ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΟΜΠΑΖΟΥ*
Σχετικά με το «ασυμβίβαστο» της ιδιότητας του καθηγητή σε δημόσιο πανεπιστήμιο και του ευρωβουλευτή σύμφωνα με το Σύνταγμα, ο αγαπητός συνάδελφος Χαρίδημος διαπιστώνει (βλέπε «Το Σύνταγμα και το ασυμβίβαστο, η επιθυμία και η πραγματικότητα», Paideia-News, 30/11/21) καταρχήν ένα πραγματολογικό λάθος στη δική μου επιχειρηματολογία (βλέπε «Λογικά ασυμβίβαστο», Paideia-News, 29/11/21). Σύμφωνα με τον συνάδελφο η άδεια άνευ απολαβών του Νιαζί Κιζίλγιουρεκ δεν σημαίνει ότι ο τελευταίος δεν παίρνει ούτε σεντ από το Πανεπιστήμιο Κύπρου όπως εγώ ισχυρίστηκα, αφού η άδεια του δόθηκε «για σκοπούς δημόσιου συμφέροντος». Συνεπώς, σύμφωνα πάντα με τον συνάδελφο, η διάρκεια της θητείας του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «συνυπολογίζεται στον υπολογισμό των συνταξιοδοτικών του ωφελημάτων».
Πράγματι, όταν παραχωρηθεί σε ένα πανεπιστημιακό άδεια άνευ απολαβών για λόγους δημόσιου συμφέροντος με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, η διάρκεια αυτής της άδειας συνυπολογίζεται στα ωφελήματα της σύνταξής του. Στην περίπτωση του Νιαζί Κιζίλγιουρεκ, όμως, δεν υπάρχει τέτοια απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου. Προφανώς, ο συνάδελφος Χ. Τσούκας αναφέρεται στο λεκτικό της απόφασης της Συγκλήτου όταν σημειώνει ότι η άδεια άνευ απολαβών παραχωρήθηκε στον Ν. Κιζίλγιουρεκ για «σκοπούς δημόσιου συμφέροντος». Ωστόσο, το λεκτικό αυτής της απόφασης δεν έχει κατά την άποψή μου νομική συνέπεια ως προς τα συνταξιοδοτικά ωφελήματα του Κιζίλγιουρεκ. Όταν η Σύγκλητος αναφέρεται σε «δημόσιο συμφέρον» αναφέρεται σε αυτό με την ευρεία έννοια του όρου. Δεν ορίζει η Σύγκλητος τις δημόσιες δαπάνες και, λογικά, όποιο και να είναι το λεκτικό της συγκεκριμένης απόφασής της, δεν μπορεί να επηρεάζει τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα του εργαζόμενου στον οποίο παραχωρείται η άδεια άνευ απολαβών. Είμαι σε θέση να γνωρίζω ότι ο ίδιος ο Νιαζί Κιζίλγιουρεκ δεν αναμένει ούτε και διεκδικεί οποιοδήποτε συνταξιοδοτικό όφελος από το Πανεπιστήμιο Κύπρου γι’ αυτά τα χρόνια. Άλλωστε, αν αυτό είναι το πρόβλημα, αν υπάρχει κάποια νομική ασάφεια σε σχέση με τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα σε αυτή την περίπτωση, τίποτα δεν εμποδίζει την πολιτεία να ξεκαθαρίσει αυτό το θέμα.
Συνεπώς, είναι δυνατή μια ερμηνεία του άρθρου 70 του Συντάγματος με τρόπο που να μην υπάρχει ασυμβίβαστο αφού η πανεπιστημιακή θέση του Κιζίλγιουρεκ δεν είναι αμειβόμενη.
Ο Χ. Τσούκας σημειώνει επίσης ότι «οι θεμελιώδεις αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας δεν είναι μεταφυσικής τάξεως, δεν ερείδονται, δηλαδή, σε κάποιον εξωιστορικό και εξωκοινωνικό χώρο, αλλά υποστασιοποιούνται – θετικοποιούνται – στο εκάστοτε εν ισχύει σύνταγμα».
Δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο με το πρώτο σκέλος της φράσης. Το Σύνταγμα είναι του 1960. Πέρα από τις διατάξεις του που ούτως ή άλλως δεν είναι δυνατό να εφαρμοστούν λόγω της εξέλιξης των δικοινοτικών σχέσεων από το 1964, είναι προγενέστερο τόσο της ίδρυσης του Πανεπιστημίου όσο και της ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η αρχή της ισονομίας και της ακαδημαϊκής ελευθερίας είναι εμπεδωμένες αρχές στον ανεπτυγμένο δυτικό κόσμο και δεν μπορούν στην Κύπρο να αποκλίνουν σε βαθμό που να χάνουν το περιεχόμενο τους επειδή κάποιοι βουλευτές ή πολιτειακοί αξιωματούχοι επιμένουν να ερμηνεύουν θέσεις μηδενικού δημόσιου κόστους ως θέσεις «επ’ αμοιβή».
Αν υπάρχει κάποιος πραγματικός νομικός λόγος για μια τέτοια στενή ερμηνεία του άρθρου 70, τότε πρέπει να αλλάξει το άρθρο 70 για να καταστεί συμβατό με τις αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας, την οποία δεν ανακαλύψαμε στην Κύπρο. Οι νομοθεσίες και τα συντάγματα δεν είναι στατικές πραγματικότητες. Αλλάζουν για να προσαρμοστούν στο μεταβαλλόμενο ιστορικό και κοινωνικό συγκείμενο, όχι μόνο μιας συγκεκριμένης χώρας άλλα ενός διεθνικού νομικού πολιτισμού στον οποίο οι χώρες συμμετέχουν.
Διαφωνώ με το δεύτερο σκέλος της φράσης. Όχι, οι αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας δεν είναι α λα καρτ, δεν υποστασιοποιούνται σε οποιοδήποτε σύνταγμα ή νομοθεσία. Γι’ αυτό άλλωστε η ένταξή μας στην Ε.Ε. οδήγησε στην κατάργηση κάποιων παλαιών νομοθεσιών, τις οποίες κάποιοι επιχείρησαν να διαιωνίσουν χαρακτηρίζοντάς τις ως «αδρανείς». Και το Απαρτχάιντ είχε σύνταγμα, ένα σύνταγμα ωστόσο μη συμβατό με τις πιο θεμελιώδεις αρχές της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.
Το θέμα δεν είναι αν το Πανεπιστήμιο Κύπρου προκάλεσε μια διαμάχη αξιών και αρχών με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και στον καταλληλότερο χρόνο. Η διαμάχη είναι πλέον ανοικτή και καλούμαστε να τοποθετηθούμε με τη μια ή την άλλη πλευρά. Εύχομαι το Πανεπιστήμιο μας να ταχθεί με ενιαία φωνή στην πλευρά της λογικής και της δημοκρατίας.
*Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Κύπρου
