ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΦΤΙΑΚΑ*
Σήμερa πρωί, μια μέρα φωτεινή και λαμπρή, αν και κρύα, παραμονές της Απόκρεω και Ψυχοσάββατο, μέρα σημαδιακή, έφυγε από κοντά μας η Κυριακού Πελαγία.
Όνομα παράξενο και ασυνήθιστο που μπέρδευε τους μη γνωρίζοντες, και τους έκανε να φέρνουν πίσω μπρος το βαφτιστικό και το επώνυμο, η Κυριακού ήταν από τη σπάνια εκείνη ράτσα των ανθρώπων που μπορούν να τελειώσουν την πρόταση από μικρά παιδιά: Εγώ όταν μεγαλώσω θα…
Ήξερε από μικρή τι ήθελε να κάνει όταν θα μεγαλώσει η Κυριακού μας, και ευλογήθηκε να το καταφέρει. Πόσο εύκολο ήταν; Γυναίκα, χωρίς ιδιαίτερη μόρφωση, μεγαλωμένη σε ένα μικρό χωριό γεμάτο προκαταλήψεις, σε μια χώρα που μισεί και φοβάται τις γυναίκες όσο τίποτα, πόσο εύκολο ήταν να σταθεί όρθια και δυνατή σε ένα χώρο καθαρά αρσενικό, μονίμως περικυκλωμένη από άντρες, με μόνο όπλο τη φωνή της; Όχι πολύ φαντάζομαι! Αλλά η κοπελιά μας τα κατάφερε!
Όταν τη γνώρισα εγώ, ήταν κόντρα σε κάθε στερεότυπο του χώρου και της εποχής. Νέα δεν ήταν - πια- ωραία δεν ήταν, τσαχπίνα δεν ήταν, σέξυ δεν ήταν! Ήταν μια γυναίκα στα -ήντα της, μητέρα και γιαγιά, τελειωμένη δηλαδή για κυπριακά δεδομένα, χωρίς φτιασίδια και καμώματα, σε έναν χώρο που συχνά-πυκνά μόνο απ’ αυτά κρίνεσαι, μόνο μ’ αυτά κάνεις καριέρα, δυνατή, όρθια στο πάλκο, μπροστά σε ακροατήρια που ποίκιλαν από οικογενιακή μάζωξη, σε τοπικό πανηγύρι, σε συναυλία χιλιάδων, όπου κονταροχτυπιόταν με ονόματα βαριά κι έβγαινε νικήτρια. Σεμνή αλλά γεμάτη αυτοπεποίθηση για κείνο που ήξερε και αγαπούσε να κάνει, χωρίς ιδιαίτερες σπουδές, αλλά με αγάπη και μεράκι μεγάλο που ξεχώριζε σε κάθε τσάκισμα της φωνής! Η Κυριακού της Κύπρου! Όχι απλά στάθηκε δυνατή στις προκλήσεις, όχι μόνο συνέχισε την παράδοση με επιτυχία, αλλά έγραψε δική της ιστορία και κατάφερε εκείνο το ακατόρθωτο που όλοι ευαγγελίζονται και κανείς δεν το πετυχαίνει: να φέρει νεανικά ακροατήρια κοντά στην παραδοσιακή μουσική! Να γίνει μόδα ανάμεσα στους νέους! Να τους κάνει να τραγουδούν και να χορεύουν παραδοσιακούς ρυθμούς χωρίς να ντρέπονται γι’ αυτό που είναι, γι αυτό που κάνουν! Χωρίς τα λυγίσματα και τα τσακίσματα, χωρίς τα πολλά υποσχόμενα video, χωρίς τα upbeat χορευτικά, χωρίς το φιδίσιο κορμί - μόνο με τη φωνή της και την αλήθεια της. Οι νέοι την ξεχώρισαν όπως ξεχωρίζεις ένα φλουρί κωσταντινάτο ανάμεσα σε μια χούφτα κίβδηλα γυαλιστερά νομίσματα, και την αγάπησαν. Γιατί βεβαίως οι νέοι, και κρίση έχουν και διάκριση, πριν πέσουμε εμείς απάνω τους με τα πρέπει και τα μη!
Το ‘Είπα σου χτενίστου λίον’ που από τα δικά της τα χείλη το πρωτάκουσα, είναι για μένα ανάμεσα στα all time Cyprus favourites, εκεί μαζί με τα τραγούδια του Βιολάρη της παιδικής μου ηλικίας, ‘Το μητσίν το τρίματον’ το θείο ‘Αν βουληθώ’, και τον ‘Χαρταετό’ του Κακογιάννη. Μου αρέσει για τον ξεσηκωτικό ρυθμό του, που με κερδίζει κάθε φορά που το ακούω, για το παιχνίδισμα των στίχων του, για την απροκάλυπτα ερωτική φύση του. Και μου αρέσει έτσι όπως το τραγουδάει η Κυριακού, χωρίς νάζια και καμώματα, έτσι matter of fact, γιατί έτσι είναι ο έρωτας: δυνατός και σίγουρος και απροκάλυπτος, κι ας τρώει τα μούτρα του κάθε φορά…. Και γιατί στον έρωτα δεν έχουν δικαίωμα μόνο οι νέοι και ωραίοι, αλλά όλοι και όλες, είτε πληρούν τα πρότυπα ομορφιάς και εμφάνισης, είτε όχι! Αλλά δεν είναι μόνο αυτό! Μου αρέσει επίσης η ερμηνεία που δίνει σε πιο παραδοσιακά τραγούδια, όπως το παρεξηγημένο ‘Η Μαρικού αρμάστηκε’ το οποίο το έχω ακούσει στο παρελθόν να τραγουδιέται ως σκωπτικό, με πρόστυχα υπονοούμενα. Αν είναι ποτέ δυνατόν! Ένα τραγούδι γεμάτο τόσο πόνο, τόση ανεκπλήρωτη επιθυμία, τόση προσμονή, σε μια εποχή που μια νέα κοπέλα δεν είχε κανέναν έλεγχο πάνω στη ζωή της και το μέλλον της, και έπρεπε να τα περιμένει όλα από τους γονείς της και να εύχεται να τους φωτίσει ο Θεός να κάνουν σωστές επιλογές. Που έβλεπε τον χρόνο να περνάει ανεκμετάλλευτος και ήξερε ότι κάθε χρονιά βαραίνει πάνω της ασήκωτη, και το μόνο που μπορούσε να κάνει είναι να εμφανίζεται χαριτωμένη - όχι σκανδαλιστικά όμορφη- και υπομονετική, ένα τέτοιο ασήκωτο τραγούδι… Η Κυριακού του δίνει τη βαρύτητα που πρέπει, ακόμα, αν δεν κάνω λάθος, το αποδίδει λεκτικά με μια ανατροπή που απέχει από το γνωστό παραδοσιακό μοτίβο, το συνεχώς επαναλαμβανόμενο ‘τς εγιώ ακόμα να…’ και δίνει στην παραπονούμενη επιλογές που της επιτρέπουν να απορρίπτει κάποιες προτάσεις γάμου και να κάνει τελικά τη δική της επιλογή! Ανατρεπτικό!
Η Κυριακού συμβολίζει για μένα ότι ήταν πάντα και είναι ακόμα το καλλίτερο στην Κύπρο: την καλή μουσική, την υγιή περηφάνια, την αγάπη για τον τόπο, τη σιγουριά της παράδοσης, το δέσιμο με τις ρίζες, έναν άνθρωπο που ξέρει από πού έρχεται και πού πάει, και πατάει με σιγουριά τα πόδια του στο χώμα. Χωρίς ανασφάλειες και κόμπλεξ, χωρίς δηθενιές, χωρίς αλαζονεία και νεοπλουτισμούς! Σίγουρη, ωραία μέσα σε ένα πρόσωπο και σώμα αμφισβητούμενο από τα στερεότυπα, γεμάτη δύναμη, αλλά χωρίς έπαρση, γνήσια, αληθινή!
Πόσες τέτοιες γυναίκες ξέρετε στο νησί; Πόσους άντρες; Εγώ ήξερα αρκετές, είναι η αλήθεια, αλλά φεύγουν όλες μια-μια , πριν την ώρα τους, και με αφήνουν εδώ μόνη, παρέα με τους κομπλεξικούς και με τους δήθεν, τους ανόητους και τους καταστροφικούς. Κι εύχομαι… Ααχ! Πόσο εύχομαι να κάνω λάθος!
Καλό ταξίδι Κυριακού - κι έγω Πελαγία σε έλεγα μια ζωή- Καλή ξεκούραση! Τι ευλογία να κοιτάς πίσω σου και να βλέπεις ένα δρόμο στρωμένο με τόσα έργα: με παιδιά, κι εγγόνια, και δισέγγονα, και ανάμεσα σ’ αυτά με δίσκους και πανηγύρια και συναυλίες, και παρεϊστικες συνάξεις και τραγούδια τραγουδισμένα με τόσο μεράκι, μια ζωή γεμάτη αγάπη, μια ζωή δημιουργική, μια ζωή ολοκληρωμένη, μια ζωή γεμάτη, μια ζωή ζηλευτή…
Αγαπώ σε όπως είσαι!
*Καθηγήτρια Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης και Ενιαίας Εκπαίδευση
Πανεπιστήμιο Κύπρου
