ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ* ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΕΛΕΝΑΣ ΘΟΕΔΩΡΟΥ**
Τα παιδιά με αναπτυξιακή γλωσσική διαταραχή (ΑΓΔ) χαρακτηρίζονται από μειωμένες ικανότητες στην κατανόηση ή/και στην παραγωγή γλώσσας συγκρτικά με τα συνομήλικα τους παιδιά. Η διάγνωση της ΑΓΔ μπορεί να δοθεί συνήθως μετά την ηλικία των 4 ετών, αφού σημαντικό ποσοστό των παιδιών με αργοπορημένη εξέλιξη στον λόγο μέχρι αυτή την ηλικία ανακάμπτει, και δεν συνδέεται με κάποια βιοϊατρική πάθηση. Η ΑΓΔ είναι μια κατάσταση που επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις όπως για παράδειγμα μαθησιακά προβλήματα, δυσκολίες στην κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη, προβλήματα συμπεριφοράς, τα οποία μπορεί να επιμείνουν στην ενήλικη ζωή και να οδηγήσουν ακόμη και σε επαγγελματική αποτυχία.
Η σύνθετη σύνταξη είναι μία συγκεκριμένη περιοχή στην οποία τα παιδιά με ΑΓΔ αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Ως σύνθετες συντακτικές δομές ορίζονται εκείνες που απαιτούν τον υπολογισμό μιας μη τοπικής εξάρτησης ή ως ο αριθμός των τελεστών μετακίνησης. Επομένως σύνθετες δομές μπορεί να αποτελούν οι αναφορικές προτάσεις υποκειμένου/αντικειμένου, τα παθητικά ρήματα, οι αυτοπαθείς αντωνυμίες, η μορφοσυντακτική συμφωνία κτλ. Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν αρκετές έρευνες που σχετίζονται με την κατάκτηση σύνθετων συντακτικών δομών από παιδιά με ΑΓΔ, οι περισσότερες επικεντρώνονται στην παραγωγή αυτών των δομών και όχι στην κατανόησή τους. Επίσης, η πλειονότητα των ερευνητικών μελετών εστιάζει σε αγγλόφωνα παιδιά.
Η έρευνά μας, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό ClinicalLinguisticsandPhonetics (Taylor and Francis), είχε ως στόχο να χαρτογραφήσει συστηματικά τις ικανότητες των μη αγγλόφωνων παιδιών με ΑΓΔ στην κατανόηση σύνθετων συντακτικών δομών και να συγκρίνει αυτά τα αποτελέσματα με την ευρύτερη βιβλιογραφία για τα αγγλόφωνα παιδιά. Επίσης, είχε ως στόχο να καταδείξει τη θεωρία (γραμματική έναντι επεξεργασίας) με την οποία μπορούν να εξηγηθούν αυτές οι δυσκολίες Η έρευνα είχε τη μορφή ανασκόπησης πεδίου εφαρμογής και άντλησε τα δεδομένα από τέσσερις διαδικτυακές βάσεις. Από τις 264 μελέτες που είχαν αρχικά εντοπιστεί, οι 20 συμπεριλήφθηκαν στην ανασκόπηση. Συγκριμένα, όλες οι μελέτες ήταν δημοσιευμένες σε επιστημονικά περιοδικά με σύστημα κριτών και περιλάμβαναν 925 παιδιά ηλικιών 4 μέχρι 16 ετών, τα οποία ήταν ομιλητές 13 διαφορετικών γλωσσών. Οι μελέτες δημοσιεύτηκαν την τελευταία δεκαετία (2011-2021).
Τα αποτελέσματα κατέδειξαν ότι τα παιδιά με ΑΓΔ παρουσιάζουν δυσκολίες στην κατανόηση αναφορικών προτάσεων αντικειμένου, ερωτήσεων wh (ερωτήσεις μερικής άγνοιας), προτάσεων με μη κανονική σειρά λέξεων, παθητικών, και άλλων τύπων σύνθετης σύνταξης. Όλες αυτές οι δυσκολίες είναι επίσης εμφανείς σε αγγλόφωνα παιδιά με ΑΓΔ και μπορούν να αποδοθούν κυρίως είτε στην αδυναμία τους να αναθέσουν θεματικούς ρόλους, στις περιορισμένες ικανότητές τους στην εργαζόμενημνήμη ή σε συνδυασμό τους.
Για να κατανοηθεί καλύτερα αυτή η διαταραχή, η έρευνα πρέπει να διερευνήσει πληθυσμούς με διαφορετικές μητρικές γλώσσες για να ενημερώσει τόσο τη θεωρία όσο και την κλινική εφαρμογή. Αυτό θα μας βοηθούσε να προσδιορίσουμε εάν ορισμένες δυσκολίες είναι διαγλωσσικές ή έχουν να κάνουν με μία συγκεκριμένη γλώσσα και πώς τα χαρακτηριστικά μιας συγκεκριμένης γλώσσας σχετίζονται με τα γλωσσικά συμπτώματα. Οι διαγλωσσικές ομοιότητες στην κατανόηση συγκεκριμένων δομών θα μας επιτρέψουν να σχεδιάσουμε ένα εργαλείο αξιολόγησης που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολλές γλώσσες. Για παράδειγμα, ένα κοινό εργαλείο αξιολόγησης για τα Ιταλικά, τα Δανικά και τα Ελληνικά μπορεί να στοχεύσει τις αναφορικές προτάσεις αντικειμένου, εφόσον οι ομιλητές αυτών των γλωσσών παρουσιάζουν κοινές δυσκολίες στο να κατανοήσουν τη συγκεκριμένη δομή σύνθετης σύνταξης.
Μέσα από την έρευνα διαφάνηκε ότι η κατανόηση σύνθετης σύνταξης αποτελεί έναν καθολικό δείκτη για την ΑΓΔ, ο οποίος μπορεί να εξηγηθεί είτε στα πλαίσια μιας γραμματικής θεωρίας είτε μιας θεωρίας γνωστικής επεξεργασίας είτε στα πλαίσια και των δύο. Επομένως, η θεραπεία της κατανόησης προτάσεων σε παιδιά με ΑΓΔ θα πρέπει να επικεντρώνεται σε σύνθετες συντακτικές δομές ανεξάρτητα από τη μητρική τους γλώσσα. Επίσης, η εργαζόμενη μνήμη μπορεί να εκπαιδευτεί χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες μεθόδους για να αυξηθεί η ικανότητα των παιδιών με ΑΓΔ να κατανοούν σύνθετες συντακτικές δομές.
H δημοσίευση:
*Επίκουρος Καθηγητής Γλωσσολογίας, Τμήμα Γλωσσών και Λογοτεχνίας Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
https://www.unic.ac.cy/georgiou-george/
**Επίκουρη Καθηγήτρια Λογοπαθολογίας, Τμήμα Επιστημών Αποκατάστασης, Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου
