Ενδυνάμωση κοινωνικών αξιών και συμπεριφορών εν καιρώ πανδημίας


Το κλειδί για ασφαλή διακίνηση και συμμετοχή στον κοινωνικό περίγυρο

ΤΗΣ ΛΕΥΚΗΣ ΚΟΥΡΕΑ, ΤΗΣ ΑΡΓΥΡΩΣ ΦΕΛΛΑ ΚΑΙ ΤΗΣ  ΑΓΓΕΛΑΣ ΛΙΑΣΙΔΟΥ*

Η εκθετική αύξηση κρουσμάτων Κορωνοϊού (COVID-19) σε συνδυασμό με τη σημαντική άνοδο στις νοσηλείες που παρατηρείται κατά διαστήματα τον τελευταίο 1,5 χρόνο στον τόπο μας υποδηλώνει εν μέρει τη δυσκολία μεγάλων και μικρών στην εφαρμογή και διατήρηση κοινωνικών συμπεριφορών συμβατών με την πανδημία. Οι όποιες κοινωνικές συμπεριφορές καλούμαστε να επιδείξουμε πλαισιώνονται από το κοινωνικό αξιακό μας σύστημα. Συνεπώς, η πανδημία προτάσσει και την αναγκαιότητα ενδυνάμωσης κοινωνικών αξιών όπως ενσυναίσθηση, σεβασμός και υπευθυνότητα, οι οποίες αξίες έρχονται να πάρουν συγκεκριμένη μορφή μέσα από κοινωνικές συμπεριφορές που καλούμαστε να επιδείξουμε στο περιβάλλον μας.

  • Τι ονομάζουμε «κοινωνικές συμπεριφορές»;

Με τον όρο «κοινωνικές συμπεριφορές» αναφερόμαστε σε δεξιότητες και ρουτίνες, τις οποίες το άτομο καλείται να αναπτύξει για να αλληλεπιδράσει με έναν υγιή και κοινωνικά αποδεκτό τρόπο με τα υπόλοιπα μέλη του κοινωνικού περιβάλλοντος. Οι κοινωνικές δεξιότητες αποτελούν οριζόντιες συμπεριφορές, τις οποίες το άτομο καλείται να παρουσιάσει όπου και να βρίσκεται διότι αποτελούν δεξιότητες ζωής. Για παράδειγμα, κοινωνικές δεξιότητες σχετικές με την πανδημία είναι «Κρατώ απόσταση ασφαλείας από τους γύρω μου», «Διατηρώ χέρια και πόδια στον εαυτό μου». Οι ρουτίνες αφορούν σε διαδικαστικές συμπεριφορές, τις οποίες καθορίζει το πρόγραμμα και οι κανόνες του συγκεκριμένου χώρου στον οποίο βρίσκεται το άτομο. Ορισμένες ρουτίνες σχετικές με την πανδημία είναι «Πλένω σωστά τα χέρια μου», «Φοράω τη μάσκα», «Χρησιμοποιώ σωστά το αντισηπτικό», «Στέκομαι στη γραμμή μετακίνησης κρατώντας απόσταση ασφαλείας», κ.λπ.

  • Πώς καλλιεργούμε και ενδυναμώνουμε τις κοινωνικές συμπεριφορές ανάμεσά μας;

Στο οικογενειακό πλαίσιο, οι γονείς/κηδεμόνες αποτελούν τα κοινωνικά πρότυπα στα παιδιά. Οπόταν, το τι κάνει και το τι λέει ο γονέας/κηδεμόνας επηρεάζει την ανάπτυξη αντίστοιχων συμπεριφορών στο παιδί του. Η οικογένεια μπορεί να στηρίξει και να ενισχύσει το παιδί στην εφαρμογή υγιών και θετικών κοινωνικών συμπεριφορών με απλούς τρόπους στο πλαίσιο του σπιτιού. Πιο κάτω παραθέτουμε κάποιες ιδέες.

  1. Δημιουργία πίνακα όπου τα μέλη της οικογένειας καθορίζουν 2-3 απλές κοινωνικές συμπεριφορές που κρίνουν σημαντικές για το περιβάλλον του σπιτιού. Για μεγαλύτερα παιδιά, είναι απαραίτητο τα ίδια να εμπλακούν και να συμφωνήσουν στην επιλογή και στην υιοθέτηση υγιών συμπεριφορών για συγκεκριμένους χώρους και για χρονικά διαστήματα. Για μικρότερα παιδιά, οι γονείς είναι αυτοί που αποφασίζουν. Ο πίνακας περιλαμβάνει τις κοινωνικές αξίες π.χ., σεβασμός - υπευθυνότητα - ασφάλεια για συγκεκριμένους χώρους του σπιτιού. Δίπλα από κάθε αξία παρουσιάζονται ορισμένες συμπεριφορές διατυπωμένες με απλό τρόπο. Για παράδειγμα, δείχνουμε ασφάλεια στην κουζίνα σημαίνει «Πλένουμε τα χέρια μας πριν και μετά το φαγητό και βάζουμε αντισηπτικό».
  2.  Η εφαρμογή του περιεχομένου του πίνακα αξιών και κοινωνικών συμπεριφορών της οικογένειας προϋποθέτει πως οι γονείς καθοδηγούν τα παιδιά τους στην εκτέλεση των συγκεκριμένων συμπεριφορών μέσω αναγνώρισης και διόρθωσης. Έχουν έγνοια να αναγνωρίζουν τις σωστές συμπεριφορές των παιδιών τους με θετικό και συγκεκριμένο τρόπο και όταν αυτά δυσκολεύονται, οι γονείς τα διορθώνουν με θετικό τρόπο. Για παράδειγμα το λεκτικό μιας θετικής αναγνώρισης μπορεί να είναι: «Ιωάννα, είμαι περήφανη που δείχνεις υπευθυνότητα και έπλυνες καλά τα χέρια». Επίσης, εκτός από τη λεκτική ενίσχυση μπορεί η οικογένεια να καταρτίσει πίνακα επιβραβεύσεων. Οι επιβραβεύσεις μπορεί να είναι δραστηριότητες κοινωνικής φύσεως (π.χ., χορός, μαγείρεμα, επιτραπέζια παιχνίδια),  προνόμια (π.χ., επέκταση ώρας ύπνου, χρόνος για παιχνίδι στον υπολογιστή) ή αγαπημένα αναλώσιμα αγαθά (π.χ., παγωτό, παιχνίδι). Από την άλλη για να διορθώσουμε όποια κοινωνικά λάθη των παιδιών, εφαρμόζουμε λογικές συνέπειες που αντικατοπτρίζουν το μέγεθος του λάθους. Για παράδειγμα, αν δεν καθάρισε τον προσωπικό του χώρο, τότε καλείται να καθαρίσει όχι μόνο τον δικό του αλλά και τον χώρο ενός άλλου μέλους της οικογένειας για ένα χρονικό διάστημα.
  3. Η πανδημία μας διδάσκει συνεχώς την αναγκαιότητα της προσαρμογής και της επίλυσης προβλήματος. Αυτό μπορεί να γίνεται με δημιουργικότητα και θετικότητα. Οι γονείς δίνουν χρόνο στα παιδιά για κοινωνικοποίηση με φίλους και συγγενείς σε ασφαλή πλαίσια. Εάν δεν δύναται η καθημερινή δια ζώσης επαφή μπορούν να επικοινωνήσουν μέσω διαδικτυακών μέσων. Οι γονείς σχεδιάζουν δραστηριότητες εξόρμησης και φυσικής άσκησης εμπλέκοντας τα παιδιά τους. Η μοντελοποίηση και προώθηση της σωματικής και συναισθηματικής ευεξίας είναι πολύ σημαντική. Όταν η οικογένεια αφιερώνει χρόνο για ωφέλιμη δραστηριότητα, το παιδί ανταποκρίνεται θετικά και νιώθει ασφάλεια.

Στο σχολικό πλαίσιο, το διδακτικό προσωπικό μπορεί να εργαστεί συλλογικά και να εφαρμόσει κοινές πρακτικές προώθησης θετικών συμπεριφορών. Ένα τέτοιο εφαρμοσμένο πλαίσιο που προωθεί την πρόληψη και τη συλλογικότητα είναι το Σχολικό Σύστημα Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς (ή αλλιώς ΠροΘεΣυ) (Schoolwide Positive Behavior Interventions and Supports). Στο πλαίσιο ΠροΘεΣυ ακολουθείται η λογική της επίλυσης προβλήματος για μείωση ανεπιθύμητων συμπεριφορών δίνοντας έμφαση: (1) στην ανάπτυξη θετικής αλληλεπίδρασης μεταξύ παιδιών και εκπαιδευτικών και (2) στη σαφή διδασκαλία των αναμενόμενων κοινωνικών συμπεριφορών. Συγκεκριμένα, η διδασκαλία των κοινωνικών δεξιοτήτων και ρουτινών είναι άμεση και παρουσιάζεται με ξεκάθαρο και βιωματικό τρόπο η σωστή και η λανθασμένη συμπεριφορά εμπλέκοντας τα παιδιά σε δραστηριότητες εξάσκησης.

Για τη διδασκαλία κοινωνικών συμπεριφορών σχετικών με την πανδημία μπορούν να προβληθούν βιντεάκια, τα οποία προβάλλουν τα βήματα  κάθε αναμενόμενης συμπεριφοράς. Δύο τέτοια σύντομα βιντεάκια είναι:

  1. «Όταν φτάνω στην τάξη…», το οποίο παρουσιάζει τα πέντε βήματα αποστασιοποίησης από τα υπόλοιπα άτομα στον ίδιο χώρο (https://www.youtube.com/watch?v=yE8VXRDlwlU).
  2.  «Βάζω φρένο στον ιό με αντισηπτικό», το οποίο προβάλλει την ορθή χρήση του αντισηπτικού (https://www.youtube.com/watch?v=Txmj4HWJB9E). 

Η προβολή των βίντεο δεν είναι αρκετή για την εκμάθηση των κοινωνικών συμπεριφορών. Αυτό που χρειάζεται είναι η διαρκής εξάσκηση, η παροχή συγκεκριμένης θετικής ανατροφοδότησης (π.χ., «Μαρία, σε ευχαριστώ που κρατάς δύο μέτρα απόσταση. Αυτό δείχνει ασφάλεια.» «Νικόλα, χαίρομαι που ακολούθησες τα βήματα ορθής χρήσης του αντισηπτικού. Δείχνεις σεβασμό.»), η ενεργός επίβλεψη και οι υπενθυμίσεις αμέσως πριν την εκτέλεση των αναμενόμενων συμπεριφορών.

Η εξάσκηση των κοινωνικών συμπεριφορών χρειάζεται να είναι βιωματική μέσω παιχνιδιού. Αξιοποιώντας και τις νέες τεχνολογίες μπορούμε να δώσουμε στα παιδιά σύντομα παιχνίδια που καλλιεργούν τις κοινωνικές συμπεριφορές σχετικά με την πανδημία. Παραδείγματα τέτοιων εκπαιδευτικών παιχνιδιών είναι αυτά που δημιουργήθηκαν από ομάδα εφήβων υπό την καθοδήγηση έμπειρου καθηγητή πληροφορικής στο πλαίσιο επιχορήγησης από το πρόγραμμα ReCOVer20 του Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου για προώθηση και καλλιέργεια του ΠροΘεΣυ στην κοινωνία.

Συγκεκριμένα, η ομάδα νέων ανέπτυξε τα εξής εκπαιδευτικά παιχνίδια:

  • Όταν φτάνω στην τάξη... Το παιχνίδι αυτό στοχεύει στην ενίσχυση και εξάσκηση των βημάτων που πρέπει να ακολουθούν τα παιδιά κάθε φορά που εισέρχονται στη σχολική αίθουσα για να εξασφαλίσουν τόσο τη δική τους ασφάλεια, αλλά και των ατόμων που βρίσκονται γύρω τους. Για πρόσβαση στο συγκεκριμένο παιχνίδι επισκεφτείτε τον σύνδεσμο: https://wordwall.net/resource/7702091
  • Πατάμε φρένο στον ιό... με αντισηπτικό! Ακολουθώντας τη λογική του πιο πάνω παιχνιδιού, τα παιδιά καλούνται να τοποθετήσουν στην ορθή σειρά τα έξι στάδια ορθής χρήσης του αντισηπτικού στον σύνδεσμο: https://wordwall.net/resource/7699817
  • Ο αναγραμματισμός του κορωνοϊού: Τα γράμματα λέξεων που έχουν άμεση συνάφεια με την πανδημία και τα μέτρα προστασίας έχουν μπερδευτεί (π.χ., γάντια, μάσκα, αντισηπτικό). Τα παιδιά καλούνται εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος να τοποθετήσουν τα γράμματα στην ορθή σειρά και να σχηματίσουν την κρυμμένη λέξη.  Μπορείτε να βρείτε το συγκεκριμένο παιχνίδι στον σύνδεσμο: https://wordwall.net/resource/7700851
  • Το κρυπτόλεξο του κορωνοϊού: Στο κρυπτόλεξο κρύβονται 10 λέξεις σχετικές με τον κορωνοϊό (π.χ., πανδημία, πλύσιμο, υγεία). Τα παιδιά καλούνται εντός ενός εύλογου χρονικού διαστήματος να ψάξουν οριζόντια και κάθετα στο πλέγμα γραμμάτων και να εντοπίσουν γρήγορα τις κρυμμένες λέξεις. Για πρόσβαση στο εν λόγω παιχνίδι επισκεφτείτε τον σύνδεσμο: https://wordwall.net/resource/7701443
  • Χαιρετισμοί και καλωσορίσματα ανάμεσά μας στην εποχή της πανδημίας: Στην εποχή της πανδημίας, το τρίπτυχο απόσταση, μάσκα, αντισηπτικό έβαλε φρένο στις αγκαλιές, τα φιλικά χτυπήματα στην πλάτη, τις χειραψίες, τα σπρωξίματα μεταξύ των μαθητών κατά τη διάρκεια του διαλείμματος. Ως εκ τούτου, τα παιδιά θα πρέπει να εντοπίσουν νέους κώδικες επικοινωνίας. Για πρόσβαση στο συγκεκριμένο παιχνίδι επισκεφτείτε τον σύνδεσμο: https://wordwall.net/resource/7738327

Όλα τα πιο πάνω δημιουργούν θετική και ασφαλή αλληλεπίδραση στο πλαίσιο του σπιτιού και του σχολείου, όταν οι ενήλικες συστηματικά υπενθυμίζουν, αναγνωρίζουν και διορθώνουν με θετικό τρόπο τις κοινωνικές συμπεριφορές των παιδιών.

*Επίκουρη Καθηγήτρια Ειδικής και Ενιαίας Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας

**Λέκτορας Ειδικής και Ενιαίας Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας

***Υποψήφια Διδάκτωρ Ενιαίας Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Κύπρου

 

 

 




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










1311