Aξιολόγηση και Διαγνωστικό Εργαλείο Γλώσσας: To Νηπιαγωγείο τελικά πρέπει να ανησυχεί!

ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΛΟΖΟΥ*

Έχω ξανά κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου σε σχέση με την πρόταση του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού για την αξιολόγηση του μαθητή-μαθήτριας

(βλέπε προηγούμενο άρθρο με τίτλο Η αξιολόγηση του μαθητή – Πρέπει η Προσχολική Εκπαίδευση να ανησυχεί; Λοΐζου, 2018). Φαίνεται ότι τελικά το νηπιαγωγείο πρέπει να ανησυχεί βλέποντας τα επόμενα βήματα που γίνονται στον τομέα της αξιολόγησης.

Αυτή τη φορά αναφέρομαι στο  «Διαγνωστικό Εργαλείο για το γνωστικό αντικείμενο της Γλωσσικής Αγωγής στη βάση των Επιδιώξεων του Αναλυτικού Προγράμματος Προσχολικής Εκπαίδευσης (3 χρόνων- Προδημοτική)» το οποίο ετοιμάστηκε σε συνεργασία με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και στάλθηκε σε όλα τα νηπιαγωγεία με την αντίστοιχη εγκύκλιο από τη Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης (11.5.21).

Έχω συγκεκριμένες πεποιθήσεις για την παιδαγωγική της προσχολικής εκπαίδευσης και αυτές φαίνονται στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Προσχολικής Εκπαίδευσης (ΑΠΠΕ) του οποίου υπήρξα επιστημονική υπεύθυνη αλλά και μια από τους συγγραφείς του. Υποστηρίζω ότι το κάθε παιδί έχει παρελθόν, παρόν και μέλλον, και ότι το νηπιαγωγείο πρέπει να δίνει ευκαιρίες στα παιδιά να φανερώνουν τις ικανότητες τους και να αποκτούν πολλαπλές εμπειρίες ώστε να μετακινηθούν, αναπτυξιακά και μαθησιακά, στην προσωπική τους Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης.

Αναφέρομαι λοιπόν στο συγκεκριμένο εργαλείο επειδή θεωρώ την τεκμηρίωση και αξιολόγηση των παιδιών στο νηπιαγωγείο πολύ σημαντικές. Ουσιαστικές για την στήριξη των παιδιών να αναπτυχθούν και να μάθουν, για την ανατροφοδότηση και τον αναστοχασμό της νηπιαγωγού για τις πρακτικές της, για την ενημέρωση των γονιών, για την έρευνα και την πράξη κ.ά. Όμως η προσπάθεια εφαρμογής της τεκμηρίωσης και αξιολόγησης εκτός πλαισίου της καθημερινότητας των παιδιών και του προγράμματος  του νηπιαγωγείου (π.χ. με βάση το project, το παιχνίδι) μπορεί να αποβεί μοιραία για το εκπαιδευτικό μέλλον του κάθε παιδιού. Τα παιδιά ανταποκρίνονται καλύτερα και μας δείχνουν τις ικανότητες τους μέσα από δραστηριότητες που έχουν νόημα για τα ίδια και όχι αποσπασματικά και αποκομμένα.

Θέλω να θέσω κάποια ερωτήματα που αναδεικνύουν τους περιορισμούς και τους κινδύνους ενός τέτοιου διαγνωστικού εργαλείου τόσο για τα παιδιά όσο και για τις νηπιαγωγούς:

1. Αν ένα παιδί δεν ανταποκριθεί στα συγκεκριμένα ερωτήματα του εργαλείου επειδή: 1. δεν βρίσκει ενδιαφέρουσες τις θεματικές, τις δραστηριότητες που εμπεριέχονται σ’ αυτό και την προσέγγιση με την οποία του χορηγείται το εργαλείο, ή 2. έχει διαφορετικούς τρόπους να εκφραστεί, σημαίνει ότι δεν έχει αναπτύξει τις δεξιότητες που αξιολογούνται;
   Μήπως ένα διαγνωστικό δοκίμιο δεν αποτελεί την έγκυρη και κατάλληλη μορφή τεκμηρίωσης και αξιολόγησης της μάθησης και της ανάπτυξης του παιδιού; (Βλέπε προτάσεις στο ΑΠΠΕ)
2.  Αν ένα παιδί δεν ανταποκριθεί στα συγκεκριμένα ερωτήματα του εργαλείου τη δεδομένη στιγμή που εφαρμόζεται (το αργότερο μέχρι τον Μάιο) τότε θεωρούμε ότι θα βρίσκεται στα ίδια επίπεδα όταν μεταβεί στην πρώτη τάξη (3 μήνες μετά); Μήπως πρέπει το Δημοτικό Σχολείο να δημιουργήσει τις δομές, να δώσει χρόνο και ευκαιρίες στα παιδιά να αναδείξουν τις ικανότητες τους όταν αυτά φτάσουν στην πρώτη τάξη;
3. Αν ένα παιδί δεν ανταποκριθεί στα συγκεκριμένα ερωτήματα του εργαλείου, για τον οποιοδήποτε λόγο, που μπορεί να αφορά το σχολείο, τις υπηρεσίες που του έχουν ή δεν του έχουν δοθεί, την οικογενειακή του κατάσταση, τις προ-υπάρχουσες εμπειρίες του, τι σημαίνει για το εκπαιδευτικό του μέλλον; Μήπως θα το στιγματίσει και θα οδηγηθεί στα προγράμματα της ειδικής εκπαίδευσης για τους λάθους λόγους;
4. Πώς και σε ποιο χρόνο αναμένονται οι νηπιαγωγοί (π.χ. σε μονοθέσεα νηπιαγωγεία) να εφαρμόσουν το συγκεκριμένο εργαλείο για το κάθε παιδί της τάξης τους ξεχωριστά; Ποια η σύνδεση των αποτελεσμάτων του συγκεκριμένου εργαλείου με τη Σχολική Έκθεση Προόδου (ΣΕΠ); Πώς είναι εφικτή η εφαρμογή του εργαλείο στη βάση του πρωτοκόλλου υγείας που αφορά τον κορωνοιό;
   Μήπως η αξιολόγηση βιάζει τόσο την νηπιαγωγό όσο και τα παιδιά χωρίς ουσιαστικά ωφελήματα γι’ αυτούς;
5. Πώς ακριβώς το συγκεκριμένο διαγνωστικό εργαλείο ακολουθεί παιγνιώδη προσέγγιση και συνάδει με τις παιδαγωγικές αρχές και φιλοσοφία του ΑΠΠΕ;

Μήπως θεωρούμε ότι απλά η χρήση του περιεχόμενου της Γλωσσικής Αγωγής αποτελεί τη σύνδεση με τις αρχές και τη φιλοσοφία του ΑΠΠΕ;

Οι νηπιαγωγοί γνωρίζουν τις παιδαγωγικές αρχές και τη φιλοσοφία του ΑΠΠΕ. Γνωρίζουν ότι η ανάπτυξη και η μάθηση στηρίζεται στις σχέσεις. Ότι όλα τα παιδιά έχουν δυνατότητες, ότι το καθένα έχει το δικό του ρυθμό και επίπεδο ετοιμότητας με βάση τα ατομικά του χαρακτηριστικά (π.χ. παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία που τα Ελληνικά δεν είναι η μητρική τους γλώσσα ή κάποια παιδιά με νοητικές ή άλλες αναπηρίες). Και ότι το παιχνίδι ως μορφή οργάνωσης της μάθησης  χρειάζεται πλαίσιο που να έχει νόημα για τα παιδιά. Έτσι μπορούν να διαμορφώσουν τα κατάλληλα εργαλεία για να τεκμηριώσουν και να αξιολογήσουν τις ικανότητες των παιδιών σε όλους τους τομείς ανάπτυξης αλλά και σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα όπως αναφέρονται στο ΑΠΠΕ.  

Η ΣΕΠ και τα αποτελέσματα ενός διαγνωστικού δοκιμίου δεν είναι ο τρόπος να υποδεχτεί το Δημοτικό Σχολείο τα παιδιά της Προδημοτικής! Το Δημοτικό Σχολείο θα πρέπει να είναι «έτοιμο» να υποδεχθεί το κάθε παιδί ξεχωριστά και να το στηρίξει στη βάση των ικανοτήτων του, των ενδιαφερόντων του και των αναγκών του δίνοντας έμφαση στο Παρόν του.

*Καθηγήτρια, Τμήμα ΕΠΑ, Πανεπιστήμιο Κύπρου