Αποτελέσματα Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας, Γύρος 10 (2022)
Η εμπιστοσύνη έχει απασχολήσει και συνεχίζει να απασχολεί τις κοινωνικές επιστήμες λόγω της επίδρασης της σε ποικίλα κοινωνικοπολιτικά θέματα: διαδραματίζει κσιμο ρόλο στην ομαλή λειτουργία των προσωπικών αλλά και των ευρύτερων κοινωνικών σχέσεων. Εξ’ ου και η συμπερίληψη των αντίστοιχων ερωτήσεων από το ξεκίνημα της έρευνας το 2002 και η ένταξη τους στον κύριο κορμό του ερωτηματολογίου της Ευρωπαϊκή Κοινωνικής Έρευνα (ΕΚΕ). Η εμπιστοσύνη στην ΕΚΕ ερευνάται σε δύο μέρη: στην Κοινωνική Εμπιστοσύνη, δηλαδή εμπιστοσύνη προς τον Άλλον (συνάνθρωπο) και στην Εμπιστοσύνη προς συγκεκριμένους θεσμούς.
Η κοινωνική εμπιστοσύνη γίνεται αντιληπτή ως μια «κόλλα» που κρατά την κοινωνία ενωμένη και διευκολύνει την συνεργασία μεταξύ των ατόμων προλαμβάνοντας το αίσθημα της συνεχούς καχυποψίας που θα παρεμπόδιζε την συλλογική δράση για το κοινό καλό. Είναι σημαντικό να σημειώσουμε πως η κοινωνική εμπιστοσύνη δεν είναι ένα ατομικό χαρακτηριστικό. Είναι ένας κοινωνικός δείκτης που υποδεικνύει το κατά πόσο οι άνθρωποι ζουν μέσα σε ένα κλίμα εμπιστοσύνης. Έτσι, οι απαντήσεις στη κλίμακα της EΚΕ είναι η αξιολόγηση του συμμετέχοντα για τα επίπεδα εμπιστοσύνης που προσλαμβάνει από το κοινωνικό του περιβάλλον.
Η εμπιστοσύνη, στο μάκρο-επίπεδο, μπορεί να έχει και μια πιο απρόσωπη κατεύθυνση, για παράδειγμα προς θεσμικά όργανα. Εμπιστοσύνη προς έναν θεσμό δεν σημαίνει απλά ότι υπάρχει μια θετική στάση απέναντι στην ύπαρξη του εκάστοτε θεσμού. Η εμπιστοσύνη προς τους θεσμούς έχει βαθύτερες ερμηνείες και αφορά τις προσδοκίες και τις πεποιθήσεις των ατόμων για τη λειτουργία, τη δράση και τα αποτελέσματα των θεσμών. Υψηλή εμπιστοσύνη προς κάποιον θεσμό σημαίνει, επομένως, ότι τα άτομα εγκρίνουν τη δράση του, τον θεωρούν ικανό, αποτελεσματικό, αξιόπιστο θεσμό και ότι δρα προς όφελος του κοινού συμφέροντος.
Όσον αφορά την Κοινωνική Εμπιστοσύνη στην Κύπρο, το 64.30% πιστεύει πως θα πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί στις σχέσεις μας με τους ανθρώπους, το 55.7% δήλωσε πως οι περισσότεροι άνθρωποι θα προσπαθήσουν να μας εκμεταλλευτούν αν είχαν την ευκαιρία, και το 66.7% πιστεύει πως οι άλλοι νοιάζονται κυρίως για τον εαυτό τους.
Οι απαντήσεις αυτές φανερώνουν μια διάχυτη αίσθηση χαμηλής κοινωνικής εμπιστοσύνης η οποία, μάλιστα, επιδεινώνεται χρόνο με τον χρόνο. Στον Γύρο 10 καταγράφηκαν οι χαμηλότερες τιμές κοινωνικής εμπιστοσύνης που είχαν καταγραφεί ποτέ από το 2006. Συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες, η Κύπρος κατατάσσεται μέσα στις τρεις (3) πρώτες (από τις 31 συνολικά) με την χαμηλότερη κοινωνική εμπιστοσύνη, δίπλα στην Πολωνία, την Σερβία και το Μαυροβούνιο.
Όσον αφορά τους θεσμούς, σε μια κλίμακα από το 0 έως το 10 όπου το 0 σημαίνει ‘Καθόλου Εμπιστοσύνη’ και το 10 ‘Απόλυτη εμπιστοσύνη’, στην Κύπρο η εμπιστοσύνη στην Αστυνομία καταγράφει μέσον όρο 4.54, στην Δικαιοσύνη 4.39, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 4.27, στα Ηνωμένα Έθνη 3.64, στο Κυπριακό Κοινοβούλιο 3.56, στους Πολιτικούς 2.02 και στα Πολιτικά Κόμματα μόλις 1.96. Οι τιμές αυτές δηλώνουν εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης στους θεσμούς.
Από την άλλη, με μέσον όρο 6.79, οι επιστήμονες είναι ο μόνος θεσμός που κερδίζει την εμπιστοσύνη της πλειονότητας των πολιτών.
Για τα Ηνωμένα Έθνη, για την Αστυνομία και για τους Πολιτικούς η Κύπρος βρίσκεται μέσα στην τετράδα των χωρών με τη λιγότερη εμπιστοσύνη προς αυτούς τους θεσμούς. Τέλος, η Κύπρος είναι δεύτερη (2), μετά την Ισπανία, στην χαμηλότερη εμπιστοσύνη προς τα Πολιτικά Κόμματα.
Σύμφωνα με περαιτέρω αναλύσεις, η ηλικία και το επίπεδο εκπαίδευσης προβλέπουν στατιστικά σημαντικά τα επίπεδα της Κοινωνικής Εμπιστοσύνης ωστόσο μέσα από διαφορετικό προφίλ αντίληψης σε κάθε περίπτωση. Ποιο μορφωμένα άτομα τείνουν να εμπιστεύονται περισσότερο εξωτερικούς θεσμούς (Ηνωμένα Έθνη, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) ενώ μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα τα τοπικά κόμματα και τους πολιτικούς.
Μέσα στα χρόνια η εμπιστοσύνη προς τους θεσμούς παρουσιάζει συστηματική πτώση από το 2006, με την πιο δραματική πτώση να καταγράφεται προς τους πολιτικούς και τα πολιτικά κόμματα. Λαμβάνοντας υπόψη την μεγάλη σημασία που ενέχεται στην έννοια της Εμπιστοσύνης, μιας και αποτελεί έναν κρίσιμο δείκτη κοινωνικής και πολιτικής ευημερίας, οι μειωμένες τιμές στη Κύπρο εγείρουν προβληματισμό και ανησυχία.
Όσον αφορά τα εθνικά θεσμικά όργανα, η χαμηλή εμπιστοσύνη μπορεί να αποτελέσει τροχοπέδη όχι μόνο στην αποδοχή των αποφάσεων τους αλλά ακόμη και στην τήρηση των προτροπών τους. Τα χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης που σημειώνονται υποδηλώνουν μια βαθιά δυσαρέσκεια με τους περισσότερους θεσμούς, κυρίως με τα πολιτικά κόμματα και τους πολιτικούς, όπου παρατηρήθηκε και η πιο ραγδαία πτώση εμπιστοσύνης μέσα στα χρόνια. Αυτό πρέπει να αποτελέσει καμπανάκι για τον κίνδυνο ανόδου της επιρροής λαϊκίστικών και αντιδημοκρατικών κομμάτων στην Κύπρο και υποδεικνύει μια τάση απαξίωσης των εγχώριων πολιτικών διαδικασιών που ενδεχομένως να έχει σοβαρότατες συνέπειες στην πολιτική συμμετοχή. Παράλληλα, η επιφυλακτικότητα απέναντι στα ευρωπαϊκά όργανα εκδηλώνει μια εικόνα δυσπιστίας και καχυποψίας προς την Ευρώπη και προς τις ενέργειες της. Μια τέτοια στάση εμποδίζει την εφαρμογή πανευρωπαϊκών πολιτικών και κατ’ επέκταση την αρμονική συμβίωση μέσα στην ευρωπαϊκή οικογένεια.
Από την άλλη, η υψηλή εμπιστοσύνη στους επιστήμονες είναι ένα αισιόδοξο εύρημα, τόσο για την κοινωνική σημασία της ΕΚΕ και των κοινωνικών ερευνών συνολικά, όσο και για την συγκεκριμένη αναφορά. Επιπλέον, οι επιστήμονες ενδεχομένως να βρίσκονται στην κατάλληλη θέση να αναπληρώσουν την εμπιστοσύνη που φαίνεται να έχει χαθεί από το πολιτικό σύστημα με την ενεργή τους συμμετοχή στα κοινά, παράγοντας έρευνες με πρακτική αξία και παραγωγή δημόσιας συζήτησης για αναστοχασμό σε σύγκριση και με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Για να διαβάσετε ολόκληρη την αναφορά αποτελεσμάτων σχετικά με την Κοινωνική Εμπιστοσύνη και την Εμπιστοσύνη στους Θεσμούς πατήστε εδώ.
Τα αποτελέσματα της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας για τον Γύρο 10, θα ανακοινώνονται σε θεματικές όπως φαίνεται παρακάτω:
Αν θέλετε λαμβάνετε ενημερώσεις και αναφορές σχετικά με τα αποτελέσματα της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας, μπορείτε να εγγραφθείτε στο newsletter του ΠΑΚΕΠΕ αποστέλλοντας e-mail στο pakepe@ucy.ac.cy.
Για οποιαδήποτε άλλη πληροφορία σχετικά με τα αποτελέσματα και την έρευνα μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας.
