Η διαδικτυακή εκδήλωση, η οποία διεξήχθη την Τετάρτη, 7 Απριλίου 2021, με θέμα τον ρόλο που διαδραμάτισε η Εκκλησία στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, είχε σημαντική συμμετοχή από το κοινό. Η εκδήλωση είναι μέρος της σειράς ομιλιών και συζητήσεων με τίτλο, «1821-2021: 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση» που διοργανώνει το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Στην ενότητα για τον ρόλο της Εκκλησίας πραγματοποιήθηκαν οι εξής ομιλίες:
Εκκλησία και παιδεία από την Άλωση στην Επανάσταση
Η πρώτη ομιλία με θέμα, «Εκκλησία και παιδεία από την Άλωση στην Επανάσταση», έγινε από τον κ. Χαρίτωνα Καρανάσιο, Ερευνητή Α΄ και Διευθυντή του Κέντρου Ερεύνης Μεσαιωνικού και Νέου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών. Ο κ. Καρανάσιος, επικεντρώθηκε στα γεγονότα που διαδραματίστηκαν μετά την Άλωση, όταν το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναλαμβάνοντας εθναρχικό ρόλο στο πλαίσιο της διοίκησης του οθωμανοκρατούμενου Νέου Ελληνισμού, μερίμνησε για την οργάνωση της Παιδείας από τις αρχές του 17ου αιώνα και εξής, συνεπικουρούμενο από τις ελληνικές κοινότητες και από εύπορους εμπόρους. Κατά την προεπαναστατική περίοδο, όμως, σημειώθηκε διάσταση και διαφορετικές απόψεις περί της εξέλιξης του Γένους, που επηρέασαν τη λειτουργία των σχολείων και κατ’ επέκταση την οργάνωση της Επανάστασης. Επισήμανε πως το Οικουμενικό Πατριαρχείο εκπροσωπούσε την βυζαντινή παράδοση και προέβαλλε την αποκαλυπτική πίστη, ενώ ο Διαφωτισμός συνδέθηκε με την αρχαιοελληνική παράδοση και προέβαλε τον Ορθολογισμό.
Η ελληνική επανάσταση και οι μετασχηματισμοί του ρωμέικου μιλλέτ στη δεκαετία 1821-1830
Ο κ. Δημήτρης Σταματόπουλος, Καθηγητής Βαλκανικής και Ύστερης Οθωμανικής Ιστορίας στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, στην ομιλία του με θέμα, «Η ελληνική επανάσταση και οι μετασχηματισμοί του ρωμέικου μιλλέτ στη δεκαετία 1821-1830», επικεντρώθηκε στις θεσμικές αλλαγές και τους μετασχηματισμούς που επέφερε η Ελληνική Επανάσταση στη διοικητική λειτουργία του ρωμέικου μιλλέτ αλλά κυρίως στους πολιτικούς συσχετισμούς που την καθόριζαν. Συνέκρινε διεξοδικά τις προεπαναστατικές με τις μεταεπαναστατικές συνθήκες που επικράτησαν στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και ανέλυσε πώς ο Ορθόδοξος κλήρος αντιμετώπισε το πρόβλημα της τμηματικής απόσχισης ποιμνίου, εξαιτίας της ανάδυσης εθνικών κινημάτων στο εσωτερικό της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Προσθέτοντας στην ανάλυσή του παράγοντες όπως τον ρόλο Μεγάλων Δυνάμεων και των Πρέσβεών τους στην Υψηλή Πύλη αλλά και τη διατήρηση του ελέγχου στις μονές και στο Πατριαρχείο των «χρυσοφόρων φλεβών» της Μολδαβίας και της Βλαχίας.
Από την εθναρχούσα Εκκλησία στα έθνη των Βαλκανίων
Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου κ. Ανδρέας Νανάκης, Καθηγητής Εκκλησιαστικής Ιστορίας στη Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στην ομιλία του με θέμα «Από την εθναρχούσα Εκκλησία στα έθνη των Βαλκανίων» τόνισε και τα εξής:«Μετά την Άλωση, το 1453, το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως, με επικεφαλής τον Οικουμενικό Πατριάρχη και την Σύνοδο, οι λογάδες, οι πραματευτάδες, οι τραπεζίτες, η φαναριώτικη κοινωνία, με σύνολες τις διαστρωματώσεις των Ορθοδόξων Χριστιανών, συγκροτούν το Ορθόδοξο μιλλέτι, την πυραμίδα της Ορθόδοξης Ρωμιοσύνης, το γένος των Ορθοδόξων, με κέντρο θρησκευτικό και πολιτικό το Rum Patrichanesi. Με τη νέα πολιτική ηγεσία υπό τον σουλτάνο, η Κωνσταντινούπολη θα εξακολουθήσει να είναι πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας έως το 1923, οπότε διαλύεται και αναδύεται το σύγχρονο τουρκικό εθνικό κράτος. Ήδη, όμως, κατά την κρίση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στη διάρκεια του 19ου και του 20ου αιώνα, διαμορφώθηκαν τα έθνη-κράτη, όπως το ελληνικό, το σερβικό, το βουλγαρικό και το αλβανικό και οι αντίστοιχες εθνικές Ορθόδοξες Εκκλησίες, χάρη στην πνευματική και πολιτιστική παρακαταθήκη, που με αγώνες και θυσίες διαφύλαξε το Οικουμενικό Πατριαρχείο, καθ’ όλη τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας».
Πληροφορίες
Οι ομιλίες πραγματοποιούνται μέσω της πλατφόρμας Ζoom με παράλληλη αναμετάδοση από το κανάλι του Πανεπιστημίου Κύπρου στο Youtube.
Η εγγραφή στην πλατφόρμα Ζoom γίνεται μέσω του συνδέσμου:
https://ucy.zoom.us/meeting/register/tJMud-Gsrz4uE9Cqs4mHXTMl_Ktd74X7-wli.
Για την παρακολούθηση μέσω youtube ακολουθήστε τον σύνδεσμο:
https://www.youtube.com/c/UcyAcCy/
Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων είναι διαθέσιμο στον ακόλουθο σύνδεσμο:
Η επόμενη διαδικτυακή συζήτηση θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη, 14 Απριλίου 2021 και περιλαμβάνει δύο ομιλίες:
