Πρακτικές εφαρμογές ενδυνάμωσης της γλωσσικής ικανότητας των βρεφών


Ο σημαντικότατος ρόλος των γονέων

ΤΗΣ ΔΕΣΠΟΙΝΑΣ ΙΩΑΝΝΟΥ* ΚΑΙ ΝΑΣΙΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ**  

''Η γλώσσα δεν είναι ένα είδος επικοινωνίας αλλά ένα είδος σκέψης...ένα εργαλείο για τη σκέψη»

Erdmann

Μολονότι η γλώσσα ακολουθεί μια συγκεκριμένη πορεία ως προς τη σειρά που κατακτούνται οι βασικές δομές της, ο βαθμός και ο ρυθμός που αναπτύσσονται οι γλωσσικές ικανότητες εξαρτώνται από την επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων. Η εκμάθηση και η ανάπτυξη της γλώσσας συντελείται μέσα στα πλαίσια των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων των παιδιών με τους άλλους ανθρώπους, και ιδιαιτέρως με τους γονείς τους (Vygotksy, 1997).Τα παιδιά μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τη γλώσσα ως μέσο επικοινωνίας επειδή είναι μία έμφυτη ικανότητα αλλά επίσης επειδή έχουν την ικανότητα να μιμούνται τα άτομα του περιβάλλοντος τους. Αυτή η δεύτερη παράμετρος είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς τα παιδιά τείνουν να χρησιμοποιούν το λεξιλόγιο που ακούνε στο περιβάλλον τους και να εκφράζονται με τον ίδιο τρόπο με τους ανθρώπους που είναι γύρω τους. Πρώτο στοιχείο στο υλικό περιβάλλον που διαφοροποιεί τη νοητική και γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού είναι η ποσότητα και η ποικιλία των ερεθισμάτων. Η ποικιλία εξασφαλίζεται αφενός, όταν τα ερεθίσματα απευθύνονται σε όσο το δυνατό περισσότερες αισθητηριακές διόδους  και αφετέρου όταν για κάθε αισθητηριακή δίοδο παρέχονται ευκαιρίες για εμπειρίες με όσο το δυνατό διαφορετικά ως προς το ποιόν ερεθίσματα. Οι γονείς, μπορούν να συμβάλουν αισθητά στη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών τους, παρέχοντας τους ένα γόνιμο περιβάλλον και συνθήκες, τις οποίες τα παιδιά με τη σειρά τους θα χρησιμοποιήσουν για να μεγιστοποιήσουν τις ικανότητες τους.

Η βρεφική περίοδος είναι ίσως η σημαντικότερη για την ανάπτυξη της γλωσσικής έκφρασης των παιδιών. Τα βρέφη γεννιούνται με εκατομμύριά νευρώνες. Κατά τα δύο πρώτα χρόνια ζωής πραγματοποιούνται εκατομμύρια διασυνδέσεις αυτών των νευρώνων του εγκεφάλου. Οι αισθητηριακές εμπειρίες του βρέφους επηρεάζουν το μέγεθος του νευρώνα και τη δομή των διασυνδέσεων. Οι πρώτες αλληλεπιδράσεις καθώς και τα πρώτα ερεθίσματα επηρεάζουν άμεσα και σε πολύ μεγάλο βαθμό το πώς δικτυώνεται ο εγκέφαλος του βρέφους.

Πιο κάτω παρουσιάζονται ενδεικτικές πρακτικές εφαρμογές ενίσχυσης των γλωσσικών ικανοτήτων των παιδιών που σκοπό έχουν να ενισχύσουν τις προσπάθειες των γονέων:

Παραμύθια

Αγοράστε το πρώτο βιβλίο στο παιδί πριν ακόμη γεννηθεί. Σε αυτή την ηλικία τα βιβλία πρέπει να έχουν απλές σύντομες ιστορίες με μεγάλες έγχρωμες εικόνες και μικρό τίτλο. Οι ήρωες τους  πρέπει να είναι χαρακτήρες με τους οποίους το παιδί μπορεί να ταυτιστεί. Διαλέξετε βιβλία όπου υπάρχουν επαναλαμβανόμενες φράσεις, ή βιβλία με ρίμα, δηλαδή ομοιοκαταληξία έτσι ώστε με την επανάληψη το παιδί να αρχίσει να επαναλαμβάνει αρχικά ήχους στη συνέχεια μέρος των λέξεων και σταδιακά απλές λέξεις. Εντάξτε την ανάγνωση παραμυθιού ως ρουτίνα στο καθημερινό σας πρόγραμμα. Εάν το παιδί σας λέει μια λέξη ή μια φράση λανθασμένα, αντί να το διορθώσετε ή να του ζητήσετε να την επαναλάβει, απλώς ξαναπείτε του τη λέξη / φράση σωστά για να του δείξετε ότι έχετε καταλάβει. Με αυτόν τον τρόπο το παιδί σας ακούει πάντα τη σωστή έκδοση.

Τραγούδια και Ποιήματα

Τα τραγούδια και τα ποιήματα αποτελούν μέσο με το οποίο τα παιδιά αναπτύσσουν το λεξιλόγιο τους όπως επίσης και τη μνήμη τους. Επιλέξτε τραγούδια που αποτελούνται από επαναλαμβανόμενες φράσεις και συνοδεύονται από κινήσεις του σώματος. Επαναλαμβάνετε καθημερινά τα ίδια τραγούδια έτσι ώστε  το παιδί να αρχίσει να επαναλαμβάνει λέξεις ή φράσεις από το τραγούδι και να μιμείται τις κινήσεις σας. Η δημιουργία ενός πλούσιου μουσικού περιβάλλοντος στα πρώτα χρόνια του παιδιού με ποιήματα, τραγούδια και διάφορα παιχνίδια λέξεων συμβάλλει όχι μόνο στα θεμέλια της γλωσσικής ανάπτυξης αλλά και στη μουσική του ανάπτυξη (Young & Glover, 2010) .

Ρουτίνες ως παιδαγωγικές δραστηριότητες

Γεύματα, μπάνιο, πλύσιμο όπως και το άλλαγμα πάνας αποτελούν εκπαιδευτικές διαδικασίες μάθησης για τα παιδιά, οι οποίες ενισχύουν τον γλωσσικό τομέα ανάπτυξης των Βρεφών. Μιλάμε πολύ συχνά στο παιδί για όσα θα κάνουμε στην πορεία της ημέρας έτσι ώστε να είναι προετοιμασμένο. Όσον αφορά τα γεύματα ονομάζουμε τα φαγητά, το χρώμα που έχουν, την γεύση, ποιος τα ετοίμασε, με τι υλικά έχουν φτιαχτεί. Συζητώ με το παιδί κατά τη διάρκεια των γευμάτων για το πώς ήταν η μέρα του λέγοντας και τα δικά μου νέα δημιουργώντας σταδιακά μια πολύ σημαντική από πολλά επίπεδα οικογενειακή ρουτίνα.  

Κοινωνικό – δραματικό παιχνίδι

Είναι το είδος παιχνιδιού όπου το παιδί μιμείται ρόλους της καθημερινότητας και ιδιαίτερα συμπεριφορές των ενηλίκων. Παίξτε μαζί με το παιδί σας, χρησιμοποιώντας το κατάλληλο λεξιλόγιο κάθε φορά σύμφωνα με τον ρόλο σας. Για παράδειγμα αν είστε ο «γιατρός» καλωσορίστε τον «ασθενή», δείξτε του πού θα καθίσει, εξήγησε του για τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσετε και τί κάνει το κάθε ένα από αυτά. Δημιουργήστε διαλόγους και αφήστε τα βρέφη να πειραματιστούν με τα υλικά, να τα χρησιμοποιήσουν με όποιο τρόπο θέλουν. Επαναλαμβάνετε λέξεις και φράσεις και παρέχετε ορθά γλωσσικά μοντέλα. Οι προτάσεις σας για τα βρέφη (παιδιά κάτω των τριών ετών) χρειάζεται να είναι απλές  αλλά πάντοτε με ορθές παραγωγές λέξεων. Δε χρησιμοποιούμε «μωρουδίστικες» λέξεις. Μιλάμε στα παιδιά όπως θα μιλήσουμε και σε έναν άλλο ενήλικα. Παίξετε μαζί με το παιδί σας καθημερινά. Καθήστε απέναντι του έτσι ώστε να λαμβάνει τα ερεθίσματα με πολυαισθητηριακό τρόπο (ακούει, βλέπει). Μάθετε του πως να χειρίζεται τα παιχνίδια.

Επισκέψεις  και εξωτερικές δραστηριότητές

Οι επισκέψεις καθώς και οι δραστηριότητες που πραγματοποιούν τα παιδιά με τους γονείς τους σε διάφορους χώρους εκτός του σπιτιού, αποτελούν σπουδαίες μαθησιακές εμπειρίες ανάπτυξης του προφορικού τους λόγου. Τέτοιοι χώροι μπορεί να είναι: μια βιβλιοθήκη, o φούρνος, το πλυντήριο αυτοκίνητων, η υπεραγορά, το βιβλιοπωλείο, το φυτώριο, το εστιατόριο κ.α.. Συζητώ με τα παιδιά για τους χώρους, τα πρόσωπα και τις λειτουργίες του κάθε χώρου και τα εμπλέκω ενεργά σε όλες τις διαδικασίες. Ονομάζουμε ότι βλέπουμε γύρω μας και εξηγούμε στα παιδιά τον ρόλο των αντικειμένων και των προσώπων. Ενισχύουμε τις μικρές προτάσεις των δύο λέξεων που μπορεί να μας αναφέρει ένα δίχρονο με περισσότερες λέξεις έτσι ώστε να του δώσουμε παραδείγματα μεγαλύτερης και πιο σύνθετης πρότασης χρησιμοποιώντας ως βάση το δικό του γλωσσικό επίπεδο. Για παράδειγμα όταν το δίχρονο παιδί λέει «μαμά πάρκο πάμε» εμείς επαναλαμβάνουμε τη φράση ορθά και προσθέτουμε και επιπρόσθετες λέξεις για παράδειγμα «θα πάμε πάρκο με το αυτοκίνητο μας για να παίξουμε». Σε γενικές γραμμές σχολιάζουμε τις δράσεις και τις ενέργειες που κάνουμε μαζί με το παιδί έτσι ώστε να του δίνουμε άμεσο γλωσσικό μοντέλο και επιπρόσθετες λεπτομέρειες και πληροφορίες.

Γονείς και εκπαιδευτικοί χρειάζεται να προσφέρουν εμπειρίες μάθησης και ανακάλυψης μέσα από παιχνίδια, βιβλία, παραμύθια, επισκέψεις αλλά και τις καθημερινές ρουτίνες με σκοπό την ενδυνάμωση της επικοινωνίας και της γλωσσικής ικανότητας των βρεφών.  Η μάθηση είναι μια συνεχής διαδικασία, η οποία πρέπει να στηριχθεί από τους γονείς και το άμεσο περιβάλλον μέσα από καθημερινές δραστηριότητες και συναλλαγές.

Το κάθε  παιδί εξελίσσει τις γλωσσικές του ικανότητες σταδιακά, ακολουθώντας μια εξελικτική πορεία. Λαμβάνοντας υπόψη αυτή την εξελικτική πορεία οι γονείς μπορούν να προωθήσουν και να ενδυναμώσουν τη γλωσσική ικανότητα των παιδιών με βάση την ηλικία αλλά και το γλωσσικό στάδιο στο οποίο βρίσκονται. Να μην ξεχνάμε ότι το κάθε παιδί είναι μοναδικό και ξεχωριστό και αναπτύσσει τη γλώσσα με βάση τον δικό του ρυθμό και τις δικές του ανάγκες.

*Νηπιαγωγός, Πανεπιστημιακού Νηπιαγωγείου

 *Διευθύνουσα Πανεπιστημιακού Νηπιαγωγείου




Comments (2)

  1. Αντρεα Χατζηπροδρομου:
    Apr 13, 2021 at 04:30 PM

    Εξαιρετικη τοποθετηση και εισηγησεις. Συγχαρητηρια στο Πανεπιστημιακο Νηπιαγωγειο!

  2. Χριστάκης Σάββα:
    Apr 13, 2021 at 09:45 PM

    Κυρια Χαραλάμπους σας παρακαλουθώ εδώ και καιρό. Κάνετε εξαιρετική δουλειά. Παρακαλούθησα πρόσφατα μια διάλεξη σας και πραγματικά εντυπωσιάστηκα! Συνεχίστε να εμπνέεται παιδιά, γονείς και εκπαιδευτικούς! Αυτούς τους νέους χρειάζεται ο ταλαίπωρος τόπος μας. Ξανά συγχαρητήρια σε σας και σε όλη την ομάδα σας!


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










2664