οικογένειες των παιδιών χωρίς αναπηρία.

Η αντίληψη ότι πρέπει να προστατέψουμε τα παιδιά και τους ενήλικες με αναπηρία γιατί οι ίδιοι δεν μπορούν να προστατεύσουν τους εαυτούς τους είναι μια κοινωνική κατασκευή η οποία συμβάλλει στη διατήρηση της τάξης. Βάζοντας όλα τα άτομα με αναπηρία κάτω από την ομπρέλα της «ευάλωτης ομάδας», οι πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονται εύκολα και έχουν συγκεκριμένη λογική. Είδαμε τέτοιες αποφάσεις αυτούς τους δύο μήνες εγκλεισμού. Είδαμε, για παράδειγμα, εγκύκλιο με οδηγίες προς ιδρύματα, η οποία απαγόρευε τις επισκέψεις στα άτομα με αναπηρία και συνιστούσε εγκλεισμό τους σε δωμάτιο απομόνωσης σε περίπτωση που νοσήσουν με κορωνοϊό. Γνωρίζοντας ότι είναι άτομα με σοβαρή νοητική αναπηρία ζουν συνήθως σε αυτά τα ιδρύματα, άρα πιθανόν να μην αυτοεξυπηρετούνται και να μην κατανοούν εύκολα τις αλλαγές που συμβαίνουν γύρω τους, διερωτάται κανείς αν η απόφαση αυτή είναι για το καλό τους ή για το καλό των εργαζομένων στο ίδρυμα. Ακούσαμε, επίσης, δηλώσεις που στόχευαν να καθησυχάσουν το ευρύ κοινό ότι δεν κινδυνεύει από τον κορωνοϊό, γιατί μόνο οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με αναπηρία κινδυνεύουν περισσότερο.

Καταλήγουμε λοιπόν ότι το σκεπτικό πίσω από την απόφαση πολλά παιδιά με αναπηρία να μην επιστρέψουν στο σχολείο είναι να προστατευθεί ο πληθυσμός χωρίς αναπηρία: μαθητές, εκπαιδευτικοί, συνοδοί, βοηθητικό προσωπικό, λειτουργοί. Όσο λιγότερους μαθητές έχουμε, τόσο το καλύτερο. Όσο πιο απλές αποφάσεις μπορούμε να πάρουμε, τόσο το καλύτερο. Για άλλη μια φορά, αντί να επικεντρωθούμε στο πώς θα σχεδιάσουμε την εκπαίδευση όλων των παιδιών, επικεντρωνόμαστε στο πώς θα συνεχίσουμε με την εκπαίδευση των παιδιών που θεωρούμε ότι αποτελούν τη «νόρμα».

Ας σκεφτούμε λοιπόν, ποιου το καλό θέλουμε στην εκπαίδευση και έστω και αργά, ας αναγνωρίσουμε ότι τα άτομα με αναπηρία και οι οικογένειές τους είναι πολίτες αυτού του κράτους. Έχουν δικαίωμα στην εκπαίδευση! Τόσο δύσκολο είναι να το καταλάβουμε;

*Επίκουρη Καθηγήτρια Ενιαίας Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Κύπρου