ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΧΑΤΗΣΩΤΗΡΙΟΥ*
Στην εποχή της ύστερης μετα-νεωτερικότητας, η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με τη σοβαρότατη πρόκληση του μεταναστευτικού και προσφυγικού ζητήματος. Περισσότεροι από δύο εκατομμύρια μετανάστες και πρόσφυγες πέρασαν από τρίτες χώρες στην Ευρώπη, γεγονός το οποίο προσέλαβε διαστάσεις «κρίσης». Στο κλίμα αυτό, τα κυπριακά σχολεία αντιμετωπίζουν την πρόκληση της επιτυχούς διαχείρισης του ζητήματος αυτού. Υπό την έννοια αυτή, η ουσιαστική επιτυχία δεν περιλαμβάνει τίποτα λιγότερο από την απόδειξη ότι τα σχολεία μας μπορούν να συμπεριλάβουν με επιτυχία τα παιδιά μεταναστευτικής ή προσφυγικής βιογραφίας. Η ανταπόκριση του σχολείου στις νέες συνθήκες περιλαμβάνει διάφορα επίπεδα δράσεων, και συγκεκριμένα: το δομικό και οργανωτικό επίπεδο του σχολείου, το κοινωνικό επίπεδο, το επίπεδο της διδασκαλίας και του αναλυτικού προγράμματος, και το ατομικό επίπεδο.
Προκειμένου να ανταποκριθούμε με επιτυχία στον στόχο της επιτυχούς διαχείρισης της «κρίσης» οφείλουμε να δημιουργήσουμε «πόρους ελπίδας» (resources of hope). Οι «πόροι της (ισχυρής και βάσιμης) ελπίδας» περιλαμβάνουν ένα αλληλένδετο σύνολο διαρθρωτικών, πολιτισμικών και παιδαγωγικών στρατηγικών. Αρχικά, οι διαρθρωτικές στρατηγικές περιλαμβάνουν την ανάπτυξη του σχολικού πλάνου, των αναλυτικών προγραμμάτων, και των προγραμμάτων επαγγελματικής μάθησης στη βάση της κοινωνικής δικαιοσύνης και του διαπολιτισμού. Κατά δεύτερον, διάφορες πολιτισμικές στρατηγικές πρέπει να αξιοποιούνται για την ανάπτυξη της σχολικής κουλτούρας που προάγει το ήθος της κοινωνικής δικαιοσύνης. Κατά συνέπεια, η σχολική κουλτούρα οφείλει να ενισχύει τη συνεργατική μάθηση, τη μάθηση με γνώμονα την επιτυχία όλων ανεξαιρέτως των παιδιών, καθώς και την κουλτούρα διαπραγμάτευσης και επιχειρηματολογίας στη μάθηση και τη διδασκαλία. Τέλος, οι παιδαγωγικές στρατηγικές αφορούν στον ίδιο τον αναπροσανατολισμό της διαδικασίας της μάθησης προς την κατεύθυνση της κοινωνικής δικαιοσύνης και του διαπολιτισμού.
Ποιες είναι όμως οι συνθήκες που θα επιτρέψουν στο σχολείο να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στο μεταναστευτικό ζήτημα; Πρωτίστως, οφείλουμε να αναφερθούμε στο άνοιγμα του σχολείου στην ευρύτερη κοινότητα. Εξωτερικοί φορείς, όπως για παράδειγμα ΜΚΟ, η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών ή ακόμη και ο επιχειρηματικός κόσμος, μπορούν δυνητικά να αναλάβουν υπευθυνότητες και καθήκοντα, τα οποία το σχολείο αδυνατεί να καλύψει. Παράλληλα, τέτοιοι φορείς έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν επιπλέον γνώσεις και δεξιότητες σχετικά με την τοπική αγορά εργασίας, καθοδηγώντας την εκπαίδευση και κατάρτισης και ενισχύοντας, συνεπώς, την οικονομική συμπερίληψη των παιδιών μεταναστευτικής βιογραφίας στη μετέπειτα πορεία τους ως ενήλικες. Ομοίως, επισημαίνουμε την αναγκαιότητα του ανοίγματος του σχολείου στις οικογένειες μεταναστευτικής βιογραφίας, παρά τα οποιοδήποτε εμπόδια που προσκόπτουν τη γονική εμπλοκή στα σχολικά δρώμενα λόγω ενός ευρέως φάσματος παραγόντων όπως ο υπερβολικός φόρτος εργασίας και οι γλωσσικοί περιορισμοί.
Κατά δεύτερον, το κράτος οφείλει να μεριμνήσει για μακρόχρονη παροχή επιπρόσθετων πόρων σε μέσα, χρόνο και ανθρώπινο δυναμικό σε συγκεκριμένα σχολεία προκειμένου αυτά να κατορθώσουν να ανταποκριθούν καλύτερα στις επιμέρους ανάγκες που προκύπτουν λόγω της αυξημένης παρουσίας παιδιών μεταναστευτικής ή προσφυγικής βιογραφίας. Τέλος, μια ακόμη προϋπόθεση της επιτυχούς διαχείρισης της «κρίσης» αφορά στην κατάρτιση, ειδικότερα των εκπαιδευτικών, προκειμένου να κατανοήσουν εις βάθος θέματα που άπτονται της δημογραφικής αλλαγής, της μετανάστευσης, της επίτευξης ισορροπίας μεταξύ συνοχής και πλουραλισμού, τις πολιτισμικές και διαπολιτισμικές ικανότητες, και τα πολιτισμικά σενάρια (cultural scripts), αλλά και για την καλύτερη διαχείριση των γλωσσικών ζητημάτων και των τραυματικών εμπειριών των παιδιών.
*PhD in Education University of Cambridge, UK
Aναπληρώτρια Καθηγήτρια στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Αριστίνδην υποψήφια βουλεύτρια για τον Δημοκρατικό Συναγερμό στην Επαρχία Αμμοχώστου
