Η επανάσταση των Αγίων και ο κορωνοϊός

ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ*

Στέκομαι απέναντι στους Αγίους Δεσπότες με δέος, σέβας και συγκλονισμό. Η παρρησία, η ρητορική τους διαύγεια, ο ένθεος παραληρηματικός τους λόγος με συγκινούν βαθύτατα. Οι παραινέσεις τους, εδώ και ένα χρόνο, δεν με αφήνουν αδιάφορο. Επουδενί, Πατέρες. Εξάλλου, σε όλες τις πανδημίες που καταγράφει η ιστορία, οι αρχιερείς και οι διάκονοι τους, πίστευαν πως λοιμοί, σεισμοί και καταποντισμοί, οι θεομηνίες γενικά, οφείλονται στην οργή του πανάγαθου, πανοικτίρμονος Θεού εξαιτίας της ανθρώπινης αμαρτίας. Οι μαρτυρίες είναι αδιάψευστες: η Εκκλησία και οι άγιοι τοποτηρητές συνέδραμαν στον διωγμό των αμαρτωλών, των απολωλότων, απίστων, εβραίων, μαγισσών, βρικολάκων, για ν’ αποσύρει ο ελεήμων Θεός την απειλή του αφανισμού. Συνεπώς, είναι απολύτως δικαιολογημένη η θυμοειδής αντίστασή τους κατά των διαταγμάτων και των περιορισμών που εκδίδει η εκτελεστική εξουσία – μία εξουσία αναγνωρίζουν, την υπεραιώνια (εκτός αν χρειάζονται κάποια διευκόλυνση για κτηματικά ζητήματα, φοροελαφρύνσεις, κτλ.).

Το κράτος φαίνεται να κατανοεί καλύτερα από εμένα, τον απλό πολίτη, την εκφορά του θεόπνευστου λόγου των δεσποτών. Έτσι, μητροπολίτες οι οποίοι παραβίασαν πολλάκις τα διατάγματα, καλώντας τους πιστούς σε θρησκευτικές λειτουργικές συνάξεις, ουδέποτε διώχθηκαν από τις αρχές. Για τη Μεγάλη Εβδομάδα ωρύονται, μετά τη κήρυξη της δεκαπενθήμερης καραντίνας. Το διαλαλούν, «δεν πρόκειται να υπακούσουμε», έχουμε υποχρέωση να κοινωνήσουμε στους πιστούς το πνεύμα της ανάστασης του Χριστού, γιατί, όπως κήρυξε, λόγου χάρη ο μονίμως μαινόμενος Μητροπολίτης Μόρφου: «Γιατί ένας που ζει την ανάσταση μπορεί να κάνει και επανάσταση και το φοβούνται αυτό οι άνθρωποι της νέας τάξης πραγμάτων» (24 Απριλίου). Επανάσταση εναντίον του κράτους άγιε πατέρα; Ποια είναι η «νέα τάξη πραγμάτων» τελοσπάντων; Το ασθενικό μου μυαλό, το χοϊκό, το αισθητό, αδυνατεί να κατανοήσει τη μυστικιστική μεγαλορρημοσύνη Σας.

Εν συντομία, κάποια πολιτικά ερωτήματα;

1. Αν η πολιτική εξουσία δεν εφαρμόσει τα διατάγματα που εξέδωσε, αυστηρά, καθολικά και δίχως εξαιρέσεις, και αν επιτραπεί η μαζική σύναξη πιστών στους ναούς το επόμενο Σαββατοκύριακο, τότε ας μην μας ταλαιπωρεί με την καραντίνα. Γιατί η επαναδιασπορά του ιού είναι δεδομένη.
2. Η Εκκλησία οφείλει ή δεν οφείλει υπακοή στους νόμους του κράτους και στα διατάγματα; Καταγράφει το Σύνταγμα διακρίσεις, εξαιρέσεις (εκτός από τη «ρύθμιση και διοίκηση των εσωτερικών της υποθέσεων»); Η Εκκλησία είναι ένας ιδιωτικός θεσμός, μια κάστα, μια φατρία συμφερόντων, που λειτουργεί ανεξάρτητα από τη νομοθεσία αδιαφορώντας για τις πολιτικές της υποχρεώσεις; Οι Άγιοι Δεσπότες έχουν απόλυτη ελευθερία να πράττουν κατά το δοκούν και να μένουν ατιμώρητοι; Υφίσταται ή όχι η απαραβίαστη αρχή της ισότητας έναντι του νόμου;
3. Αν η Εκκλησία μπορεί να επικαλείται κάποιο προνομιακό δικαίωμα συγκυριακής «ανυπακοής» ή αν το κράτος επιδείξει ανοχή στην εξέγερση των Αγίων, τότε κάθε θρησκευτική ομάδα (επίσημα αναγνωρισμένη), έχει το «δικαίωμα» ή όχι να εφαρμόζει ή να μην εφαρμόζει τα διατάγματα προς χάριν των πιστών της;

Κάποια θεολογικο-φιλοσοφικά ζητήματα κι ερωτήματα:

1. Αντιλαμβάνομαι, με βάση τη εμπνευσμένη ρητορική των Μητροπολιτών, ότι είναι πνευματικά και σωματικά προετοιμασμένοι να δεσμευθούν δημόσια πως όταν ασθενήσουν με τον ιό, δεν θα αποδεχθούν οποιαδήποτε προνομιακή μεταχείριση σε μονάδες εντατικής θεραπείας του κράτους και θα αφεθούν στο πανάγαθο έλεος του Θεού. Πως δεν θα προσφύγουν στο «ιερατείο των γιατρών», στερώντας ίσως μία κλίνη σε συνάνθρωπό μας που δεν διαθέτει τη δεσποτική τους μορφή και ίσως δεν συμμερίζεται την κοσμοθεωρία τους. (Δεν είδαμε να το πράττουν μέχρι τώρα, όταν κάποιοι χρειάστηκαν ιατρική αρωγή).
2. Οι πιστοί, θεωρώ, που θα προσέλθουν στις εκκλησίες για την Ανάσταση, είναι ικανοί να φανταστούν τον εαυτό τους διασωληνωμένο, και πως, λίγο πριν την διασωλήνωση, μια από τις τελευταίες εικόνες στο δύσπνοιο μυαλό τους θα είναι οι Άγιοι Πατέρες με τις χαρμόσυνες παραινέσεις τους, τις κατηχήσεις τους και τα χρυσά τους άμφια. Επίσης, θεωρώ πως θα αφεθούν γαλήνια στα φτερά των αγγέλων του ελέους, ήσυχες και ήσυχοι με την πνευματική τους συνείδηση. Έπραξαν το θρησκευτικό τους καθήκον.
3. Αμιγές ερώτημα: Το φτωχό μου μυαλό δεν κατανοεί Άγιοι Δεσπότες γιατί όταν αρρωστήσετε, για οποιοδήποτε λόγο, προστρέχετε στα ιατρεία, ακόμα και στο εξωτερικό, για να επεκτείνετε τον εγκόσμιό σας βίο. Από ό,τι έχω διαβάσει για τη χριστιανική θρησκεία μέχρι τώρα, μπορώ να διατυπώσω με σχετική βεβαιότητα πως: Ο χριστιανισμός συγκροτεί ένα δόγμα υπερκόσμιων πεποιθήσεων που περιστρέφεται γύρω από τον θάνατο, είναι προετοιμασία θανάτου, στο βαθμό μάλιστα που θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί πως ο σκοπός της ζωής (παραδόξως) είναι ο Θάνατος. Αναπόδραστος όπως είναι, συνιστά ταυτόχρονα την υπέρτατη ευλογία: είναι η οδός για την αιώνια σωτηρία της ψυχής, την επανένωση με τον Δημιουργό, μετά την πτώση του ανθρώπου. Η ζωή είναι μια άτεγκτη παιδεία θανάτου. Η μακροβιότητα, η μακροζωία, έχουν μηδαμινή αξία μπροστά στην έκλαμπρη αιωνιότητα. Λογικά, θα έπρεπε να ποθείτε τον θάνατο Άγιοι Δεσπότες, αλλά πόσο συνεπείς είστε με τη χριστιανική θεολογία; Φυσικά, η δική σας (αντιφατική) στάση δεν σας δίδει το δικαίωμα να θέτετε σε οποιονδήποτε κίνδυνο, με λόγια ή πράξεις, τη ζωή των άλλων.

Ως υστερόγραφο: Υπάρχει μια βαθύτερη αλήθεια που λίγοι τολμούν ή μπορούν ν’ αποδεχθούν – ακόμα και αυτοί οι άγιοι αρχιερείς. Αργά ή γρήγορα, όμως, κάθε άνθρωπος την αντιμετωπίζει εμπειρικά, αυτή είναι η ώρα της υπέρτατης αλήθειας. Η θρησκευτική πίστη, ακόμη κι αυτή που συνοδεύεται από μια μεταθανάτια επουράνια ζωή, ελάχιστη ανακούφιση προσφέρει στους ευσεβείς όταν σκέφτονται τον θάνατο ή όταν διέρχονται τις προθανάτιες οδύνες. Η δυσπιστία, ο φόβος του ολοκληρωτικού αφανισμού, το πεπερασμένο της ύπαρξης, η αποδοχή των ορίων μας, ταυτίζονται με την ανθρώπινη κατάσταση. Η θνητότητα συνιστά  μια αναγκαιότητα, το φραγμό που μας κινητοποιεί και νοηματοδοτεί τη ζωή μας.

Καθηγητής

Πανεπιστήμιο Κύπρου