Το νηπιαγωγείο δεν είναι αγώνας ταχύτητας προς το δημοτικό και το δημοτικό δεν είναι η επιτροπή αξιολόγησης του αγώνα

ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΛΟΙΖΟΥ*

Οι παγκόσμιες κρίσεις, υγείας, περιβάλλοντος, ειρήνης, οικονομίας, πολιτισμού, έχουν επηρεάσει άμεσα και έμμεσα τα παιδιά και την παιδικότητα. Το κείμενο αυτό έχει στόχο να αναδείξει μερικά σημεία τα οποία θα πρέπει ΟΛΟΙ μας να λαμβάνουμε υπόψη αν θέλουμε τα παιδιά μας να είναι χαρούμενα (συναισθηματικά υγιή), να πιστεύουν στον εαυτό τους και να θέλουν να μαθαίνουν.

Σε διάφορες συζητήσεις με γονείς, εκπαιδευτικούς, ακαδημαϊκούς και ειδικούς (π.χ. λογοθεραπευτές, ψυχολόγους) έχω ακούσει σχόλια όπως τα πιο κάτω:

Από γονείς παιδιών προδημοτικής

• Θα μπορεί η κόρη μου να κάνει μόνη της τις εργασίες της στο δημοτικό; Έχω και ένα τελειόφοιτο να τρέχω στα ιδιαίτερα!
• Αφού δεν ξέρει τους αριθμούς μέχρι το 50, καλύτερα να μείνει ακόμα μια χρονιά στην προδημοτική;
• Η κόρη μου ήξερε να συλλαβίζει και να γράφει το όνομα της. Ο γιος μου αναγνωρίζει μόνο το πρώτο γράμμα του ονόματος του. Δεν του αρέσει να γράφει. Θα δυσκολευτεί πολύ στο δημοτικό;

Από εκπαιδευτικούς πρώτης τάξης δημοτικού(τον Δεκέμβριο)

• Εμείς προχωράμε στο φυλλάδιο της γλώσσας και η Άννα είναι ακόμα στο φυλλάδιο των μαθηματικών. Καλύτερα να την δει ένας ειδικός. Η εργοθεραπεία συνήθως βοηθά τα πρωτάκια.
• Δεν συγκεντρώνεται στην τάξη; Δεν βγάζει μόνο τα μολύβια του, βγάζει όλα τα πράγματα από τη κασετίνα.
• Αργεί να κάνει τις πράξεις και καθυστερεί να ολοκληρώσει το φυλλάδιο των μαθηματικών. Μπορεί να χρειάζεται να δείτε έναν ειδικό.

Εννοείται ότι δεν είναι όλοι οι γονείς και όλοι οι εκπαιδευτικοί της πρώτης τάξης το ίδιο αλλά τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι: Ποιες είναι οι προσδοκίες μας από τα παιδιά; Πώς θα καταφέρουμε να αντισταθούμε στις πιέσεις και στις ανάγκες κάποιων ενηλίκων; Δηλαδή, 1. να μάθει όλα τα φωνήματα/γράμματα πριν πάει πρώτη τάξη για να μπορεί να συμβαδίζει με τα υπόλοιπα παιδιά, 2. να γράφει και να διαβάζει στην προδημοτική για να μπορεί να ολοκληρώνει τις εργασίες του στην τάξη και να μην έχει διάβασμα σπίτι, 3. να κάθεται ίσια στην καρέκλα και να κοιτάζει μπροστά.

Τα παιδιά έχουν παρελθόν, παρόν και μέλλον. Και αυτές οι τρεις χρονικότητες θα πρέπει να μας απασχολούν σε όλα τα επίπεδα. Δεν μπορούμε να εστιάζουμε σε κανένα από τα τρία αλλά να τα βλέπουμε συνδυαστικά. Το νηπιαγωγείο θα πρέπει να σέβεται το κάθε παιδί για αυτό που είναι, αξιοποιώντας το παρελθόν του. Κατά τη διάρκεια της φοίτησης του στο νηπιαγωγείο θα πρέπει να παίρνει πλούσια ερεθίσματα,  τα οποία να ανταποκρίνονται  στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του. Επιπλέον, γνωρίζοντας ότι το κάθε παιδί έχει και μέλλον, το νηπιαγωγείο θα πρέπει να του προσφέρει ευκαιρίες να αναπτύξει δεξιότητες και να μάθει έννοιες απαραίτητες για το μέλλον του, με τρόπους που να το σέβονται και να το στηρίζουν.

Εν όψει και του συνεδρίου του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου «Δεξιότητες 21ου αιώνα στο Νηπιαγωγείο» θα ήθελα να σχολιάσω τις κύριες δεξιότητες του 2023 που αναφέρει το World Economic Forum (βλέπε πίνακα), οι οποίες θεωρούνται και οι πιο χρήσιμες για το εργασιακό περιβάλλον. Οι πρώτες έξι είναι η αναλυτική σκέψη, η δημιουργική σκέψη, η ανθεκτικότητα, η ευελιξία, το κίνητρο, η αυτοαντίληψη, η περιέργεια και η συνεχής επιθυμία για μάθηση και ο τεχνολογικός αλφαβητισμός.

Το Αναλυτικό Πρόγραμμα της Προσχολικής αναφέρεται ιδιαίτερα στο  Παιχνίδι ως μια ξεχωριστή μορφή οργάνωσης της μάθησης και της ανάπτυξης, το οποίο φυσικά και αβίαστα στηρίζει τα παιδιά να αναπτύξουν αυτές τις δεξιότητες. Μέσα από το παιχνίδι (π.χ. προσποίησης, πειραματικό, δημιουργικό, οικοδομικό, με κανόνες) και τις εμπειρίες που πρέπει να τους προσφέρουν οι νηπιαγωγοί για να το εμπλουτίσουν (π.χ. επισκέψεις, πειράματα, παραμύθια, γνώσεις-εμπειρίες) τα  παιδιά έχουν την ευκαιρία να

• δοκιμάσουν και να πειραματιστούν (π.χ. δημιουργώντας σαμπουάν για τους σκύλους τους, εκτελώντας μια συνταγή),
• αξιοποιήσουν συμβολικά αντικείμενα (π.χ. να χρησιμοποιήσουν τους κύβους για πανοπλία ή το παραμύθι για μενού),
• δημιουργήσουν (π.χ. να φτιάξουν ένα δώρο ή ένα διαφημιστικό),
• γίνουν δημιουργικά (π.χ. να φτιάξουν ένα πρωτότυπο δώρο/διαφημιστικό για ένα διαγωνισμό),
• αναπτύξουν την περιέργεια τους (π.χ. να θέλουν να φτιάξουν ένα περιβάλλον επιβίωσης των δεινοσαύρων),
• αναπτύξουν κίνητρο να πετύχουν (π.χ. να κερδίσουν στο φιδάκι),
• γίνουν ευέλικτα (π.χ. να αποδεχτούν την αλλαγή στους κανόνες της τόμπολας).

Ούτε η πίεση, ούτε τα φυλλάδια, αλλά ούτε οι βιαστικές και πρόωρες διαγνώσεις στηρίζουν τα παιδιά να αναπτύξουν τις δυνατότητες τους και να αγαπήσουν τη μάθηση. Πρέπει ως γονείς και εκπαιδευτικοί να είμαστε προσεκτικοί στις επιλογές μας, να αναστοχαζόμαστε για τις πρακτικές μας,  να αντιστεκόμαστε στις πιέσεις και να έχουμε εμπιστοσύνη στα παιδιά μας.

*Καθηγήτρια, Τμήμα Επιστημών της Αγωγής, Πανεπιστήμιο Κύπρου