Νέο Ερευνητικό Πρόγραμμα του Τμήματος Ψυχολογίας και του Κέντρου Εφαρμοσμένης Νευροεπιστήμης (ΚΕΝ) του Πανεπιστημίου Κύπρου
Η 25η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί ως η Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών με σκοπό την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης αλλά και την αφύπνιση και ενεργοποίηση της Πολιτείας. Η βία αποτελεί παραβίαση βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιπρόσθετα, η βία κατά των γυναικών είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα υγείας του πληθυσμού αφού προκαλεί κακή ψυχολογική και σωματική υγεία, αναπηρία και πρόωρο θάνατο. Η ενδοοικογενειακη/συντροφική βία περιλαμβάνει σεξουαλική, σωματική και συναισθηματική κακοποίηση αλλά και συμπεριφορές ελέγχου, που επιβάλλονται από έναν οικείο άτομο. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι είναι και η κύρια αιτία τραυματισμού γυναικών. Συγκεκριμένα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναφέρει ότι ανά το παγκόσμιο μία στις τρεις γυναίκες θα βιώσει βία στη ζωή της από έναν οικείο σύντροφο, ενώ τα ποσοστά αυξάνονται συνεχώς και με ιδιαίτερη έξαρση τους τελευταίους μήνες λόγω της πανδημίας του COVID-19.
Η ενδοοικογενειακή/συντροφική βία χαρακτηρίζεται από ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο κακοποίησης. Το κεφάλι, ο λαιμός και το πρόσωπο είναι τα πιο κοινά σημεία τραυματισμού. Έως και 92% των περιστατικών ενδοοικογενειακής/συντροφικής βίας αφορούν χτυπήματα στο κεφάλι και στο πρόσωπο αλλά και στραγγαλισμό. Ως αποτέλεσμα, οι γυναίκες να διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο μόνιμης αναπηρίας που προκαλείται από επαναλαμβανόμενους τραυματισμούς στον εγκέφαλο, εάν χτυπιούνται ή στραγγαλίζονται τακτικά. Κτυπήματα στο κεφάλι και επεισόδια στραγγαλισμού είναι και η κύρια αιτία επίκτητης εγκεφαλικής βλάβης και διάσυσης ή αλλιώς ήπιας κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης (ΚΕΚ).
Η ΚΕΚ συχνά ονομάζεται σιωπηλή επιδημία για τις γυναίκες που έχουν βιώσει ή βιώνουν ενδοοικογενειακή/συντροφική βία και συχνά παραβλέπεται από τα ίδια τα άτομα ή δεν ανιχνεύεται από τους επαγγελματίες υγείας ή τους επαγγελματίες πρώτης γραμμής. Έτσι, λόγω του ότι οι επιζώντες συχνά αγνοούν ότι έχουν υποστεί εγκεφαλικό τραυματισμό, είναι απίθανο να αναζητήσουν φροντίδα. Αναφέρεται ότι έως και το 75% των γυναικών δεν αναζητούν ιατρική φροντίδα για υποψία εγκεφαλικού τραυματισμού. Οι πάροχοι φροντίδας μπορούν επίσης να μπερδέψουν τα συμπτώματα εγκεφαλικής βλάβης με τη συναισθηματική δυσφορία που προκάλεσε η ίδια η κακοποίηση.
Οι γυναίκες που βιώνουν περιστατικά βίας τα οποία συνδέονται με ΚΕΚ αντιμετωπίζουν μακροπρόθεσμες και σοβαρές συνέπειες, όπως σωματικές, κοινωνικές, γνωστικές και ψυχολογικές δυσκολίες. Πιο συγκεκριμένα, το επαναλαμβανόμενο τραύμα στο κεφάλι μπορεί να προκαλέσει εκφυλισμό του εγκεφαλικού ιστού με σοβαρές συνέπειες όπως κόπωση, κατάθλιψη και γενικότερες αλλαγές στη διάθεση, απώλεια μνήμης, σύγχυση, επιθετικότητα, εξασθενημένη κρίση και δυσκολία με καθημερινές εργασίες και μπορεί να οδηγήσει σε άνοια και άλλες χρόνιες καταστάσεις υγείας.
Όσον αφορά στην επικράτηση του φαινομένου στον πληθυσμό, πρόσφατες έρευνες στις ΗΠΑ δείχνουν ότι το 35%-92% των γυναικών έχουν υποστεί τουλάχιστον έναν εγκεφαλικό τραυματισμό κατά τη διάρκεια ενός περιστατικού βίας. Εντούτοις, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα ποσοστά που αναφέρονται στις πλείστες των περιπτώσεων είναι υποτιμημένα λόγω του ότι δεν γίνεται σύνδεση μεταξύ των δυο φαινομένων από τους επαγγελματίες που εργάζονται στην πρώτη γραμμή. Η έρευνα και κατ’ επέκταση η καθοδήγηση για επαγγελματίες που εργάζονται σε αυτήν την κοινότητα είναι περιορισμένες.
Το Κέντρο Εφαρμοσμένης Νευροεπιστήμης (ΚΕΝ) του Πανεπιστημίου Κύπρου διαχρονικά αναδεικνύει τη σημαντικότητα της διερεύνησης των επίκτητων εγκεφαλικών τραυματισμών, όπως είναι οι διασείσεις/ΚΕΚ σε διάφορους πληθυσμούς και συμμετέχει ενεργά τόσο για τις ανάγκες της Πολιτείας όσο και στην παγκόσμια έρευνα. Σε συνεργασία με αρμόδιους φορείς για την αντιμετώπιση της βίας στη χώρα μας, το ΚΕΝ δημιούργησε το ερευνητικό πρόγραμμα BR.A.I.N. Το πρόγραμμα αυτό είναι το πρώτο στην Κύπρο και ίσως και στην Ευρώπη, το οποίο προσπαθεί να καταγράψει τις ΚΕΚ στις γυναίκες με ιστορικό ενδοοικογενειακής/συντροφικής βίας, προάγοντας τη σωματική και ψυχική υγεία των θυμάτων. Το πρόγραμμα έχει δύο κύριους στόχους. Πρώτον, την ανάπτυξη ενός εργαλείου αξιολόγησης για την ανίχνευση της ήπιας ΚΕΚ στο πλαίσιο των περιστατικών ενδοοικογενειακής και συντροφικής βίας. Δεύτερον, τη διερεύνηση του νευροψυχολογικού και ψυχολογικού προφίλ των γυναικών που είναι θύματα βίας με και χωρίς ιστορικό ΚΕΚ. Αναμένεται ότι τα ποσοστά ΚΕΚ στις γυναίκες που έχουν υποστεί ή υπόκεινται βία θα είναι αρκετά υψηλά και συγκρίσιμα με τα ποσοστά που έχουν καταγραφεί μέχρι στιγμής στη Β. Αμερική.
Αποστολή μας είναι να συμβάλλουμε στην αλλαγή και στην ανάπτυξη καλών πρακτικών για τον εντοπισμό των ΚΕΚ σε γυναίκες, μετά από περιστατικά ενδοοικογενειακής/συντροφικής βίας, και να εφαρμόσουμε στρατηγικές και κατάλληλα προγράμματα παρέμβασης και θεραπείας. Όραμά μας είναι ένας κόσμος στον οποίο οι γυναίκες με ΚΕΚ μετά από περιστατικά ενδοοικογενειακής/συντροφικής βίας λαμβάνουν την κατάλληλη, συμπονετική φροντίδα και υποστήριξη.
Το πρόγραμμα διεξάγεται σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ) στο πλαίσιο της διδακτορικής διατριβής της φοιτήτριας στο Τμήμα Ψυχολογίας και Ειδικής Επιστήμονα στο Κέντρο Εφαρμοσμένης Νευροεπιστήμης Φλώρας Νικολάου, και χρηματοδοτείται από τον Εθνικό Μηχανισμό για τα Δικαιώματα της Γυναίκας. Υπεύθυνη είναι η Καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχολογίας και Διευθύντρια του Κέντρου Εφαρμοσμένης Νευροεπιστήμης του Πανεπιστημίου Κύπρου Δρ Φώφη Κωνσταντινίδου.
Περισσότερες πληροφορίες για τη μελέτη καθώς και για επικοινωνία μπορείτε να αποταθείτε στην ιστοσελίδα του προγράμματος www.brainprojectcyprus.org, στο email brainprojectcyprus@gmail.com και στα τηλέφωνα 22894437 / 97712683.
