Ολοκληρώθηκε πρόσφατα, με επιτυχία και μαζική συμμετοχή εκπαιδευτικών, το Πρόγραμμα επαγγελματικής μάθησης DISARTS: «Αξιοποιώντας τις τέχνες, το έργο και τις εμπειρίες των ατόμων με αναπηρία στην εκπαίδευση», με επικεφαλής την Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Σιμώνη Συμεωνίδου του Τμήματος Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Το διετές Πρόγραμμα DISARTS (2019-2021), πραγματοποιήθηκε με εσωτερική χρηματοδότηση του Πανεπιστημίου Κύπρου, και απευθυνόταν σε εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων που επιθυμούσαν να αναπτύξουν γνώσεις, στάσεις και δεξιότητες για το σχεδιασμό και υλοποίηση διδασκαλιών, οι οποίες πραγματεύονται θέματα αναπηρίας με άμεσο ή έμμεσο τρόπο σε σχολική βάση. Το πρόγραμμα βασίστηκε στις αρχές των αντι-καταπιεστικών παιδαγωγικών και στον τρόπο που αυτές μπορούν να εφαρμοστούν στη διδακτική πράξη. Οι ατομικές και ομαδικές συναντήσεις με τους εκπαιδευτικούς που συμμετείχαν στο Πρόγραμμα πλαισιώθηκαν από τη θεωρία των Σπουδών για την Αναπηρία, την εμπειρία της αναπηρίας, όπως αυτή αποτυπώνεται σε ποιήματα, λογοτεχνικά κείμενα, έργα τέχνης, τραγούδια, βίντεο και συνεντεύξεις ατόμων με αναπηρία, και άλλο υλικό που έχει δημιουργηθεί από άτομα με αναπηρία και έχει συλλεχθεί στο πρόγραμμα «Ψηφίδες Γνώσης» (δείτε ψηφιακό αρχείο «Ψηφίδες Γνώσης») και τις αρχές σχεδιασμού και υλοποίησης προγραμμάτων σε μικροεπίπεδο.
Στην πρώτη φάση του Προγράμματος (2019-2020), συμμετείχαν 34 εκπαιδευτικοί από 8 σχολεία (1 Νηπιαγωγείο, 5 Δημοτικά και 2 Γυμνάσια), τα οποία ενημερώθηκαν για το πρόγραμμα από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, μέσω του Δικτύου σχολείων για υποστήριξη της εφαρμογής της Αντιρατσιστικής Πολιτικής του Υπουργείου Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας (ΥΠΠΑΝ), στο πλαίσιο επιμορφωτικής συνάντησης του Δικτύου με θέμα την καταπολέμηση των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων προς τα άτομα με αναπηρία. Σε κάθε σχολείο δημιουργήθηκε ομάδα εργασίας, η οποία αποτελείτο από τουλάχιστον τρεις εκπαιδευτικούς. Σε συνεργασία με την ερευνητική ομάδα του DISARTS, οι εκπαιδευτικοί ενημερώθηκαν για τις βασικές θεωρητικές αρχές των Σπουδών για την Αναπηρία, τις αρχές που διέπουν την ενασχόληση με θέματα αναπηρίας στο σχολείο και έλαβαν ανατροφοδότηση για σχέδια μαθήματος που ετοίμασαν με θέμα την ανάπτυξη γνώσεων ή/και στάσεων για θέματα αναπηρίας.
Στη δεύτερη φάση (2020-2021) συμμετείχαν 34 εκπαιδευτικοί από όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, εκ των οποίων 9 εκπαιδευτικοί συμμετείχαν και στην πρώτη φάση του προγράμματος. Λόγω των περιοριστικών μέτρων που λήφθηκαν για αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού, η επαγγελματική μάθηση συνεχίστηκε διαδικτυακά σε δύο ομάδες εργασίας. Πραγματοποιήθηκαν δέκα δίωρες διαδικτυακές συναντήσεις (Σεπτέμβριος 2020 – Ιούνιος 2021). Οι συναντήσεις στόχευαν στην παρουσίαση του βασικού θεωρητικού πλαισίου των Σπουδών για την Αναπηρία και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για ανάπτυξη προγραμμάτων σε μικροεπίπεδο, μέσα από την επεξεργασία υλικού που δημιουργήθηκε από άτομα με αναπηρία, την κριτική συζήτηση υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια και τη συζήτηση καινοτόμων πρακτικών που ακολουθήθηκαν σε όλες τις βαθμίδες. Στις συναντήσεις προσκλήθηκαν άτομα με αναπηρία, τα οποία μοιράστηκαν την εμπειρία τους και το έργο τους, αλλά και εκπαιδευτικοί που εφαρμόζουν αντι-καταπιεστικές παδαγωγικές αρχές.
Αποτίμηση του προγράμματος από τους εκπαιδευτικούς που συμμετείχαν στο DISARTS
Η αποτίμηση του Προγράμματος DISARTS έγινε από τους εκπαιδευτικούς της δεύτερης φάσης μέσα από συζητήσεις στην ολομέλεια, σε μικρές ομάδες και αναστοχαστικό ημερολόγιο. Οι εκπαιδευτικοί ανέφεραν ότι αποκόμισαν πληθώρα γνώσεων, στάσεων και δεξιοτήτων για τη διδασκαλία ζητημάτων αναπηρίας στο σχολείο. Όπως ανέφεραν, οι βασικές θεωρητικές αρχές του προγράμματος επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό τη σκέψη τους («στροφή 180 μοιρών» και «αλλαγή κοσμοθεωρίας» ήταν μερικές από τις εκφράσεις που χρησιμοποίησαν). Μερικές σημαντικές διαπιστώσεις που υπογράμμισαν ήταν η κατανόηση της αναπηρίας ως ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων («νιώθω πιο έντονα την ανάγκη να υπερασπιστώ τα δικαιώματα των παιδιών με αναπηρία γιατί υπάρχουν στερεότυπα και προκαταλήψεις στα σχολεία») και η αναπηρία ως ζήτημα που χρειάζεται να θίγεται συστηματικά στο σχολείο με τρόπους που πηγάζουν από τη θεωρία των Σπουδών για την Αναπηρία («πρέπει να ξυπνήσουμε, να ταρακουνηθούμε, να καταλάβουμε ότι ο τρόπος που ακολουθούμε είναι λανθασμένος»).
Οι εκπαιδευτικοί ανέφεραν ότι η επαγγελματική μάθηση σε θέματα αναπηρίας είναι ένας τομέας που χρειάζεται να ενισχυθεί σημαντικά, ώστε να υπάρχει κοινή αντίληψη για τον τρόπο προσέγγισης των θεμάτων αυτών στη σχολική μονάδα («αν επιμορφωθούν οι συνάδελφοι, θα μειωθούν οι αντιστάσεις και οι ενδοιασμοί»). Τέλος, σημείωσαν ότι η επαγγελματική μάθηση μέσω της τέχνης και της εμπειρίας των ατόμων με αναπηρία είναι σημαντική και για την κατανόηση ευρύτερων θεμάτων που αφορούν την εκπαίδευση όλων των παιδιών στο γενικό σχολείο («με αφορμή τα ζητήματα της αναπηρίας αντιλαμβανόμαστε πόσο απαραίτητο είναι να βλέπουμε τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά») και τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ εκπαιδευτικών και γονέων.
Διάχυση αποτελεσμάτων
Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν ως μέρος του Προγράμματος DISARTS (συνεντεύξεις, συζητήσεις στο πλαίσιο των συναντήσεων επαγγελματικής μάθησης, αναστοχαστικά ημερολόγια, σχέδια μαθήματος που εκπονήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος, κ.ά.) θα αναλυθούν τους επόμενους μήνες. Θα ακολουθήσουν δραστηριότητες διάχυσης των αποτελεσμάτων, οι οποίες θα περιλαμβάνουν παρουσίαση του ερευνητικού προγράμματος στο κοινό, έκδοση οδηγού εκπαιδευτικών, άρθρα για τον τύπο, ακαδημαϊκά άρθρα, παρουσιάσεις σε συνέδρια, κ.ά. Όλες οι δραστηριότητες διάχυσης θα ανακοινωθούν αργότερα.
Με την ευκαιρία, η ερευνητική ομάδα του DISARTS του Πανεπιστημίου Κύπρου επιθυμεί να ευχαριστήσει τα σχολεία και τους εκπαιδευτικούς που συμμετείχαν στο πρόγραμμα. Η δέσμευση και η διάθεσή τους για αλληλεπίδραση ήταν καθοριστικά για την επιτυχία του προγράμματος. Θερμές ευχαριστίες στην κα Έλενα Παπαμιχαήλ, η οποία μεσολάβησε για την παρουσίαση του προγράμματος στα σχολεία του Δικτύου για την υποστήριξη της εφαρμογής της Αντιρατσιστικής Πολιτικής του ΥΠΠΑΝ, αλλά και στους/στις προσκεκλημένους ομιλητές/τριες κ. Χριστάκη Νικολαϊδη, κα Έμιλυ Σοφοκλέους, κα Χρυστάλλα Σωτηρίου και κα Μαρίνα Βασιλειάδου.
Επιστημονική Υπεύθυνη: Σιμώνη Συμεωνίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Επιστημών της Αγωγής
Τηλ. 22892932,Ηλεκτ. Ταχυδρ. : symeonidou.simoni@ucy.ac.cy
