Την Τετάρτη, 1 Δεκεμβρίου 2021 διεξήχθη με μεγάλη συμμετοχή από την Κύπρο και το εξωτερικό η 18η διαδικτυακή εκδήλωση της σειράς ομιλιών και συζητήσεων «1821-2021: 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση», που διοργανώνει το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Η εκδήλωση περιελάμβανε ομιλίες αφιερωμένες στην πολιτική σκέψη, τα συντάγματα και στην αλλαγή παραδείγματος στη νομική σκέψη στην Ελληνική Επανάσταση.
Πολιτική σκέψη, Συντάγματα και Επανάσταση
Ο Ομότιμος καθηγητής κ. Σπυρίδων Φλογαΐτης στην εισήγησή του διατύπωσε την άποψη πως η Ελληνική επανάσταση δεν προέκυψε τυχαία. Προετοιμάσθηκε από μορφωμένους πατριώτες που την έκαναν σκοπό ζωής, των ευρύτερων στρωμάτων της κοινωνίας και ήταν ικανοί να κινητοποιήσουν τα ένοπλα σώματα των κλεφταρματωλών στον εθνικό σκοπό. Στην οργάνωση του εθνικού οράματος, η Φιλική Εταιρεία αποδείχθηκε αποτελεσματική, χάρη στην ένταξη όλων των δυνάμεων. Ωστόσο, η Επανάσταση δεν οργανώθηκε μόνο στρατιωτικά, αλλά και θεσμικά. Δηλαδή, οι επαναστάτες επιδίωκαν να πείσουν τη διεθνή κοινότητα ότι είναι πολιτειακά οργανωμένοι και ότι αξίζουν να έχουν τη δική τους κρατική υπόσταση. Η Ελληνική Επανάσταση είχε ως ηγετικές της φυσιογνωμίες μορφωμένους ανθρώπους, οι οποίοι γνώριζαν άριστα την αναγκαιότητα θεσμικής θωράκισης και παρουσίας του Αγώνα στον πολιτισμένο κόσμο. Επιπλέον, ο κ. Φλογαΐτης τόνισε τη σημασία της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας, η οποία κοινοποιήθηκε προς όλα τα κράτη της εποχής. Με αυτήν επιθυμούσαν να εξηγήσουν στον πολιτισμένο κόσμο ποιοι είναι και τι επιδιώκουν, διακηρύσσοντας τις καταβολές τους από τους αρχαίους Έλληνες και την επιθυμία τους να δημιουργήσουν ένα σύγχρονο, με βάση τα δεδομένα της εποχής, ελληνικό κράτος. Επιπρόσθετα, κατέστη εφικτή, χάρη στη δράση αυτής της ηγετικής ομάδας, η δημιουργία και η εδραίωση του φιλελληνικού κινήματος που αναγνώρισε στους Έλληνες της εποχής ως άξιους διαδόχους λαμπρών προγόνων, βοηθούντος βεβαίως και του συγκινησιακού στοιχείου της θυσίας των πολλών. Συνεπώς, η Επανάσταση ήταν από την αρχή συντεταγμένο κίνημα λαού που θα άξιζε την προσοχή των ισχυρών.
Η Ελληνική Επανάσταση και η αλλαγή παραδείγματος στη νομική σκέψη
Ο καθηγητής κ. Νικήτας Χατζημιχαήλ στην εισήγησή του επιχείρησε μια -προκαταρτική- διασύνδεση της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και της θεσμικής/νομικής διάστασης, με τη μετάβαση της διεθνούς νομικής σκέψης στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα στο κλασικό νομικό παράδειγμα. Στον επαναστατημένο χώρο, οι θεσμοί που εξακολούθησαν να λειτουργούν, μετασχηματίστηκαν αποκτώντας διαφορετικές λειτουργίες ή έδωσαν τη θέση τους σε νέους. Οι επαναστατημένοι Έλληνες κλήθηκαν να εξυπηρετήσουν διττούς σκοπούς: αφενός μεν την εξυπηρέτηση των αναγκών της Επανάστασης και αφετέρου τη δημιουργία συνθηκών νομιμοποίησης, τόσο όσον αφορά τον ελληνικό οικιστικό χώρο όσο και τη διεθνή κοινότητα. Ειδικότερα, εξετάστηκαν συνολικά τόσο οι συνταγματικές λύσεις που υιοθετήθηκαν όσο και η οργάνωση του συστήματος απονομής πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης, καθώς και ο χειρισμός ζητημάτων διεθνούς δικαίου που ανέκυψαν. Διαπιστώνουμε έναν συνδυασμό παράδοσης και νεωτερικότητας, μεταβατικών λύσεων, ξένων δανείων και πειραματισμών που παρουσιάζει αξία τόσο καθεαυτή όσο και για την καλύτερη κατανόηση της μετεξέλιξης της νομικής σκέψης στις απαρχές των Νεότερων Χρόνων. Η αλλαγή παραδείγματος αφορά στη μετάβαση της διεθνούς νομικής σκέψης των πρώτων δεκαετιών του 19ου αιώνα σε έναν νέο τρόπο αντίληψης του δικαιϊκού φαινομένου. Η κλασική νομική σκέψη είναι μια θεώρηση, η οποία συνιστά έναν δραματικό μετασχηματισμό και εδραιώνεται στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Χαρακτηριστικά της είναι η οργάνωσή της στη βάση κάποιων θεμελιωδών αρχών από τις οποίες εκπορεύεται η νομική δογματική, η έμφαση στη συστηματική οργάνωση που είναι απαλλαγμένη από δάνεια άλλων επιστημών και η σημασία του γραπτού δικαίου. Επιπλέον, ο κ. Χατζημιχαήλ επισήμανε ότι η ηγεσία της Επανάστασης κλήθηκε να διαχειριστεί και να διαμορφώσει ένα θεσμικό περιβάλλον σε εσωτερικό και διεθνές επίπεδο, δεχόμενη επιδράσεις, αλλά και προσπαθώντας να προκαλέσει εξωτερικές αντιδράσεις ευνοϊκές για την Επανάσταση, αναφερόμενος στα παραδείγματα του Κοραή, του Μαυροκορδάτου και του Καποδίστρια. Συνοψίζοντας, η Επανάσταση επιχείρησε να δημιουργήσει τη δική της εθνική δομή, ενώ το ουσιαστικό δίκαιο δεν άλλαξε, παρά το γεγονός ότι η νομική μεταρρύθμιση των Βαυαρών ερχόταν σε ρήξη με τον τότε οθωμανοκρατούμενο ελληνισμό.
Πληροφορίες
Οι ομιλίες πραγματοποιούνται μέσω της πλατφόρμας Ζoom με παράλληλη αναμετάδοση από το κανάλι του Πανεπιστημίου Κύπρου στο Youtube.
Η εγγραφή στην πλατφόρμα Ζοom γίνεται μέσω του συνδέσμου:
https://ucy.zoom.us/meeting/register/tJMud-Gsrz4uE9Cqs4mHXTMl_Ktd74X7-wli
Για την παρακολούθηση μέσω YouTube ακολουθήστε τον σύνδεσμο:
https://www.youtube.com/channel/UCrOshwASe6sTmzr0VaOopyg
Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων είναι διαθέσιμο στον σύνδεσμο: http://applications.ucy.ac.cy/public/weblinks/download_pck.download?p_file=F1600741551/1821-oktovris.pdf
Η επόμενη διαδικτυακή εκδήλωση, με την οποία ολοκληρώνεται ο 2ος κύκλος της σειράς ομιλιών και συζητήσεων «1821-2021: 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση», θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη, 15 Δεκεμβρίου 2021, με τίτλο «Η Ελληνική Επανάσταση του 1821, μια αποτίμηση».
Συζητούν
Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης, Ομότιμος Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Βασίλης Παναγιωτόπουλος, Ομότιμος Διευθυντής Ερευνών, Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Αθήνα).
Ιωάννης Κ. Χασιώτης, Ομότιμος Καθηγητής της Νεότερης Ιστορίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
