ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ*
Τα ποσοστά επιτυχίας στις εξετάσεις διορισίμων 2023 και συγκεκριμένα για τις ειδικότητες φιλολόγων, μαθηματικών και δασκάλων ήταν για ακόμα μια φορά πολύ χαμηλά. Στην παρέμβαση αυτή θα επικεντρωθώ στα αποτελέσματα από την εξέταση δασκάλων. Στις ανακοινώσεις τους, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις εξέφρασαν τη δυσαρέσκεια τους για το σύστημα εξετάσεων και έθεσαν το θέμα της διατήρησης του καταλόγου διοριστέων και μετά το 2027 οπότε και προγραμματίζεται να καταργηθεί.
Το ΥΠΑΝ έχει αναρτήσει τους βαθμούς 1170 υποψηφίων που παρακάθησαν σε τέσσερα εξεταστικά δοκίμια. Με μια ανάλυση των αποτελεσμάτων φαίνεται πως άνω της μισής (επεξεργασμένης) βαθμολογίας σε κάθε ένα από τα τέσσερα δοκίμια πήραν:
Τα πολύ χαμηλά επίπεδα επιτυχίας εντοπίζονται πρωτίστως στο δοκίμιο Μαθηματικών και δευτερευόντως στο δοκίμιο Ελληνικών Δημοτικής. Αντίστοιχα αποτελέσματα είχα εντοπίσει και στην ανάλυση των βαθμών για τις εξετάσεις του 2021 (παιδείαnews 12/5/22).
Είναι το δοκίμιο Μαθηματικών Δημοτικής αδικαιολόγητα δύσκολο;
Το δοκίμιο Μαθηματικών είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα του ΥΠΑΝ. Μελετώντας το, μπορούμε να έχουμε μια άποψη για το επίπεδο δυσκολίας του και μια ένδειξη για το βαθμό επάρκειας για διδασκαλία μαθηματικών στις τάξεις του δημοτικού σχολείου. Στη βιβλιογραφία υπάρχουν διαδικασίες (π.χ. standard setting) που μπορούν να τεκμηριώσουν αν ένα όριο βαθμολογίας είναι δικαιολογημένο για να καθορίσει επιτυχία ή αποτυχία στο δοκίμιο. Δεν έχει παρουσιαστεί όμως μια τέτοια ανάλυση ούτε από τις οργανώσεις που επικρίνουν αυτές τις εξετάσεις, ούτε από το ΥΠΑΝ. Για μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση, μια τέτοια ανάλυση θα έπρεπε να είχε γίνει για το δοκίμων των Μαθηματικών (όπως και για όλα τα δοκίμια).
Μια πρώτη ερμηνεία για το χαμηλό ποσοστό επιτυχίας στα Μαθηματικά είναι η εξής: η ομάδα θεματοθετών επέλεξε τα θέματα που εξετάστηκαν ακολουθώντας κάποιες προδιαγραφές. Αν το δοκίμιο δομήθηκε σωστά, τότε δίνει έγκυρη πληροφορία για τη γνωστική και διδακτική ετοιμότητα των υποψηφίων στο αντικείμενο. Σε αυτή την περίπτωση δεν θα έπρεπε να «πυροβολούμε τον αγγελιαφόρο», το δοκίμιο δηλαδή, για τα χαμηλά ποσοστά επιτυχίας.
Η άλλη άποψη που θεωρεί το δοκίμιο ακατάλληλο ή προβληματικό θα πρέπει να προσκομίσει κατάλληλα επιχειρήματα. Το χαμηλό ποσοστό επιτυχίας δεν αποδεικνύει από μόνο του ότι ένα δοκίμιο είναι ακατάλληλο. Αν αποδειχθεί ότι είναι αδικαιολόγητα δύσκολο, ας τεθεί θέμα αλλαγής των προδιαγραφών κατασκευής του δοκιμίου για να δίνεται ένα πιο εύκολο δοκίμιο Μαθηματικών Δημοτικής. Χρειάζεται όμως να κατατεθούν σχετικά πειστικά στοιχεία.
Αλλά υπάρχει και η αναπόφευκτη στατιστική επεξεργασία
Ο νόμος επιτρέπει μεταφορά βαθμολογίας από προηγούμενες εξεταστικές περιόδους και για σκοπούς ίσης μεταχείρισης πρέπει να διασφαλίζεται συγκρισιμότητα βαθμών σε διαφορετικές περιόδους. Σαν αποτέλεσμα, ακόμα κι αν την επόμενη φορά κατασκευαστεί ένα πολύ εύκολο γραπτό Μαθηματικών Δημοτικής, η στατιστική αναπροσαρμογή των βαθμολογιών δεν θα επιτρέψει μεγάλες αλλαγές στα ποσοστά επιτυχίας. Αυτό είναι συνέπεια της ψυχομετρικής εξίσωσης βαθμολογιών που θα έπρεπε να είχε προβλεφθεί πριν από την εφαρμογή του συστήματος εξετάσεων το 2017, πριν την κατασκευή των πρώτων δοκιμίων που ουσιαστικά καθόρισαν τη βαθμολογική κλίμακα. Η θεματοθέτηση είναι πάντα σημαντική. Καθίσταται ακόμα πιο κρίσιμη όταν με ένα δοκίμιο καθορίζεται η αρχική κλίμακα σε ένα επαναλαμβανόμενο σύστημα εξετάσεων με εξίσωση βαθμών.
Η στατιστική επεξεργασία παρουσιάζεται ως μια στρέβλωση του συστήματος εξετάσεων. Είναι όμως απαραίτητη, αφού η πολιτεία θέλησε να επιτρέψει τη μεταφορά βαθμολογίας. Μια εισήγηση είναι να εξεταστεί η κατάργηση της μεταφοράς βαθμολογίας και εγκατάλειψη της στατιστικής επεξεργασίας με όλες τις δυσκολίες που υπάρχουν με αυτήν στο πλαίσιο ενός διαφοροποιημένου συστήματος εξετάσεων. Οι εξετάσεις σε μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσαν να επαναλαμβάνονται λιγότερο συχνά.
Ευρύτερα θέματα σχετικά με τις εξετάσεις που μπορούν να αναδειχθούν στη δημόσια συζήτηση
(α) Σε σχέση με τη μαθηματική κατάρτιση σε επίπεδο πτυχίου: ποια είναι η θέση και το περιεχόμενο της στα προγράμματα σπουδών σε Τμήματα Επιστημών Αγωγής; Τόσο η πλευρά του Υπουργείου, όσο και τα πανεπιστημιακά τμήματα ΕΠΑ θα έπρεπε να προβληματιστούν και να συζητήσουν αν υπάρχει διάσταση ως προς τη σημασία, βαρύτητα, ή το επίπεδο μαθηματικής εκπαίδευσης για σκοπούς επιλογής στο διδασκαλικό επάγγελμα.
(β) Η Υπηρεσία Εξετάσεων ακολουθεί συγκεκριμένη διαδικασία για τη θεματοθέτηση δοκιμίων σε εξετάσεις. Η διαδικασία μπορεί να αξιολογηθεί πιο σφαιρικά, για παράδειγμα να επανεξεταστεί η διαδικασία επιλογής, η σύνθεση και ο τρόπος εργασίας της ομάδας θεματοθετών για τις εξετάσεις διορισίμων.
(γ) Σε σχέση με τον επαγγελματικό προσανατολισμό: ο κρίσιμος ρόλος της μαθηματικής κατάρτισης για διορισμό στο δημοτικό σχολείο, θα έπρεπε να τονίζεται νωρίς (από το σχολείο) πριν από την επιλογή κλάδων για σπουδές. Επίσης, δεν είναι δύσκολο να παρουσιάζεται δημόσια μια πρόβλεψη για τις διαθέσιμες θέσεις διορισμού στην εκπαίδευση για τα επόμενα 5, 10, ή 15 χρόνια σε σχολικούς συμβούλους, παιδιά που ενδιαφέρονται για σπουδές στα παιδαγωγικά, γονείς κτλ.
(δ) Η Υπουργός αναφέρεται συχνά στην τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων για την εκπαίδευση μέσα από δεδομένα. Ο θεσμός των εξετάσεων διορισίμων ήταν μια σημαντική αλλαγή στο κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα και εφαρμόζεται εδώ και αρκετά χρόνια. Έχει γίνει αξιολόγηση του θεσμού αυτού; Αν ναι, τότε η δημοσιοποίηση σχετικών στοιχείων θα ήταν χρήσιμη για τη γενικότερη συζήτηση που διεξάγεται.
Στη σχετική αρθρογραφία δόθηκε έμφαση σε συνδικαλιστικά επιχειρήματα όπως οι διαδικασίες διορισμού στο δημόσιο σχολείο και η επαναφορά της επετηρίδας. Αν η συζήτηση επικεντρωθεί σε αυτά, και όχι σε συγκεκριμένες βελτιώσεις του υφιστάμενου συστήματος, τότε δυστυχώς θα επαναληφθεί ακόμα μια φορά η γνωστή παλινδρομική κίνηση στις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις: αποφασίζεται μια σημαντική μεταρρύθμιση και πριν ολοκληρωθεί η εφαρμογή της, την ακυρώνουμε μερικώς ή πλήρως για να διατηρήσουμε το προηγούμενο σύστημα.
* Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου
