Η συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες αστικής ανάπτυξης αναγνωρίζεται σταδιακά ως βασική πτυχή του σύγχρονου αστικού σχεδιασμού, με σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής, την κοινωνική συνοχή, τη συμπερίληψη και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η ενσωμάτωση διαφορετικών μορφών γνώσης και εμπειρίας στις διαδικασίες αστικού σχεδιασμού είναι ζωτικής σημασίας για την παραγωγή καινοτόμων λύσεων, την ανάπτυξη κοινής ταυτότητας και αίσθησης του ανήκειν, κινητοποιώντας τους κατοίκους να ενδιαφέρονται ενεργά για τη βελτίωση του περιβάλλοντός τους, καλλιεργώντας ένα κοινό αίσθημα ευθύνης για την πόλη και τη γειτονιά.
Αναγνωρίζοντας τη σημασία της συμμετοχής των πολιτών στον αστικό σχεδιασμό, στις 3 Ιουλίου 2024, πραγματοποιήθηκε μια ομάδα εστίασης, στο πλαίσιο των εργασιών του ερευνητικού έργου Twinning towards Research Excellence in Evidence-Based Planning and Urban Design-ΤWIN2EXPAND (https://twin2expand.surf.com.cy/) του Society and Urban Form lab (SURF -https://www.surf.com.cy/) στο Τμήμα Αρχιτεκτονικής Πανεπιστημίου Κύπρου, με περίπτωση μελέτης τον Στρατηγικό Σχεδιασμό του Πεδιαίου ποταμού. Η ομάδα εστίασης συγκέντρωσε εκπροσώπους από διαφόρους φορείς και ενδιαφερόμενα μέρη που σχετίζονται με την περιοχή του Πεδιαίου ποταμού για να συζητήσουν και να καταλήξουν σε ένα σύνολο προτεραιοτήτων όσον αφορά την ενίσχυση της προσβασιμότητας, την προστασία και βελτίωση του περιβάλλοντος, και τη δημιουργία ενεργών δημόσιων χώρων και δραστηριοτήτων κατά μήκος του ποταμού. Η συμμετοχική προσέγγιση που ακολουθήθηκε βασίστηκε στην αξιοποίηση τεχνικών Δομημένου Δημοκρατικού Διαλόγου (ΔΔΔ) (όπως εφαρμόστηκε από τους Γιάννης Λαούρης και Μάριος Μιχαηλίδης), δίνοντας δυνατότητα ανάπτυξης και καταγραφής ιδεών για σύνθετα θέματα, οδηγώντας στη λήψη συμμετοχικών αποφάσεων.
Στην ομάδα εστίασης συμμετείχαν κάτοικοι και χρήστες της περιοχής, αρχιτέκτονες και εκπρόσωποι από τους φορείς και οργανισμούς: Κυπριακή Συνομοσπονδία Οργανώσεων Αναπήρων (ΚΥΣΟΑ), Διαδημοτική Αναπτυξιακών έργων Λευκωσίας (ΔΑΕΛ), αρχιτεκτονικό γραφείο Θίασος, καφετέρια Amber and Joe, Δημοτικό Σχολείο Αγίων Ομολογητών, Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση Organisation for Positive Urbanism (OPU collective), Ινστιτούτο Κύπρου και Δήμο Στροβόλου. Οι συμμετέχοντες διαμόρφωσαν τρεις ομάδες (ομάδα επισκεψιμότητας και συνδεσιμότητας, ομάδα προστασίας, βιοποικιλότητας και πράσινης υποδομής και ομάδα δημόσιου χώρου και δραστηριοτήτων), συζήτησαν και συνεργάστηκαν για να αναπτύξουν ένα κοινό πλαίσιο σκέψης.
Κατά τη διάρκεια της ομάδας εστίασης, συγκεντρώθηκαν και αξιολογήθηκαν συνολικά 43 ιδέες από τις τρεις ομάδες, αποδεικνύοντας το υψηλό επίπεδο εμπλοκής και δημιουργικότητας των συμμετεχόντων.
Επισκεψιμότητα και συνδεσιμότητα: Μερικά από τα κύρια αποτελέσματα περιλαμβάνουν την ανάγκη για ενίσχυση της εγκάρσιας πρόσβασης από το γραμμικό πάρκο στις περιοχές κατοίκησης μέσω κοινόχρηστων αρτηριών, την εξασφάλιση μιας συνεχούς «πορείας» από το επίπεδο της γειτονιάς στο επίπεδο της πόλης και του πάρκου, τη συμπερίληψη ΑΜΕΑ, ηλικιωμένων και ατόμων με βρεφικά καρότσια, με την δημιουργία νέων διαδρομών και χώρων στάθμευσης, την ενίσχυση της ασφάλειας για τους πεζούς και τον διαχωρισμό λωρίδων διακίνησης πεζών και ποδηλάτων. Αναφέρθηκαν επίσης η ανάγκη δημιουργίας υποδομών για δραστηριότητες ή απαραιτήτων υπηρεσιών καθώς και η ανάγκη για συνδεσιμότητα με τις αστικές περιοχές που περιβάλλουν τον Πεδιαίο μέσω ενός επίσημου δικτύου εισόδων που θα καθιστά το γραμμικό πάρκο άξονα υψηλής προσβασιμότητας εντός της Λευκωσίας.
Περιβάλλον, βιοποικιλότητα και πράσινη υποδομή: Σχετικά με το περιβάλλον, κάποια σημαντικά αποτελέσματα αφορούν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των νέων παρεμβάσεων και το σεβασμό στον υφιστάμενο χαρακτήρα και βιοποικιλότητα κάθε περιοχής, την καλλιέργεια περιβαλλοντικής συνείδησης μέσω οργανωμένης στρατηγικής ευαισθητοποίησης που θα περιλαμβάνει την ενδυνάμωση των πολιτών και την εμπλοκή σχολείων και παιδιών. Ακόμη, συζητήθηκε η ανάγκη εγκάρσιας επέκτασης του πάρκου μέσα στην πόλη, ως «πράσινος πνεύμονας», προτάθηκε η εις βάθος ανάλυση του υφιστάμενου οικοσυστήματος και κατάστασης πριν γίνουν οποιεσδήποτε παρεμβάσεις και η επίλυση θεμάτων ασφάλειας και ρύπανσης μέσω μιας στρατηγικής αντιμετώπισης και συστηματικής εμπλοκής των αρμόδιων αρχών.
Δημόσιος χώρος – δραστηριότητες: Τα αποτελέσματα αναδεικνύουν την ανάγκη προγραμματισμού μιας σειράς δράσεων και εκδηλώσεων εντός του πάρκου που να αφορούν τα παιδιά, τον πολιτισμό, τα κατοικίδια, ή άλλες καθημερινές εκδηλώσεις. Σημαντική πρότασης είναι και η δημιουργία «destination points», χώρων δηλαδή που να προσκαλούν τους χρήστες να περάσουν εκεί τον ελεύθερό τους χρόνο. Επιπλέον, προτάθηκε η βελτίωση υποδομών που αφορούν την ασφάλεια και την προσβασιμότητα, παροχές νερού και χώρους υγιεινής, καθώς και οργανωμένους χώρους για picnic.
Και οι τρεις ομάδες ανέδειξαν τα θέματα ασφάλειας ως σημαντικά, καθώς και την ανάγκη για ανάπτυξη κοινωνικών δραστηριοτήτων κατά μήκος του ποταμού, αξιοποιώντας και αναπτύσσοντας το πράσινο της περιοχής.
Η ομάδα εστίασης κατέδειξε τη σημασία της πολυφωνίας, της διαβούλευσης και της συμμετοχής της κοινότητας στην ανάπτυξη βιώσιμων λύσεων για το αστικό περιβάλλον. Κατέδειξε επίσης την αναγκαιότητα για διεπιστημονική συνεργασία και κοινή δράση, μέσω της συνεργασίας ακαδημαϊκών ομάδων, επαγγελματιών, τοπικών αρχών και πολιτών. Η ενεργή εμπλοκή των πολιτών και εμπλεκόμενων φορέων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων αναδεικνύεται ως κρίσιμη για τη διαμόρφωση του αστικού σχεδιασμού την ανάπτυξη και μεταμόρφωση των γειτονιών και των κοινοτήτων, έχοντας τη δύναμη να συνεισφέρει ουσιαστικά στη δημιουργία ασφαλέστερων και πιο ζωντανών κοινοτήτων. Μέσα από την ομάδα εστίασης επιβεβαιώθηκε επίσης η σημασία της συνέργειας μεταξύ ακαδημαϊκών ομαδων και πρακτικής και η σημαντικότητα του σχεδιασμού βάσει τεκμηρίωσης (evidence-based design and planning, EBDP). H χρήση εμπειρικών δεδομένων και επιστημονικών ερευνών για την καθοδήγηση του αστικού και πολεοδομικού σχεδιασμού έχει τη δυνατότητα να επιφέρει καλύτερα αποτελέσματα, μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα και ευημερία των πόλεων και των κοινοτήτων.
Σε επόμενο στάδιο τα κύρια ζητήματα που αναδείχθηκαν από τους εμπλεκόμενους φορείς θα ενημερώσουν σχετικά ερευνητικά ερωτήματα. Τα εν λόγω ερωτήματα θα διερευνηθούν και αξιολογηθούν σε σχέση με τον προτεινόμενο Στρατηγικό Σχεδιασμό Πεδιαίου ποταμού με μεθόδους και εργαλεία χωρικής ανάλυσης και θα συζητηθούν με τους συμμετέχοντες σε μεταγενέστερο συμμετοχικό εργαστήριο. Απώτερος στόχος είναι η συλλογική ετοιμασία σχετικών Policy Briefs, συνοπτικών εγγράφων που αποσκοπούν στην ενημέρωση των υπευθύνων λήψης αποφάσεων για το συγκεκριμένο θέμα.
Για περισσότερες πληροφορίες, https://twin2expand.surf.com.cy/news-and-events/citizens-and-stakeholders-participation-for-the-strategic-planning-of-the-pedieos-river-collaborative-steps-towards-sustainable-development/.
Το έργο TWIN2EXPAND χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση [101078890] και το UK Research and Innovation (UKRI) στο πλαίσιο της εγγύησης χρηματοδότησης Ορίζοντας Ευρώπη της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου [10052856, 10050784].
Επικοινωνία: Νάτια Χαραλάμπους, Συντονίστρια Έργου, charalambous.nadia@ucy.ac.cy, 22892965
Σημείωση προς τους συντάκτες:
