TOY ΧΑΡΗ Ρ. ΘΕΟΧΑΡΗ*
Η λήψη περιοριστικών μέτρων από την Κυβέρνηση για αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού τον Μάρτιο 2020, βρήκε το Πανεπιστήμιο Κύπρου στο μέσο του εξαμήνου του, και μάλιστα σε περίοδο όπου γίνονται πολλές ενδιάμεσες εξετάσεις, παράδοση κατ’ οίκο εργασιών κλπ. Αρχικά το Πανεπιστήμιο προχώρησε σε αναστολή των μαθημάτων, και μετά υιοθέτησε μεθόδους εξ’ αποστάσεως διδασκαλίας, με τη χρήση προγραμμάτων όπως το Zoom και το MS- Teams. Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι η απόφαση αυτή πάρθηκε σε ένα υπόβαθρο προηγούμενων αποφάσεων της Πολιτείας που απαγόρευαν τη χρήση της εξ’ αποστάσεων διδασκαλίας από το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Επομένως, η νέα πραγματικότητα έφερε το (ακαδημαϊκό και διοικητικό εξίσου) προσωπικό και τους φοιτητές μπροστά στην πρόκληση της εφαρμογής και εξοικείωσης με νέους τρόπους επικοινωνίας και μετάδοσης γνώσης, ακόμα και νέες μεθόδους εξ’ αποστάσεως διενέργειας εξετάσεων.
Μπορεί το Πανεπιστήμιο Κύπρου να εφάρμοζε αποκλειστικά τις κλασικές μεθόδους διδασκαλίας (διάλεξη, φροντιστήριο, εργαστήριο, όλα με φυσική παρουσία), αλλά ένας αριθμός του προσωπικού ήδη εφάρμοζε μεθόδους ασύγχρονης εξ’ αποστάσεως διδασκαλίας για αρκετά χρόνια. Το Πανεπιστήμιο για αρκετά χρόνια χρησιμοποιεί προγράμματα όπως το Banner Web και το Blackboard ως μέσα επικοινωνίας με τους φοιτητές του. Δεν αναφέρομαι στην πλειάδα άλλων ηλεκτρονικών μέσων που χρησιμοποιούνται στο Πανεπιστήμιο, διότι δεν έχουν άμεση σχέση με τη διδασκαλία. Από αυτά, το Blackboard είναι μέσο ασύγχρονης διδασκαλίας, αφού επιτρέπει την ηλεκτρονική πρόσβαση των φοιτητών στις σημειώσεις των μαθημάτων. Στη δική μου περίπτωση, οι φοιτητές μου έχουν πρόσβαση μέσω του Blackboard στις διαφάνειες που χρησιμοποιώ στις διαλέξεις μου, υπό μορφή files MS Powerpoint. Σε αυτή την περίπτωση, η μετατροπή του τρόπου διδασκαλίας από την τάξη στον υπολογιστή ήταν πολύ εύκολη, αφού αντί για προβολή των διαφάνειών σε πίνακα, γινόταν στη οθόνη του υπολογιστή. Πέραν από την έλλειψη οπτικής επικοινωνίας με το ακροατήριο, και της προσωπικής επαφής (και τα δυο πολύ σημαντικά) δεν υπήρχε καμμιά διαφορά από την κλασική παράδοση. Το γεγονός ότι οι περισσότεροι φοιτητές δεν χρησιμοποιούσαν την κάμερα τους οδηγούσε σε μια αίσθηση απομόνωσης, και γεννούσε αμφιβολίες για το αν το ακροατήριο ήταν εκεί ή όχι. Αυτή η αβεβαιότητα, με οδήγησε στο να σταματώ πολύ πιο συχνά το μάθημα για να ζητώ ερωτήσεις απ’ ότι θα έκανα συνήθως. Οι φοιτητές βρήκαν την βιντεοσκόπηση του μαθήματος χρήσιμη. Πρέπει να παραδεχθώ ότι αρχικά με ενόχλησε η ιδέα της βιντεοσκόπησης, αλλά θεώρησα ότι τα πλεονεκτήματα ήταν πολύ περισσότερα από τα μειονεκτήματα, που στο κάτω κάτω αφορούσαν εμένα και κανένα άλλο. Γενικά, η εμπειρία μου με την εξ’ αποστάσεων διδασκαλία ήταν πολύ θετική, και αν κρίνω από τις παρατηρήσεις που έλαβα, το ίδιο ίσχυε και για τους φοιτητές. Η μέθοδος αυτή της διδασκαλίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για υβριδική διδασκαλία, όπου μέρος του ακροατηρίου είναι στην τάξη, και μέρος μέσω υπολογιστή, αφού όλοι θα βλέπουν και θα ακούν την ίδια πληροφορία.
Υπάρχουν όμως μέλη του ακαδημαϊκού προσωπικού που συνέχιζαν πριν την πανδημία να διδάσκουν με τον παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή κιμωλία και πίνακα (ή μαρκαδόρο και άσπρο-πίνακα). Μερικά μέλη του ακαδημαϊκού προσωπικού απλώς προσπάθησαν να διδάξουν γυρίζοντας την κάμερα στον πίνακα για να κάνουν τη διάλεξη τους όπως συνήθως. Αμφιβάλλω ότι η μέθοδος ήταν αποδοτική. Υπήρχε βεβαίως η πιθανότητα διδασκαλίας χρησιμοποιώντας το σύστημα whiteboard, γράφοντας ηλεκτρονικά χρησιμοποιώντας graphic tablet. Δεν ήταν δυνατό να γίνει καλή διδασκαλία χωρίς καταβολή πολλής προσπάθειας και την διάθεση για απόκτηση γνώσης νέων μεθόδων διδασκαλίας. Δηλαδή χρειαζόταν πολλή δουλειά από τους διδάσκοντες για προσαρμογή στην νέα πραγματικότητα.
Η μεγαλύτερη όμως πρόκληση στη νέα πραγματικότητα ήταν η διεξαγωγή αδιάβλητων και δίκαιων εξετάσεων. Τα δυο προγράμματα που προανέφερα, MS-Teams και Blackboard, προσφέρουν τη δυνατότητα να οργανώσει ο διδάσκων ασφαλείς εξετάσεις, με τυχαιοποίηση των ερωτήσεων και της σειράς που εμφανίζονται, με επιβολή αυστηρών χρονικών περιορισμών, αλλά και την ικανότητα ταυτοποίησης των φοιτητών.
Η εφαρμογή αυτών των νέων μεθόδων διδασκαλίας απαιτεί από τον διδάσκοντα και τους διδασκόμενους σημαντική επιπρόσθετη προσπάθεια, και τη διάθεση για απόκτηση νέων δεξιοτήτων. Δεν είναι όμως όλοι διατεθειμένοι να προσπαθήσουν, όπως διαφάνηκε από τη στάση ορισμένων διδασκόντων στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, αλλά και τη στάση κάποιων των εκπαιδευτικών Μέσης και Δημοτικής, όπως τουλάχιστον διατυπώθηκε από τις οργανώσεις τους. Η δική μου εμπειρία είναι ότι μπορεί η εξ αποστάσεων σύγχρονη διδασκαλία να είναι επιτυχής. Η εφαρμογή της τον Μάρτιο μας βρήκε όλους απροετοίμαστους. Ελπίζω ότι πλέον έχουμε προετοιμαστεί για την εφαρμογή (τουλάχιστον εν μέρει) της εξ αποστάσεων διδασκαλίας. Αυτό απαιτεί την εκπαίδευση των διδασκόντων στην επιτυχή και αποτελεσματική εφαρμογή των μεθόδων αυτών, αλλά και των φοιτητών/μαθητών. Όσοι είμαστε λίγο μεγαλύτεροι θεωρούμε ότι οι νέοι μας (εδώ οι φοιτητές μας) είναι πλήρως εξοικειωμένοι με τη χρήση λογισμικού. Η εμπειρία μου τους τελευταίους μήνες μου δίδαξε ότι πράγματι είναι πλήρως οικείοι με τη χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αλλά όχι τόσο με τη χρήση επεξεργαστών κειμένου (πολλοί μου είπαν ότι δεν μπορούν να εισαγάγουν κείμενο γρήγορα), ή άλλων λογισμικών. Θα πρέπει οι φοιτητές μας να εκπαιδευτούν στην ηλεκτρονική υποβολή εργασιών, χρησιμοποιώντας για παράδειγμα το κινητό τους για να φωτογραφίσουν τις απαντήσεις τους, και την επικόλληση της φωτογραφίας σε file MS Word ή άλλου επεξεργαστή κειμένου.
Οι ηλεκτρονικές δεξιότητες θα είναι χρήσιμες για τους φοιτητές μας στην επαγγελματική τους σταδιοδρομία, είτε ξαναγίνει εξ αποστάσεων διδασκαλία είτε όχι. Ας ελπίσουμε ότι η νέα ακαδημαϊκή χρονιά θα κυλίσει ομαλά χωρίς καθολικό lockdown, όμως το Πανεπιστήμιο θα μπορεί στο εξής να προσφέρει ως εναλλακτικό τρόπο διδασκαλίας τη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση για μέρος του προγράμματος του, με την έμφαση όμως πάντα και τη προτεραιότητα να βρίσκεται στην άμεση επαφή φοιτητών- διδάσκοντος.
*Καθηγητής Χημείας, Πανεπιστήμιο Κύπρου
